فهرست برخی از کتابهای تفسیری شیعه 1 تفسیر ابن عباس عن الصحابه اثر: عباس بن عبدالمطلب 2 تفسیر تنویر المقیاس من تفسیر عبدالله بن عباس اثر: عباس بن عبدالمطلب 3 تفسیر منسوب به امام حسن (ع) 4 تفسیر عیاشی اثر: ابونصر محمد بن مسعود بن عیاشی سمرقندی 5 تفسیر علی بن ابراهیم قمی اثر: ابوالحسن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی 6 التبیان فی تفسیر القرآن اثر: شیخ الطائفه جعفر بن محمد بن حسن بن علی طوسی 7 مجمع البیان اثر: امین الدین ابن علی فضل بن حسن بن فضل طبرسی 8 جوامع الجامع اثر: امین الدین ابن علی فضل بن حسن بن فضل طبرسی 9 روض الجنان و روح الجنان یا تفسیر ابوالفتح رازی اثر: حسین بن علی بن محمد بن احمد خزاعی نیشابوری 10 منهج الصادقین فی الزام المخالفین اثر: ملا فتح الله کاشانی 11 تفسیر القرآن الکریم معروف به تفسیر صدر المتألهین اثر: محمد صدر الدین شیرازی 12 تفسیر شریف لاهیجی اثر: بهاءالدین محمد بن علی شریف لاهیجانی 13 تفسیر نور الثقلین اثر: شیح عبد علی بن جمعه عروسی حویزی 14 تفسیر صافی اثر: ملا محمد محسن فیض کاشانی 15 البرهان فی تفسیر القرآن اثر: سید هاشم بحرانی 16 کنز العرفان فی تفسیر القرآن اثر: شیخ محمد صالح برغانی قزوینی حائری 17 تفسیر منشور جاوید اثر: آیت الله جعفر سبحانی 18 تفسیر اثنی عشری اثر: حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی 19 تفسیر احسن الحدیث اثر: سید علی اکبر قریشی 20 اطیب البیان فی التفسیر القرآن اثر: حاج سید عبدالحسین طیب 21 تفسیر خسروی اثر: علیرضا میرزا خسروانی 22 حجةالتفاسیر و بلاغ الاکبر اثر: سید عبدالحجت بلاغی 23 المیزان فی تفسیر القرآن اثر: علامه سید محمد حسین طباطبایی تبریزی 24 تفسر نمونه اثر: آیت الله مکارم شیرازی و دیگران 25 تفسیر موضوعی قرآن مجید اثر: آیت الله عبدالله جوادی آملی 26 البصائر اثر: یعسوب الدین رستگار جویباری 27 تفیسر آسان اثر: محمد جواد نجفی فهرست برخی از کتابهای تفسیر اهل سنت 1 جامع البیان فی تفسیر القرآن اثر: ابو جعفر محمد بن جریر الطبری 2 الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجه التأویل اثر: ابوالقاسم محمد بن عمر الزمخشری مقلب به (جارالله) 3 مفاتیح الغیب یا تفسیر کبیر اثر: ابو عبدالله محمد بن عمر بن الحسین بن الحسن بن علی القریشی الرازی ملقب به فخر الدین رازی 4 البحر المحیط اثر: اثیرالدین ابوحیان محمد بن یوسف بن علی بن یوسف بن حیان الاندلسی الغرناطی 5 التفسیر الکبیر اثر: احمد بن عبدالحلیم بن تیمیه 6 مدارک التنزیل و حقائق التأویل اثر: عبدالله ابن احمد بن محمود نسفی 7 غرائب القرآن و رغائب الفرقان اثر: نظام الدین الحسن بن محمد بن الحسین الخراسانی النیشابوری 8 انور التنزیل و اسرار التأویل معروف به تفسیر بیضاوی