اوقات نماز
هر یک از نمازهای واجب باید در وقت مخصوصی اقامه گردد، که به آن اوقات نمازهای یومیه می گویند.
با توجه به آیه 78، سوره اسرأ منظور چه نمازهایی است؟ آیا منظور اوقات نماز است؟ آیا می‌شود نمازها را به جای پنج وعده در سه وعده خواند؟
آیاتی که به اوقات نماز اشاره دارد هیچ کدام به جزئیات به طور کامل و پنج وعده بودن تصریحی نکرده است; خداوند متعال می‌فرماید: "أَقِم‌ِ الصَّلَوَة‌َ لِدُلُوکِ الشَّمْس‌ِ إِلَی‌َ غَسَق‌ِ الَّیْل‌ِ وَ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ إِن‌َّ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ کَان‌َ مَشْهُودًا ;(اسرأ،78) نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکی شب ]نیمه‌شب[ برپادار، و همچنین قرآن فجر ]نماز صبح[ را، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده ]فرشتگان شب و روز[ است." آیه مذکور به طور کلی به اوقات نمازها اشاره کرده، ولی به جزئیات اوقات هر یک اشاره نکرده و معین نکرده است که حتماً نمازهای یومیه باید در پنج وعده خوانده شوند، روایات اسلامی نیز سه وعده خواندن نمازهای یومیه را جایز می‌شمارند چنان که حضرت امام صادق‌در ذیل آیه مذکور(اسرأ،78) می‌فرماید: "خداوند ]در آیه مذکور[ چهار نماز را واجب کرده در قسمتی از زمان که ابتدا آن اول ظهر و انتهایش نصف شب است، دو نماز از ظهر تا غروب و دو نماز از اول غروب آفتاب تا نصف شب که هر کدام یکی بعد از دیگری است."(ر.ک: مجمع البیان، مرحوم طبرسی;، ج 4، ص 8688، دارالمکتبة الحیاة، بیروت.) حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) در ذیل آیه مذکور در پاسخ زراره می‌فرماید: "دلوک شمس به معنای زوال آن ]از دائره نصف النهار[ است و غسق الیل به معنای نیمه شب است، این چهار نماز است که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آنها را برای مردم قرار داد و توقیت نمود، و قرآن الفجر اشاره به نماز صبح است."(ر.ک: نورالثقلین، الجمعة العروسی الحویزی، ج 4، ص 222، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.) eporsesh.com
آیاتی که به اوقات نماز اشاره دارد هیچ کدام به جزئیات به طور کامل و پنج وعده بودن تصریحی نکرده است; خداوند متعال می‌فرماید: "أَقِم‌ِ الصَّلَوَة‌َ لِدُلُوکِ الشَّمْس‌ِ إِلَی‌َ غَسَق‌ِ الَّیْل‌ِ وَ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ إِن‌َّ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ کَان‌َ مَشْهُودًا ;(اسرأ،78) نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکی شب ]نیمه‌شب[ برپادار، و همچنین قرآن فجر ]نماز صبح[ را، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده ]فرشتگان شب و روز[ است." آیه مذکور به طور کلی به اوقات نمازها اشاره کرده، ولی به جزئیات اوقات هر یک اشاره نکرده و معین نکرده است که حتماً نمازهای یومیه باید در پنج وعده خوانده شوند، روایات اسلامی نیز سه وعده خواندن نمازهای یومیه را جایز می‌شمارند چنان که حضرت امام صادق‌در ذیل آیه مذکور(اسرأ،78) می‌فرماید: "خداوند ]در آیه مذکور[ چهار نماز را واجب کرده در قسمتی از زمان که ابتدا آن اول ظهر و انتهایش نصف شب است، دو نماز از ظهر تا غروب و دو نماز از اول غروب آفتاب تا نصف شب که هر کدام یکی بعد از دیگری است."(ر.ک: مجمع البیان، مرحوم طبرسی;، ج 4، ص 8688، دارالمکتبة الحیاة، بیروت.) حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) در ذیل آیه مذکور در پاسخ زراره می‌فرماید: "دلوک شمس به معنای زوال آن ]از دائره نصف النهار[ است و غسق الیل به معنای نیمه شب است، این چهار نماز است که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آنها را برای مردم قرار داد و توقیت نمود، و قرآن الفجر اشاره به نماز صبح است."(ر.ک: نورالثقلین، الجمعة العروسی الحویزی، ج 4، ص 222، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.) eporsesh.com
عنوان سوال:
با توجه به آیه 78، سوره اسرأ منظور چه نمازهایی است؟ آیا منظور اوقات نماز است؟ آیا می‌شود نمازها را به جای پنج وعده در سه وعده خواند؟
پاسخ:
آیاتی که به اوقات نماز اشاره دارد هیچ کدام به جزئیات به طور کامل و پنج وعده بودن تصریحی نکرده است; خداوند متعال می‌فرماید: "أَقِم‌ِ الصَّلَوَة‌َ لِدُلُوکِ الشَّمْس‌ِ إِلَی‌َ غَسَق‌ِ الَّیْل‌ِ وَ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ إِن‌َّ قُرْءَان‌َ الْفَجْرِ کَان‌َ مَشْهُودًا ;(اسرأ،78) نماز را از زوال خورشید تا نهایت تاریکی شب ]نیمه‌شب[ برپادار، و همچنین قرآن فجر ]نماز صبح[ را، چرا که قرآن فجر مورد مشاهده ]فرشتگان شب و روز[ است."
