ترتیب نزول
فهرست سوره‌های قرآن:
چرا قرآن به ترتیب نزول سوره‌ها در دست مردم نیست؟
حضرت علی(ع)نخستین کسی بود که پس از وفات پیامبراکرم‌قرآن را با ویژگی‌های خاصّی (به ترتیب نزول و همراه با بیان شأن نزول‌ها، تفسیر و تأویل آیات و...) جمع‌آوری کرد و آن را بر خلیفة اول و مسلمانان عرضه کرد; امّا آنان نپذیرفتند و گفتند: ما را به چنین کتابی نیاز نیست.(ر.ک: تاریخ قرآن، آیت‌الله معرفت، سمت، ص 87 89 / پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، سیدمحمدباقر حجتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 387 392.) برخی از ویژگی‌های مصحف حضرت علی‌عبارت بود از: 1 ترتیب دقیق موضوع، بر حسب ترتیب‌ِ نزول; 2 ضبط قرائت آن، همانگونه که پیامبر9 حرف به حرف، قرائت کرده است; 3 در برداشتن توضیحاتی در حاشیه و ذکر مناسبتی که موجب نزول آیه بوده; مکانی که آیه در آنجا نازل شده، ساعت نزول آن، و افرادی که آیه دربارة آنان نازل شده است; 4 تشریح جوانب عمومی آیات، به گونه‌ای که به زمان، مکان و شخص معیّنی اختصاص ندارد و عام و همیشگی است.(آموزش علوم قرآن، محمدهادی معرفت، ج 1، ص 349، ترجمة ابومحمد وکیلی، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1371. ) به نظر عده‌ای از محققان و محدثان شیعه، مصحف علی‌به عنوان سپردة امامت، به فرزندش امام‌حسن مجتبی‌و به عنوان میراث امامت، از امامی به امام دیگر منتقل گشته و سرانجام، در اختیار امام زمان‌غ قرار گرفته است، که پس از ظهور خود، آن را به مردم ارائه خواهد فرمود و به طور مسلّم متن و محتوای آن (منهای ترتیب سور آن) هیچ تفاوتی با قرآن موجود ندارد.(تاریخ قرآن، دکتر رامیار، ص 410 413.) شکی نیست که کیفیت نزول قرآن با چگونگی ترتیب فعلی آن فرق دارد; زیرا اولین آیات نازل شده بر پیامبر9 آیات نخستین سورة علق بود و بیشتر سوره‌های کوچک که در پایان قرآن آمده است، قبل از هجرت و در مکه نازل شده‌اند. با توجه به آنچه گذشت، باید دید که آیا قرآن کریم به وسیله پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده یا دیگران؟ بسیاری از محققان، مانند: آیت‌اللّه خویی، آیت‌اللّه حسن‌زاده آملی، سید مرتضی و... معتقدند که قرآن کریم به‌وسیلة پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده است که یکی از حکمت‌های آن، ارتباط خاصی است که بین انتهای هر سوره با ابتدای سورة بعد وجود دارد و علامه طبرسی; در مجمع‌البیان، در ابتدای سوره‌ها به برخی از آنها اشاره کرده است. دانشمندانی مثل علامه طباطبایی، آیت‌اللّه معرفت، سیوطی و... بر این باورند که قرآن مجید، پس از رحلت پیامبر9 جمع‌آوری شده و می‌گویند: چون به سورة حمد فاتحة‌الکتاب گفته میشد و این نام در زمان پیامبر نیز مشهور بود، اصحاب پیامبر سورة حمد را در ابتدای قرآن و سپس سایر سوره‌ها را تقریباً به ترتیب بزرگی سوره‌ها گرد آورده‌اند.(جهت اطلاع بیشتر ر.ک: البیان، آیت‌الله خویی، نشر انوارالهدی‌َ / التمهید، آیت‌الله معرفت، ج 3، نشر انتشارات اسلامی / الاتقان، سیوطی، ج 1، نشر امیرکبیر.) eporsesh.com