اثر:عبدالله بن عمر بن علی الشیرازی ابو سعید ابوالخیر ناصر الدین البیضاوی 9 الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور اثر: جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابی کهر السیوطی 10 تفسیر السراج المنیر اثر: شمس الدین محمد بن محمد شربینی 11 تفسیر روح البیان اثر: مولی ابوالفداء اسماعیل حقی بن مصطفی اسلامبولی 12 روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم اثر: سید محمود آلوسی 13 تفسیر القرآن العظیم (تفسیر المنار) اثر: شیخ محمد عبده 14 التحریر و التنویر اثر: شیخ محمد طاهر بن عاشور 15 تفسیر المراغی اثر: شیخ احمد مصطفی المراغی 16 تاج التفاسیر احکام الملک الکبیر اثر: امام محمد عثمان المیرغنی 17 صفوة التفاسیر اثر: محمد علی صابونی 18 تفسیر کابلی اثر: مولانا محمود حسن دیوبندی 19 البحر الموبر فی تفسیر القرآن المجید اثر: ابن العباس احمد بن محمد بن عجیبه 20 الجامع لاحکام القرآن اثر: ابن عبدالله محمد بن احمد الانصاری القرطبی 21 الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم اثر: شیخ طنطاوی بن جوهری 22 فی ظلال القرآن اثر: سید قطب ابراهیم حسین شاذلی 23 تفسیر الماوردی (النکت و العیون) اثر: ابن الحسن علی بن محمد بن حبیب الماوردی 24 تفسیر النهر الماد اثر: ابن حیان اندلسی 25 اسیر التفاسیر احکام العلی الکبیر اثر: ابیبکر جابر الجزائری 26 تفسیر البغوی اثر: ابی محمد الحسین بن مسعود الفراء البغوی 27 اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن اثر: محمد الامین بن محمد المختار الحکینی الشنقیطی 28 مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن اثر: عبدالکریم محمد المدرس 29 تفسیر الشعراوی اثر: محمد متولی الشعراوی 30 التفسیر المنیر اثر: وهبة الزحیلی 31 تفسیر الحسن البصری اثر: الحسن البصری 32 قبس من نور القرآن الکریم اثر: محمد علی صابونی 33 تفسیر القرآن الکریم اثر: شیخ محمد علی طه الدره معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در رابطه با تفاسیر شیعه: 1 دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، ج1، قسمت تفسیر. 2 طبقات مفسران شیعه، عقیقی بخشایشی. 3 مفسران شیعه، دکتر محمد شفیعی. 4 الذریعه الی تصانیف الشیعه، آغا بزرگ طهرانی، ج4. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در رابطه با تفاسیر اهل سنت: 1 طبقات المفسرین، حافظ شمس الدین محمد بن علی بن احمد الداوودی. 2 طبقات المفسرین، احمد بن محمد الادنهوی. 3 معجم المفسرین من صدر الاسلام حتی العصر الحاضر، عادل نوبهض. 4 دانشنامه قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، ج1، قسمت تفسیر.
نام کلیهی کتابهای تفاسیر شیعه و اهل سنت را با ذکر نام نویسنده به صورت کامل مرقوم فرمایید.
