1. تحدی (مبارز طلبیدن) قرآن یکی از دلایل حقانیت و معجزه بودن قرآن، مسألة تحدی و مبارز طلبیدن قرآن است. در بعضی آیات مسأله تحدّی این‌گونه بیان شده: (قل لئن اجتمعت الانس و الجن علی ان یأتوا بمثل هذا القرآن لا یأتون بمثله و لو کان بعضهم لبعض ظهیراً)[1]
این آیه، مسألة تحدی را به طور عام بیان کرده است که اگر تمام انسان‌ها و جنیان جمع شوند، و بخواهند مثل این قرآن بیاورند، نمی توانند. هر چند بعضی، بعضی دیگر را کمک کنند. این تحدی قرآن در تمام جهات است، یعنی در هیچ جهتی نمی‌توان مثل قرآن را آورد؛ چه مسائل علمی یا بلاغی. در بعضی از آیات مسألة تحدی را آسان‌تر می گیرد و می فرماید: (اگر می‌توانید؛ ده سوره مثل قرآن بیاورید.)[2] در جایی دیگر کمتر از آن را بیان می کند، و تخفیف می دهد، و می فرماید: (اگر شما می توانید یک سوره مثل قرآن بیاورید.)[3]
تحدی قرآن اختصاص به زمان خاصی ندارد، همچنین تمام افراد را به تحدی فراخوانده، حتی دانشمندان و متفکران را، چون می فرماید: و ادعوا من استطعتم من دون الله[4] (از هر کس می خواهید استمداد بطلبید.)
با این که یگانه مهارت عرب آن دوره، زبان و بیان آنان بوده، به خوبی تشخیص دادند که این سخن نمی‌تواند ساختة بشر باشد، که این‌گونه آنان را از هم‌آوردی ناتوان سازد.[5] و [6]
2. هماهنگی آیات
از جمله ادلّة حقانیت قرآن هماهنگی و عدم اختلاف بین آیات است . قرآن در این باره می فرماید: افلا یتدبّرون القرآن و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً[7] (آیا در قرآن تدبر نمی کنید و اگر از جانب غیر خدا بود، در آن اختلاف بسیار می‌یافتید).
قرآن در مکان‌های مختلف و زمان‌های گوناگون و در طی سالها نازل شده است، امّا با این حال هیچ اختلافی در آن وجود ندارد. به همین دلیل دگرگونی اطلاعات علمی یک انسان در سنین مختلف و تغییر روحیه و کیفیت تکامل فکری و عوامل مؤثر در دید جهان‌بینی انسان، هنگام ضعف، قدرت، جنگ و صلح، حالت ترس و امنیت و نیازمندی و غنی بدون استثناء در همة انسان‌ها حتی نوابغ بزرگ مشهود، و در آثار فکری آنها اختلافات و تناقض محسوس است.
در جایی دیگر می فرماید: (الله نزّل احسن الحدیث کتاباً متشابهاً مثانی)[8] (خداوند بهترین سخن را نازل فرموده، که سراسر آن شبیه به هم و هماهنگ با یکدیگر است).
آنچه که می تواند منشأ اختلافات و ناهماهنگی در سخن یک متکلم باشد، این است که یا متکلم جاهل باشد و یا دچار فراموشی شود. امّا این‌ها در مورد خداوند وجود ندارد، پس دیگر ممکن نیست قرآنی که از ناحیة خداوند است، کمترین اختلافی در آیاتش وجود داشته باشد.[9]
3. اخبار غیبی قرآن
در بسیاری از آیات، خداوند اخبار از غیب داده، و به انسان‌ها اعلام کرده، اگر در حقانیت قرآن شک دارید، شما هم چنین کتابی بیاورید. بعضی آیات از حوادث آینده خبر داده است. در مورد سپاه روم می فرماید: (سپاه روم در سرزمین پایین‌تر شکست خوردند، ولی ایشان بعد از شکستشان به زودی در چند سال بعد غلبه خواهند کرد.)[10]
یا این‌که خبر از بازگشت پیامبر صلّی الله علیه و آله به مکه و فتح آن[11]، خبر از توطئة دشمنان بر علیه پیامبر صلّی الله علیه و آله و حفظ پیامبر صلّی الله علیه و آله از دشمنان می دهد، که معلوم میشود این اخبار در توان انسان نیست، بلکه از ناحیة خداوند است، و دلیل بر حقانیت قرآن است.[12]
4. معجزات علمی قرآن: از علوم و دانش‌هایی صحبت کرده که در زمان نزول قرآن نبوده است. مدت‌ها نظریة هیئت بطلیموس بر افکار بشر حاکم بود که زمین را ساکن و مرکز فرض می‌کردند، تا این که دیدگاه‌های جدید علمی و منطبق بر واقع در مورد گردش ستارگان ابراز شده، امروز علم هیئت هیچ ستاره‌ای را ثابت نمی‌داند، و به این حقیقت پی برده‌اند که تمام ستارگان مانند خورشید و... در گردش هستند، و حرکت فلکی و دوری دارند؛ قرآن از این حقایق سالها پیش از دانش بشری خبر داده است، قرآن در مورد حرکت دوری آفتاب و ماه و زمین چنین اظهارنظر میکند:
(لا الشمس ینبغی لها ان تدرک القمر و لاالیل سابق النهار و کل فی فلک یسبحون)[13] (نه خورشید به ماه می‌رسد، و نه شب بر روز سبقت می‌گیرد، همه در مدار خاص شناورند.)