حضرت علی(ع)نخستین کسی بود که پس از وفات پیامبراکرم‌قرآن را با ویژگی‌های خاصّی (به ترتیب نزول و همراه با بیان شأن نزول‌ها، تفسیر و تأویل آیات و...) جمع‌آوری کرد و آن را بر خلیفة اول و مسلمانان عرضه کرد; امّا آنان نپذیرفتند و گفتند: ما را به چنین کتابی نیاز نیست.(ر.ک: تاریخ قرآن، آیت‌الله معرفت، سمت، ص 87 89 / پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، سیدمحمدباقر حجتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 387 392.) برخی از ویژگی‌های مصحف حضرت علی‌عبارت بود از: 1 ترتیب دقیق موضوع، بر حسب ترتیب‌ِ نزول; 2 ضبط قرائت آن، همانگونه که پیامبر9 حرف به حرف، قرائت کرده است; 3 در برداشتن توضیحاتی در حاشیه و ذکر مناسبتی که موجب نزول آیه بوده; مکانی که آیه در آنجا نازل شده، ساعت نزول آن، و افرادی که آیه دربارة آنان نازل شده است; 4 تشریح جوانب عمومی آیات، به گونه‌ای که به زمان، مکان و شخص معیّنی اختصاص ندارد و عام و همیشگی است.(آموزش علوم قرآن، محمدهادی معرفت، ج 1، ص 349، ترجمة ابومحمد وکیلی، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1371. ) به نظر عده‌ای از محققان و محدثان شیعه، مصحف علی‌به عنوان سپردة امامت، به فرزندش امام‌حسن مجتبی‌و به عنوان میراث امامت، از امامی به امام دیگر منتقل گشته و سرانجام، در اختیار امام زمان‌غ قرار گرفته است، که پس از ظهور خود، آن را به مردم ارائه خواهد فرمود و به طور مسلّم متن و محتوای آن (منهای ترتیب سور آن) هیچ تفاوتی با قرآن موجود ندارد.(تاریخ قرآن، دکتر رامیار، ص 410 413.) شکی نیست که کیفیت نزول قرآن با چگونگی ترتیب فعلی آن فرق دارد; زیرا اولین آیات نازل شده بر پیامبر9 آیات نخستین سورة علق بود و بیشتر سوره‌های کوچک که در پایان قرآن آمده است، قبل از هجرت و در مکه نازل شده‌اند. با توجه به آنچه گذشت، باید دید که آیا قرآن کریم به وسیله پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده یا دیگران؟ بسیاری از محققان، مانند: آیت‌اللّه خویی، آیت‌اللّه حسن‌زاده آملی، سید مرتضی و... معتقدند که قرآن کریم به‌وسیلة پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده است که یکی از حکمت‌های آن، ارتباط خاصی است که بین انتهای هر سوره با ابتدای سورة بعد وجود دارد و علامه طبرسی; در مجمع‌البیان، در ابتدای سوره‌ها به برخی از آنها اشاره کرده است. دانشمندانی مثل علامه طباطبایی، آیت‌اللّه معرفت، سیوطی و... بر این باورند که قرآن مجید، پس از رحلت پیامبر9 جمع‌آوری شده و می‌گویند: چون به سورة حمد فاتحة‌الکتاب گفته میشد و این نام در زمان پیامبر نیز مشهور بود، اصحاب پیامبر سورة حمد را در ابتدای قرآن و سپس سایر سوره‌ها را تقریباً به ترتیب بزرگی سوره‌ها گرد آورده‌اند.(جهت اطلاع بیشتر ر.ک: البیان، آیت‌الله خویی، نشر انوارالهدی‌َ / التمهید، آیت‌الله معرفت، ج 3، نشر انتشارات اسلامی / الاتقان، سیوطی، ج 1، نشر امیرکبیر.) eporsesh.com
پاسخ:
حضرت علی(ع)نخستین کسی بود که پس از وفات پیامبراکرم‌قرآن را با ویژگی‌های خاصّی (به ترتیب نزول و همراه با بیان شأن نزول‌ها، تفسیر و تأویل آیات و...) جمع‌آوری کرد و آن را بر خلیفة اول و مسلمانان عرضه کرد; امّا آنان نپذیرفتند و گفتند: ما را به چنین کتابی نیاز نیست.(ر.ک: تاریخ قرآن، آیت‌الله معرفت، سمت، ص 87 89 / پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، سیدمحمدباقر حجتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ص 387 392.)