فهرست برخی از کتابهای تفسیری شیعه
1 تفسیر ابن عباس عن الصحابه اثر: عباس بن عبدالمطلب
2 تفسیر تنویر المقیاس من تفسیر عبدالله بن عباس اثر: عباس بن عبدالمطلب
3 تفسیر منسوب به امام حسن (ع)
4 تفسیر عیاشی اثر: ابونصر محمد بن مسعود بن عیاشی سمرقندی
5 تفسیر علی بن ابراهیم قمی اثر: ابوالحسن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی
6 التبیان فی تفسیر القرآن اثر: شیخ الطائفه جعفر بن محمد بن حسن بن علی طوسی
7 مجمع البیان اثر: امین الدین ابن علی فضل بن حسن بن فضل طبرسی
8 جوامع الجامع اثر: امین الدین ابن علی فضل بن حسن بن فضل طبرسی
9 روض الجنان و روح الجنان یا تفسیر ابوالفتح رازی اثر: حسین بن علی بن محمد بن احمد خزاعی نیشابوری
10 منهج الصادقین فی الزام المخالفین اثر: ملا فتح الله کاشانی
11 تفسیر القرآن الکریم معروف به تفسیر صدر المتألهین اثر: محمد صدر الدین شیرازی
12 تفسیر شریف لاهیجی اثر: بهاءالدین محمد بن علی شریف لاهیجانی
13 تفسیر نور الثقلین اثر: شیح عبد علی بن جمعه عروسی حویزی
14 تفسیر صافی اثر: ملا محمد محسن فیض کاشانی
15 البرهان فی تفسیر القرآن اثر: سید هاشم بحرانی
16 کنز العرفان فی تفسیر القرآن اثر: شیخ محمد صالح برغانی قزوینی حائری
17 تفسیر منشور جاوید اثر: آیت الله جعفر سبحانی
18 تفسیر اثنی عشری اثر: حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی
19 تفسیر احسن الحدیث اثر: سید علی اکبر قریشی
20 اطیب البیان فی التفسیر القرآن اثر: حاج سید عبدالحسین طیب
21 تفسیر خسروی اثر: علیرضا میرزا خسروانی
22 حجةالتفاسیر و بلاغ الاکبر اثر: سید عبدالحجت بلاغی
23 المیزان فی تفسیر القرآن اثر: علامه سید محمد حسین طباطبایی تبریزی
24 تفسر نمونه اثر: آیت الله مکارم شیرازی و دیگران
25 تفسیر موضوعی قرآن مجید اثر: آیت الله عبدالله جوادی آملی
26 البصائر اثر: یعسوب الدین رستگار جویباری
27 تفیسر آسان اثر: محمد جواد نجفی
فهرست برخی از کتابهای تفسیر اهل سنت
1 جامع البیان فی تفسیر القرآن اثر: ابو جعفر محمد بن جریر الطبری
2 الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الاقاویل فی وجه التأویل اثر: ابوالقاسم محمد بن عمر الزمخشری مقلب به (جارالله)
3 مفاتیح الغیب یا تفسیر کبیر اثر: ابو عبدالله محمد بن عمر بن الحسین بن الحسن بن علی القریشی الرازی ملقب به فخر الدین رازی
4 البحر المحیط اثر: اثیرالدین ابوحیان محمد بن یوسف بن علی بن یوسف بن حیان الاندلسی الغرناطی
5 التفسیر الکبیر اثر: احمد بن عبدالحلیم بن تیمیه
6 مدارک التنزیل و حقائق التأویل اثر: عبدالله ابن احمد بن محمود نسفی
7 غرائب القرآن و رغائب الفرقان اثر: نظام الدین الحسن بن محمد بن الحسین الخراسانی النیشابوری
8 انور التنزیل و اسرار التأویل معروف به تفسیر بیضاوی اثر:عبدالله بن عمر بن علی الشیرازی ابو سعید ابوالخیر ناصر الدین البیضاوی
9 الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور اثر: جلال الدین ابوالفضل عبدالرحمن بن ابی کهر السیوطی
10 تفسیر السراج المنیر اثر: شمس الدین محمد بن محمد شربینی
11 تفسیر روح البیان اثر: مولی ابوالفداء اسماعیل حقی بن مصطفی اسلامبولی
12 روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم اثر: سید محمود آلوسی
13 تفسیر القرآن العظیم (تفسیر المنار) اثر: شیخ محمد عبده