آیه مذکور به طور کلی به اوقات نمازها اشاره کرده، ولی به جزئیات اوقات هر یک اشاره نکرده و معین نکرده است که حتماً نمازهای یومیه باید در پنج وعده خوانده شوند، روایات اسلامی نیز سه وعده خواندن نمازهای یومیه را جایز می‌شمارند چنان که حضرت امام صادق‌در ذیل آیه مذکور(اسرأ،78) می‌فرماید: "خداوند ]در آیه مذکور[ چهار نماز را واجب کرده در قسمتی از زمان که ابتدا آن اول ظهر و انتهایش نصف شب است، دو نماز از ظهر تا غروب و دو نماز از اول غروب آفتاب تا نصف شب که هر کدام یکی بعد از دیگری است."(ر.ک: مجمع البیان، مرحوم طبرسی;، ج 4، ص 8688، دارالمکتبة الحیاة، بیروت.)
حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) در ذیل آیه مذکور در پاسخ زراره می‌فرماید: "دلوک شمس به معنای زوال آن ]از دائره نصف النهار[ است و غسق الیل به معنای نیمه شب است، این چهار نماز است که پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) آنها را برای مردم قرار داد و توقیت نمود، و قرآن الفجر اشاره به نماز صبح است."(ر.ک: نورالثقلین، الجمعة العروسی الحویزی، ج 4، ص 222، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.)
eporsesh.com
- [سایر] منظور از شجره ملعونه در آیه 60 سوره اسرا چیست؟
- [سایر] با توجه به تفسیر آیه اول سوره اسرا مگر پیامبر در 40 سالگی به نهایت ظرفیت و ایمان نرسیده بود؟
- [سایر] در مورد وعده تمام یاران پیامبر به بهشت که با توجه به آیه 100 سوره توبه " وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ..." خداوند ذکر کرده چه جوابی دارید؟
- [سایر] منظور از صلاة (نماز) در آیه قرآن که اوقات نماز را بیان می کند، دعا و استغفار یا نماز است؟
- [سایر] منظور از صلاة (نماز) در آیه قرآن که اوقات نماز را بیان می کند، دعا و استغفار یا نماز است؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا می توان در نماز بعد از سوره حمد چند آیه از سوره های بزرگ مثل بقره را خواند؟
- [آیت الله مظاهری] من بسیاری از اوقات در نماز سه رکعتی، هنگام تشهّد شک میکنم که رکعت دوّم هستم یا رکعت سوّم، ولی در سایر نمازها شک نمیکنم. البته قابل ذکر است که بعضی از اوقات، آن نماز را به نیّت دو رکعتی تمام میکنم و نماز سه رکعتی را اعاده میکنم و وقتی به رکعت سومّ میرسم، احساس میکنم که نماز قبلی را نیز سه رکعت خواندهام، وظیفه چیست؟
- [سایر] با توجه به آیه 101 سوره نساء، آبا از نگاه فقه شیعه با توجه به دیدگاه اهل سنت شکسته خواندن نماز در سفر رخصت است یا واجب؟
- [سایر] چه دلیلی وجود دارد بر اینکه منظور از اهل بیت(ع) در آیه 33 احزاب پنج تن آل عبا باشند؟ در صورتی که در آیه 73 سوره هود حضرت ابراهیم(ع) و همسرشان را اهل البیت(ع) می خواند و به خاطر همین از ضمیر مذکر استفاده کرده است. می توان گفت که این آیه خواست خداوند را بیان می دارد اما سرپیچی همسران پیامبر این توفیق را از آنان سلب می کند، ولی با توجه به اینکه آیات بعدی و جملات قبلی خود آیه در مورد همسران پیامبر است بعید است مرجع ضمیر به یکباره تغییر کند.
