اولاً مستفاد از آیاتی مانند بقره / 260 که حضرت ابراهیم(ع) بعد از نبوت می‌فرماید: (و لکن لیطمئن قلبی) آن است که مقام رسالت ملازم با حصول نهایت ظرفیت یقینی نیست. چرا که حضرت ابراهیم(ع) با وجودی که دارای نفسی مؤمن و موقن بود اما برای رسیدن به مقام حق الیقین چنین تقاضایی را که در آیه مورد اشاره آمده است، از خداوند نمود. لذا مطابق صریح آیه اول سوره اسراء و همچنین آیه 18 سوره نجم، هدف از معراج آن بود که روح بزرگ پیامبر(ص) با مشاهده اسرار عظمت خداوند در عالم بالا، باز هم درک و دید تازه‌ای برای هدایت و رهبری انسانها بیابد، (تفسیر نمونه، ج 12، ص 16). مقام حق الیقین، مقام شهود کامل است و پیامبر با وجودی که دارای مقام شهود بود اما دو مرتبه به مقام شهود کامل رسید. یکی در آغاز بعثت و دیگری به هنگام معراج.
2. ثانیا با فرض این که پیامبر(ص) قبل از معراج، به نهایت ظرفیت یقین خود رسیده باشد، اما اهداف دیگری از آن منظور نظر بوده است از آن جمله:
الف: خداوند می‌خواست فرشتگان و ساکنان آسمانش را با قدم گذاشتن پیامبر(ص) در میان آنها، احترام کند؛ یعنی معراج پیامبر، به گونه‌ای، ارج گذاشتن به آنها بوده است.
ب: پیامبر(ص) در شب معراج، به مسائل زیاد و مهمی از فرشتگان، بهشتیان و دوزخیان و ارواح انبیاء آگاهی یافت که در طول عمر مبارکش الهام بخش او در تعلیم و تربیت خلق بود. در واقع پیامبر(ص) هر یک از آن خاطره‌های پر ارزش و بسیار آموزنده را در روح پاک خود ذخیره فرموده، و عجایبی مشاهده کرده که هر کدام رمزی از اسرار عالم هستی بود و پس از بازگشت، آنها را با صراحت و گاه با زبان کنایه و مثال، برای آگاهی امت در فرصتهای مناسب شرح می‌داد. این امر نشان می‌دهد که یکی از اهداف مهم این سفر آسمانی، استفاده از نتائج عرفانی و تربیتی این مشاهده پر بها بود.
ج: در این سفر، خداوند پیامبر را مخاطب ساخت و دستورات بسیار مهم و سخنان فراوانی به او فرمود که مجموعه‌ای از آن امروز در روایات اسلامی به صورت احادیث قدسی برای ما به یادگار مانده است، (برای ملاحظه حدیث نورانی معراج، ر.ک: 1. بحارالانوار، ج 18، ص 282 به بعد؛ 2. بحارالانوار، ج 77، ص 20 به بعد؛ شرح و تفصیل حدیث فوق در کتاب عاشقان کوی دوست، اثر آیت‌الله مصباح یزدی آمده است). حدیث معراج، محتوی سخنان بسیار بلندی در خودسازی انسان و راه‌های اوجگیری او به سوی خداست. این سخنان عرشی روح انسان را با خود به اوج آسمان‌ها می‌برد و در معراج الهی سیر می‌دهد و به آستانه‌ی عشق و شهود می‌کشد.
د. آنچه گفته شد، تحلیلی از ظاهر واقعه معراج، آن هم از درک کوتاه و ناقص انسانی ماست. ولی ما اطمینان داریم که غیر از آنچه پیامبر(ص) در سخنانش برای ما، بازگو کرده، اسرار و گفتگوها و رموز و اشاراتی، در آن شبِ عشق و شوق و جذبه و وصال میان او و محبوبش رد و بدل شده است که نه گوشها توانائی شنیدن آن را دارد و نه افکار عادی قدرت درکش را به همین دلیل در درون جان پاک پیامبر(ص) برای همیشه مکتوم مانده و جز خاصانش از آن آگاه نشده‌اند.
www.payambarazam.ir