14 التحریر و التنویر اثر: شیخ محمد طاهر بن عاشور
15 تفسیر المراغی اثر: شیخ احمد مصطفی المراغی
16 تاج التفاسیر احکام الملک الکبیر اثر: امام محمد عثمان المیرغنی
17 صفوة التفاسیر اثر: محمد علی صابونی
18 تفسیر کابلی اثر: مولانا محمود حسن دیوبندی
19 البحر الموبر فی تفسیر القرآن المجید اثر: ابن العباس احمد بن محمد بن عجیبه
20 الجامع لاحکام القرآن اثر: ابن عبدالله محمد بن احمد الانصاری القرطبی
21 الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم اثر: شیخ طنطاوی بن جوهری
22 فی ظلال القرآن اثر: سید قطب ابراهیم حسین شاذلی
23 تفسیر الماوردی (النکت و العیون) اثر: ابن الحسن علی بن محمد بن حبیب الماوردی
24 تفسیر النهر الماد اثر: ابن حیان اندلسی
25 اسیر التفاسیر احکام العلی الکبیر اثر: ابیبکر جابر الجزائری
26 تفسیر البغوی اثر: ابی محمد الحسین بن مسعود الفراء البغوی
27 اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن اثر: محمد الامین بن محمد المختار الحکینی الشنقیطی
28 مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن اثر: عبدالکریم محمد المدرس
29 تفسیر الشعراوی اثر: محمد متولی الشعراوی
30 التفسیر المنیر اثر: وهبة الزحیلی
31 تفسیر الحسن البصری اثر: الحسن البصری
32 قبس من نور القرآن الکریم اثر: محمد علی صابونی
33 تفسیر القرآن الکریم اثر: شیخ محمد علی طه الدره
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در رابطه با تفاسیر شیعه:
1 دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، ج1، قسمت تفسیر.
2 طبقات مفسران شیعه، عقیقی بخشایشی.
3 مفسران شیعه، دکتر محمد شفیعی.
4 الذریعه الی تصانیف الشیعه، آغا بزرگ طهرانی، ج4.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر در رابطه با تفاسیر اهل سنت:
1 طبقات المفسرین، حافظ شمس الدین محمد بن علی بن احمد الداوودی.
2 طبقات المفسرین، احمد بن محمد الادنهوی.
3 معجم المفسرین من صدر الاسلام حتی العصر الحاضر، عادل نوبهض.
4 دانشنامه قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، ج1، قسمت تفسیر.
- [سایر] آیا یک دختر سنی می تواند با یک مرد شیعی ازدواج کند؟ دلایل آن را ذکر فرمایید.
- [سایر] آیا در مذهب شیعه جامع احادیث هم وجود دارد همانند کتاب صحیح بخاری و مسلم درمذهب اهل سنت؟ چنانچه جواب مثبت باشد لطفا نام آن ذکر فرمایید؟
- [سایر] چه تفاوتهایی میان نماز شیعیان و اهل تسنن وجود دارد؟ لطفا با جزئیات بیان فرمایید:
- [سایر] تواریخ معتبر اهل سنّت و شیعه را با ذکر نام مؤلف نام ببرید؟
- [سایر] در تفاسیر اهل سنت چه آیاتی بر امام زمان علیه السلام تفسیر شده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] کدام یک از موارد زیر صحیح است؟ الف) شهادت اهل سنّت علیه اهل تشیّع در دعاوی مالی یا کیفری (چنان چه خواهان سنّی مذهب، و خوانده شیعه باشد). ب) شهادت اهل سنّت علیه اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو سنی باشند.) ج) شهادت اهل سنّت در دعاوی مالی یا کیفری (چنانچه خواهان و خوانده هر دو شیعه باشند; لیکن شهودشان سنّی باشد.) د) شهادت اهل سنّت به نفع اهل تشیّع (چنانچه خواهان شیعه، و خوانده سنّی مذهب باشد.) ه) شهادت اهل کتاب له یا علیه مسلمانان.