برخی از ویژگی‌های مصحف حضرت علی‌عبارت بود از:
1 ترتیب دقیق موضوع، بر حسب ترتیب‌ِ نزول;
2 ضبط قرائت آن، همانگونه که پیامبر9 حرف به حرف، قرائت کرده است;
3 در برداشتن توضیحاتی در حاشیه و ذکر مناسبتی که موجب نزول آیه بوده; مکانی که آیه در آنجا نازل شده، ساعت نزول آن، و افرادی که آیه دربارة آنان نازل شده است;
4 تشریح جوانب عمومی آیات، به گونه‌ای که به زمان، مکان و شخص معیّنی اختصاص ندارد و عام و همیشگی است.(آموزش علوم قرآن، محمدهادی معرفت، ج 1، ص 349، ترجمة ابومحمد وکیلی، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1371.
)
به نظر عده‌ای از محققان و محدثان شیعه، مصحف علی‌به عنوان سپردة امامت، به فرزندش امام‌حسن مجتبی‌و به عنوان میراث امامت، از امامی به امام دیگر منتقل گشته و سرانجام، در اختیار امام زمان‌غ قرار گرفته است، که پس از ظهور خود، آن را به مردم ارائه خواهد فرمود و به طور مسلّم متن و محتوای آن (منهای ترتیب سور آن) هیچ تفاوتی با قرآن موجود ندارد.(تاریخ قرآن، دکتر رامیار، ص 410 413.)
شکی نیست که کیفیت نزول قرآن با چگونگی ترتیب فعلی آن فرق دارد; زیرا اولین آیات نازل شده بر پیامبر9 آیات نخستین سورة علق بود و بیشتر سوره‌های کوچک که در پایان قرآن آمده است، قبل از هجرت و در مکه نازل شده‌اند. با توجه به آنچه گذشت، باید دید که آیا قرآن کریم به وسیله پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده یا دیگران؟
بسیاری از محققان، مانند: آیت‌اللّه خویی، آیت‌اللّه حسن‌زاده آملی، سید مرتضی و... معتقدند که قرآن کریم به‌وسیلة پیامبر9 به ترتیب فعلی جمع‌آوری شده است که یکی از حکمت‌های آن، ارتباط خاصی است که بین انتهای هر سوره با ابتدای سورة بعد وجود دارد و علامه طبرسی; در مجمع‌البیان، در ابتدای سوره‌ها به برخی از آنها اشاره کرده است. دانشمندانی مثل علامه طباطبایی، آیت‌اللّه معرفت، سیوطی و... بر این باورند که قرآن مجید، پس از رحلت پیامبر9 جمع‌آوری شده و می‌گویند: چون به سورة حمد فاتحة‌الکتاب گفته میشد و این نام در زمان پیامبر نیز مشهور بود، اصحاب پیامبر سورة حمد را در ابتدای قرآن و سپس سایر سوره‌ها را تقریباً به ترتیب بزرگی سوره‌ها گرد آورده‌اند.(جهت اطلاع بیشتر ر.ک: البیان، آیت‌الله خویی، نشر انوارالهدی‌َ / التمهید، آیت‌الله معرفت، ج 3، نشر انتشارات اسلامی / الاتقان، سیوطی، ج 1، نشر امیرکبیر.)
