"ظن"، در لغت به معنای گمان و پنداشت و طرف مقابل "وهم" است. ظن، قبول مطلبی است که به حد جزم و یقین نرسد. قرآن کریم پیروی از ظن در امور اعتقادی را نکوهش نموده و آن را بر خلاف عقل دانسته است: "إِن یَتَّبِعُونَ إِلآ الظَّنَّ وَ إِنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْ ئ‹ًا ;(نجم،28) آنان مشرکان ، تنها از ظن و گمان بی پایه پیروی مینمایند، با این که گمان، هرگز انسان را بی نیاز از حق نمیکند." انسان متعهد و معتقد، هرگز سخنی را بدون علم و آگاهی نمیگوید و بیدلیل نسبتی را به کسی نمیدهد، زیرا تکیه بر گمان و پندار، کار شیطان و انسانهای شیطان صفت است و قبول خرافات و موهومات، نشانة انحراف و بی عقلی است.
منظور از واژة "ظن" در آیات مورد بحث، گمانهای بی پایه است که طبق تعبیر آیات، هم ردیف با هوای نفس و اوهام و خرافات قرار دارد.
ظن بتپرستان نیز از این قبیل بود; چون خرافهای به صورت یک احتمال ضعیف در مغزشان ظاهر میشد و هوای نفس آن را تزیین میکرد.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 22، ص 530، دارالکتب الاسلامیة / معارف و معاریف، سید مصطفی حسینی دشتی، ج 7، ص 139، چاپ صدر، قم.)
قرآن کریم، بسیاری از اشکالات مشرکین و کفار را، اعتماد بر گمانهای بی جا و غیر منطقی، میداند و آنان را، به این لحاظ که تابع گمان خویش هستند، مورد سرزنش قرار میدهد.
در برخی آیات، انکار قیامت و حکم به این که در ورای این جهان مادّه، جهان دیگری نیست، را نتیجة اعتماد بر ظن و تکیه بر اوهام و تخیلات دانسته و میفرماید: "وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَآءَ وَ الاْ ئَرْضَ وَ مَا بَیْنَهُمَا بََطِلاً ذَ َلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا...;(ص،2728) و آسمان و زمین و آنچه در بین آن دو هستند، باطل نیافریدیم، این گمان کسانی است که کافرند...".
در آیات دیگر نیز، منشأ عقاید خرافی را تکیه به گمان و ظن میداند: "إِنْ هِیَ إِلآَّ أَسْمَآءٌ سَمَّیْتُمُوهَآ أَنتُمْ وَ ءَابَآؤُکُم مَّآ أَنزَلَ اللَّهُ بِهَا مِن سُلْطََنٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلآ الظَّنَّ وَ مَا تَهْوَی الاْ ئَنفُس...;(نجم،2123) اینها فقط نامهایی است که شما و پدرانتان بر آنها گذاشتهاند ]نامهایی بی محتوا و اسمهایی است بی مسمّی