- [سایر] در تفاسیر اهل سنت چه آیاتی بر امام زمان (عج) تفسیر شده است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ازدواج مردان سنّی با دختران شیعه جایز است؟ ازدواج مرد شیعه با دختر سنّی چطور؟
- [سایر] از چه زمانی مسلمین به شیعه و سنی تقسیم شدند و چرا تعداد سنی ها از شیعیان بیشتر است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا ازدواج مردان سنّی با دختران شیعه جایز است؟ ازدواج مرد شیعه با دختر سنّی چطور؟
- [آیت الله سیستانی] از نظر اهل سنّت، زن از همه تَرَکه شوهر اعمّ از منقول و غیرمنقول مانند زمین و غیره، ارث میبرد. حال آنکه از نظر مذهب امامیه، زن از اصل زمین یا قیمت آن ارث نمیبرد و تنها از قیمت بنا و درختان ارث میبرد، نه اصل آنها. بنابراین اگر مذهب اهل سنّت بر شیعه نافذ باشد به گونهای که زن سنّی مذهب از زمین و اصل بنا و درختان ارث ببرد، در صورتی که دیگر ورثه امامی مذهب باشند، زن امامی مذهب نیز میتواند میراثی را که از زمین و اصل بنا و درختان به او میرسد، بگیرد که سایر ورثه اهل سنت باشند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه یکی از اولاد از نظر سنّی بزرگتر و دیگری از جهت بلوغ بزرگتر باشد قضاء نماز بر اولّی واجب است.
- [آیت الله سیستانی] نظر اهل سنّت آن است که مازاد سهمالارث میراث بر آن، به عَصَبه میت مانند برادر او داده میشود. لکن نظر مذهب امامیه خلاف آن است، مثلاً اگر مردی بمیرد و تنها دختری و برادری داشته باشد، از نظر امامیه باید نیمی از ارث را به دختر به عنوان سهمالارث و نیم دیگر را به عنوان ردّ به او بپردازند و به برادر میت سهمی تعلّق نمیگیرد. لکن نظر اهل سنّت آن است که در این فرض نیمی از ارث میت به برادر پرداخت میشود، چون که از عصبه میت به شمار میرود. حال اگر مذهب اهل سنّت بر وارث امامی مذهب نافذ باشد و مازاد سهمالارث به او پرداخت نشود، عصبه میت اگر امامی مذهب باشند، میتوانند از باب قاعده مقاصّه نوعی، مازاد سهمالارث وارثِ سنّی مذهب را بگیرند.
- [آیت الله سیستانی] بر طبق مذهب امامیه، زن مطلقه یائسه و صغیره اگر چه با آنها نزدیکی شده باشد عدّه ندارند. لیکن بر طبق مذاهب اهلسنّت با اختلافی که در شروط عدّه برای صغیره دارند عدّه بر آنان واجب است. حال اگر شوهر از اهلسنّت باشد، و زن یائسه یا صغیرهاش را با اعتقاد به لزوم عدّه برای صغیره طلاق دهد، ملزم به رعایت قواعد مذهب خود مانند فساد عقد خواهر مطلقه، و نکاح زنانی که جمع آنها با زن در دوران عدّه حرام است، میشود، بنابراین مرد شیعی میتواند با خواهر این مطلقه ازدواج کند هرچند آن مرد سنی با او عقد بسته باشد. و احتیاط واجب برای مرد شیعی نیز آن است که با این زن مطلقه پیش از تمام شدن عدهاش ازدواج نکند، و آن زن نیز اگر شیعه باشد و یا شیعه بشود تا پایان عدّه، ازدواج نکند. همچنین احوط آن است که در ایام عدّه از شوهر نفقه نگیرد، گر چه طبق مذهب شوهر واجبالنفقه او باشد، مگر آنکه از باب اجرای قاعده مقاصّه نوعی در صورت بودن شرایط آن، بتوان نفقه گرفت.