- [سایر] چرا نماز ظهر و عصر را باید آهسته خواند، در صورتی که در آیه 110 سوره اسراء خداوند به پیامبر فرمود که نمازت را نه بلند و نه آهسته ، بلکه مابین این دو بخوان؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است در رکعت اول؛ پیش از خواندن حمد بگوید: اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم اللّه را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از آنکه حمدخودش تمام شد؛ بگوید: الحمد للّه رب العالمین و بعد از خواندن سوره قل هو اللّه احد؛ یک یا دو یا سه مرتبه کذلک اللّه ربی یا سه مرتبه کذلک اللّه ربنا بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند؛ بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید؛ یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر بسم الله را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در اخر هر ایه وقف کند یعنی ان را به ایه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای ایه توجه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از ان که حمد خودش تمام شد بگوید الحمد لله رب العالمین و بعد از خواندن سوره قل هو الله احد یک یا دو یا سه مرتبه کذلک الله ربی یا سه مرتبه کذلک الله ربنا بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب است در رکعت اول ، پیش از خواندن حمد بگوید اعوذ بالله من الشیطان الرجیم و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر ( بسم الله ) را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقفکند ، یعنی آن را به آیة بعد بچسباند ، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد . اگر نماز را به جماعت می خواند ، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند ، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد ، بگوید الحمدلله رب العالمین . بعد از خواندن سورة قل هو الله احد یک یا دو سه مرتبه کذلک الله ربی یا سه مرتبه کذلک الله ربنا بگوید ، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید اَعوُذُبِاللهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیم، و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر اگر امام جماعت است (بسم الله) را بلند بگوید و در حال فرادی آهسته بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت می خواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی می خواند بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: اَلْحَمْدُللهِ ربِّ الْعالَمینَ، و بعد از خواندن سوره (قل هوالله احد) یک یا دو یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللهُ رَبّی) یا (کَذلِکَ اللهُ رَبُّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر اشتباهاً ، مشغول خواندن سوره ای شود که سجدة واجب دارد ، چنانچه پیش از رسیدن به آیة سجده بفهمد ، باید آن سوره را رها کند و سورة دیگر بخواند و اگر بعد از خواندن آیة سجده بفهمد ، به همان سوره که خواند ، اکتفا نماید و بعد از نماز ، سجدة آن را به جا آورد .
- [آیت الله بروجردی] مستحب است در رکعت اوّل، پیش از خواندن حمد بگوید:(اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجِیم) و در رکعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر، (بسم الله) را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجّه داشته باشد، اگر نماز را به جماعت میخواند بعد از تمام شدن حمدِ امام و اگر فُرادی می خواند بعد از آن که حمد خودش تمام شد بگوید:(اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ) و بعد از خواندن سورهی (قُل هُوَ اَللهُ اَحَدٌ) یک یا دو یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللهُ رَبِّی) یا سه مرتبه (کَذلِکَ اَللهُ رَبُّنا) بگوید، بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله خوئی] مستحب است در رکعت اول پیش از خواندن حمد بگوید:" اعوذ بالله من الشیطان الرجیم" و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر" بسم الله" را بلند بگوید و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند، یعنی آن آیه را به آیه بعد نچسباند، و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت میخواند بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادا میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام، و اگر فرادی میخواند بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید:" الحمد لله رب العالمین". بعد از خواندن سوره" قل هو الله احد" یک یا دو یا سه مرتبه" کذلک الله ربی" یا سه مرتبه" کذلک الله ربنا" بگوید، و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر اطمینان داشته باشد که حمد و سوره و اذکار واجب نماز را به صورت صحیح می خواند و بعد متوجه شود که غلط بوده نمازهایی را که خوانده صحیح است و قضا ندارد هرچند احتیاط مستحب آن است که قضا کند. اما اگر احتمال غلط بودن حمد و سوره و سایر اذکار واجب نماز را می داده و سهل انگاری کرده و نماز خوانده و بعد متوجه شده که غلط بوده نمی تواند به نمازهایی که خوانده اکتفا کند. و اگر به جهت لهجه خاصی که دارد نتواند نماز خود را به صورت عربی صحیح بخواند به همان مقدار که قدرت دارد بخواند و صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است در رکعت اول، پیش از خواندن حمد بگوید: (أَعُوذُ باللَّه من الشَّیطانِ الرّجیم) و بر مردها مستحب است در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم) را بلند بگویند و مستحب است نمازگزار حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معنای آیه توجّه داشته باشد و اگر نماز را به جماعت میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی میخواند، بعد از آن که حمد خودش تمام شد، بگوید: (الحَمْدُ للَّهِ ربِّ العالَمین) و بعد از خواندن سوره (قُلْ هو اللَّهُ أَحَد) یک یا دو یا سه مرتبه (کذلِکَ اللَّهُ ربّی)، یا سه مرتبه (کذلک اللَّهُ رَبُّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است در رکعت اوّل پیش از خواندن حمد بگوید: (اَعُوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ) و در رکعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر (بِسْمِ اللّه الرَّحمنِ الرَّحیم) را بلند بگوید و مستحب است حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آیه وقف کند؛ یعنی آن را به آیه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره، به معنای آیه توجه داشته باشد. اگر نماز را به جماعت میخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادی میخواند، بعد از آن که حمد خود او تمام شد بگوید: (اَلحَمْدُ للّهِ رَبِّ العالَمین) و بعد از خواندن سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ)، یک یا دو یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللّهُ رَبِّی) یا سه مرتبه (کَذلِکَ اللّهُ رَبُّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره کمی صبر کند، بعد تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت را بخواند.