eporsesh.com
- [سایر] چرا ترتیب فعلی سور و آیات قرآن کریم به ترتیب نزول آنها نیست؟
- [سایر] چرا سوره‌های قرآن به ترتیب نزول نوشته شده است؟
- [سایر] چرا ترتیب آیات قرآن کریم به ترتیب نزول نیست ؟
- [سایر] ترتیب نزول قرآن به چه صورت بوده است؟
- [سایر] ارتباط نزول تدریجی با ترتیب نزول چیست؟
- [سایر] ترتیب نزول آیات و سوره ها به چه صورت بوده است؟
- [سایر] رابطه ترتیب سوره ها و آیات با ترتیب نزول آنها چیست؟
- [سایر] ترتیب نزول سوره های قرآنی چگونه بوده و چه کسی آنها را به صورت کنونی مرتب قرار داده است؟
- [سایر] سوره‌های قرآن به چه ترتیبی در کتاب قرآن چیده شده‌اند؟ و اگر ترتیبی ندارند چرا؟
- [آیت الله اردبیلی] بنده میخواهم در نمازهای یومیه خود، بعضی از سوره‌های قرآن را بخوانم که حفظ نیستم، مثل سوره جمعه، اعلی و شمس. آیا میتوانم این سوره‌ها را با در دست گرفتن قرآن بخوانم؟
- [آیت الله خوئی] اگر بر جایی از بدن، آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، و چنانچه بخواهد وضو یا غسل را ترتیبی بهجا آورد، باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد.
- [آیت الله سیستانی] اگر بر جائی از بدن ، آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد ، چنانچه بخواهد غسل را ترتیبی بجا آورد ، باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد . و همچنین اگر بخواهد وضو بگیرد در مورد آیه قرآن بلکه در مورد اسم خداوند نیز بنابر احتیاط واجب .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر بر جایی از بدن، آیه قرآن یا اسم خداوند متعال، نوشته شده باشد، بنابر احتیاط واجب اگر ممکن است باید آن را از بین ببرد، و اگر ممکن نیست باید وضو و غسل را ارتماسی انجام دهد، و چنان چه بخواهد وضو یا غسل را ترتیبی به جا آورد، باید آب را طوری ببدن برساند که دست او بنوشته نرسد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر یکی از چهار سوره‌ای را که آیه سجده دارد یعنی سوره‌های: سجده، فصّلت، نجم و علق عمدا در نماز بخواند، چنانچه آیه سجدهدار را در ضمن آن بخواند، نمازش باطل است، بلکه بنابر احتیاط با قرائت عمدی جزئی از این سوره‌ها نیز نماز باطل می‌شود.
- [آیت الله بروجردی] اگر بر جایی از بدن آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، بنا بر احتیاط واجب اگر ممکن است باید آن را از بین ببرد و اگر ممکن نیست باید وضو و غسل را ارتماسی انجام دهد و چنانچه بخواهد وضو یا غسل را ترتیبی به جا آورد، باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد.
- [آیت الله بهجت] حرکت دادن دست و انگشتان در موقع خواندن حمد و سایر حالات اشکال ندارد.
- [آیت الله سبحانی] جلوگیری بچه یا دیوانه از دست زدن به خط قرآن واجب نیست، ولی اگر دست زدن آنان بی احترامی به قرآن باشد، باید جلوگیری کنند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] باید از دادن قرآن به کافر خودداری کنند، و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند ولی چنانچه مقصود از دادن قرآن و یا داشتن قرآن تحقیق و مطالعه در دین باشد و نیز انسان بداند که کافری که محکوم به نجاست است با دست تر قرآن را لمس نمی کند اشکالی ندارد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر بر جایی از بدن آیه قرآن نوشته شده باشد، چنانچه بخواهد وضو یا غسل را ترتیبی به جا آورد باید آب را طوری به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد. همچنین است بنا بر احتیاط اگر بر جایی از بدن اسم خداوند متعال یا صفات خاصه او نوشته شده باشد و در هر صورت احتیاط مستحب آن است که در صورت امکان آن را از بین ببرد.
- [آیت الله وحید خراسانی] شرط نهم ان که وضو را به ترتیبی که بیان شد به جا اورد یعنی اول صورت و بعد دست راست و بعد دست چپ را بشوید و بعد از ان سر و بعد پاها را مسح نماید و اگر به این ترتیب وضو نگیرد باطل است و بنابر احتیاط واجب پای چپ را بعد از پای راست مسح کند