- [آیت الله سیستانی] از نظر اهل سنّت جمع میان عمه و برادرزادهاش یا خاله و خواهرزادهاش جایز نیست، بدین معنا که اگر هر دو را همزمان عقد کنند، هر دو عقد باطل است، و در صورتی که عقد یکی پس از دیگری باشد، عقد دومی باطل است. لکن از نظر فقه امامیه، عقد عمه پس از برادرزادهاش و خاله پس از خواهرزادهاش مطلقاً جایز است. همچنین عقد برادرزاده پس از عقد عمه و عقد خواهرزاده پس از عقد خاله، مشروط بر آنکه پیش از عقد عمه و خاله رضایت داده باشند و یا بعد از عقد رضایت بدهند جایز است. بنابراین اگر پیرو اهل سنّت، در نکاح میان عمه و برادرزادهاش و یا میان خاله و خواهرزادهاش جمع کند، پس اگر عقد آنها متقارن باشد چون به مذهب آنها عقد هر دو باطل است، برای پیرو مذهب امامیه جایز است بر هر یک از آنها و در صورت رضایت عمه یا خاله بر هر دو عقد کند. و اگر عقد مرد سنّی متقارن نباشد، عقد زن دوّم در فرض مذکور به مذهب آنها باطل است و مرد شیعی میتواند با او ازدواج کند. این حکم در مورد هر یک از آن دو زن در صورتی که امامی باشند، نیز جاری است.
- [آیت الله خوئی] هرگاه چیزی که پیدا کرده نشانهای دارد که به واسط آن میتواند صاحبش را پیدا کند، اگرچه بداند صاحب آن سنی یا کافری است که اموالش محترم است، در صورتی که قیمت آن چیز به یک درهم برسد باید از روزی که آن را پیدا کرده تا یک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند.
- [آیت الله اردبیلی] پیروی از امر پدر و مادر در غیر از انجام کارهای حرام و ترک کارهای واجب عینی(1) بنابر احتیاط لازم است و مخالفت آنان اگر موجب آزار و بیاحترامی به آنان شود، حرام است و فرزندان در هر سنی که باشند، باید به پدر و مادر خود احترام بگذارند.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] هرگاه چیزی که پیدا کرده؛ نشانه ای دارد که به واسطه آن می تواند صاحبش را پیدا کند؛ اگرچه بداند صاحب آن سنی یا کافری است که اموالش محترم است؛ در صورتی که قیمت آن چیز به مقدار یک درهم برسد؛ باید از روزی که آن را پیدا کرده تا یک سال در محل اجتماع مردم اعلان کند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحبّ است در شوهر دادن دختری که بالغه است (یعنی مکلّف شده) و به سنی رسیده که حیض دیدن وی متعارف است، عجله کنند، از حضرت صادق علیهالسلام روایت شده که یکی از سعادتهای مرد آن است که دخترش در خانه او حیض نبیند.
- [آیت الله سیستانی] ابوحنیفه و شافعی برای مغبون قائل به خیار غبن نیستند، حال آنکه در مذهب ما این خیار ثابت است، و ظاهراً بحث ثبوت یا عدم ثبوت این خیار شامل موردی که بنای شخص مغبون بر بیتوجّهی به قیمت و خرید و فروش کالا به هر قیمتی باشد، نمیشود، در این فرض ظاهراً خیار غبن ثابت نیست. همچنین شامل جایی که بنای طرفین معامله نقلوانتقال طبق قیمت بازار است نه بیشتر و شخص مغبون بر ادّعای غابن مبنی بر بالا نبودن قیمت اعتماد کرده، نمیشود؛ زیرا ظاهراً از نظر همگان در اینجا خیار ثابت است، از جهت فریب دادن بایع. همچنین این خیار شامل جایی که بنا به شرط ارتکازی در عرف خاص، جز حقّ فسخ، حقّ دیگری مانند حقّ مطالبه مابهالتفاوت وجود دارد، نمیشود. در هر حال، هر جا که از نظر مذهب امامیه خیار غبن ثابت باشد و مذهب اهل سنّت، آن را منکر باشد، برای شخص امامی مذهب از باب مقاصّه نوعی جایز است که پیرو اهل سنّت را به نبود خیار غبن ملزم کند. این در جایی است که مذهب اهل سنّت بر همگان، از جمله شخص امامی مذهب نافذ و جاری باشد.