5. عدم تحریف قرآن
از جمله ادله حقانیت قرآن این است که این قرآن که در دست ما است در آن هیچ گونه تحریفی صورت نگرفته، خداوند می فرماید: انا نحن نزّلنا الذکر و انا له لحافظون[14]. (به درستی که ما قرآن را فرستادیم و حافظ آن خواهیم بود.)
خداوند قرآن را با اوصافی مثل عزیز، محکم، نور، نذیر، ذکر و هادی و... توصیف می کند. اگر کتابی محرّف باشد نمی تواند دارای این اوصاف باشد. امّا چون قرآن تمام این اوصاف را دارد معلوم میشود تحریف نشده، زیرا عزیز به معنای نفوذ ناپذیر، حکیم به معنای محکم و استوار. لذا نه شبهات علمی می تواند در او خلل ایجاد کند، و نه حیلة‌شیطان و نه با زورشمشیر می توان با او مبارزه کرد. همچنین قرآن تذکر برای بشر[15]، نذیر برای عالمین[16] است. پس قرآن باید تا قیام قیامت باشد، و به همة افراد بشر برسد، و قرآنی حجّت است که تحریف نشده باشد.[17] انسجام آیات قرآن از جهات مختلف ادبی و علمی و فصاحت و بلاغت و غیره چنان تنظیم شده است که امکان نفوذ در قرآن مقدور نیست؛ که همان معنی عزیز است، نمی‌شود چیزی از آن کم کنی و چیزی بر او افزوده نمائی، و این حقیقت نیز نشان دهندة این مطلب است که قدرت علمی فوق بشری بر تنظیم آن حکم‌فرما بوده، و این کتاب عزیز از ناحیة خداوند عزیز بر پیامبر صلّی الله علیه و آله عزیز نازل شده است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد حسین طباطبائی ، المیزان، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ج12، ص.
150.
2. محمد هادی معرفت، علوم قرآنی، قم، مؤسسة فرهنگی انتشاراتی المتهیه، چاپ اول، سال 1378، ص342.
3. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 13، 1373، ج12، ص273.
4. محمد تقی مصباح یزدی، قرآن شناسی، قم، انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اول، 1376، ص123.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] - اسرا/ 88
[2] - سورة هود.
[3] - بقره /13
[4] - یونس/ 38
[5] - طباطبائی، سید محمد حسین، سیری در قرآن، مترجم سید مهدی آیت اللهی، انتشارات جهان آرا، چاپ اول، 1379، ص 138.
[6] معرفت، محمد هادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسة فرهنگی انتشاراتی التمهیه، چاپ اوّل، 1378، ص 352.
[7] - نساء/ 82.
[8] - زمر/ 23.
[9] - جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، انتشارات اسراء، چاپ اول، 1378، ج1، ص33.
[10] - روم/ 4-1.
[11] - قصص/ 85 .
[12] - طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی، نشر دفتر انتشارات اسلامی، ج1، ص101.
[13] . یس/ 40.
[14] - اسراء/ 105.
[15] - مدثر/ 31.
[16] - فرقان/ 1.
[17] - جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، انتشارات اسراء، چاپ اول، 1378، ج 1، ص 333.
