چه تفاوتهایی میان نماز شیعیان و اهل تسنن وجود دارد؟ لطفا با جزئیات بیان فرمایید:

چه تفاوتهایی میان نماز شیعیان و اهل تسنن وجود دارد؟ لطفا با جزئیات بیان فرمایید:

تفاوت نماز شیعه وسنی : درباره تفاوت‌های نماز شیعه و سنی مطالب بسیار است؛ که بررسی تمام این تفاوت‌ها بحث مفصل و طولانی می‌طلبد اما برخی از آنها اشاره‌ می‌کنیم:
در اصل تعداد نماز های واجب بین شیعه و سنی اختلاف نیست، بلکه در جزئیات مسائل و چگونگی انجام نماز و به جا آوردن اذکار نماز اختلافاتی وجود دارد که به بعضی اشاره می شود.
1. اذان و اقامه
از نظر اهل‌سنت, اذان گفتن برای نماز صبح, پیش از رسیدن وقت آن, یعنی پیش از طلوع‌فجر مستحب است, و لذا آنان پیش از طلوع‌فجر اذان می‌گویند که در حقیقت اعلام وقت نافله است تا مردم برای خواندن نماز صبح آماده شوند و پیش از آن, نمازهای نافله را بخوانند.و چون وقت نماز صبح می‌رسد یکبار دیگر اذان می‌گویند و این اذان برای اعلام داخل شدن وقت نماز صبح است, و پس از آن اقامه می‌گویند. بنابراین برای نماز صبح دوبار اذان و یک‌بار اقامه گفته می‌شود. از نظر فقهای شیعه, اذان باید پس از داخل شدن وقت گفته شود.اهل‌سنت جمله حی‌علی خیرالعمل را در اذان صبح نمی‌گویند. در برخی از کتاب‌های آنان آمده است که در زمان پیامبراسلام(ص)و زمان خلیفه اول, این جمله در اذان گفته می‌شد و خلیفه دوم از آن نهی کرد و دستور داد در اذان صبح به جای این جمله دوبار بگویند: الصلوه خیر من النوم. شیعه عبارت اَشْهَدُ اَنَّ عَلیً وَلِیُ الله را جزء اذان نمی داند ولی گفتن آنرا جایز می داند ولی اهل سنت آوردن این عبارت را بدعت می شمارند.
2- خواندن بسم الله در اول هر سوره
اهل‌سنت درباره خواندن بسم‌الله در نماز, دیدگاه متفاوتی با شیعه دارند؛ از نظر شیعه, بسم‌الله جزئی از سوره است و باید خوانده شود و خواندن سوره های قرآن بدون بسم الله در نماز سبب بطلان نماز است و ترک آن در نماز جایز نیست. و مستحب است که حتی در نمازهایی که آهسته خوانده شود, بسم‌الله در نماز بلند خوانده شود و این یکی از شعائر شیعه است.
اما از نظر اهل سنت:
ولی بسیاری از اهل‌سنت, بسم‌الله را جزء سوره نمی‌دانند, حنفی‌ها و حنبلی‌ها در عین حال که آن را جزء سوره نمی‌دانند ومی گویند خواندن بسم الله در اول سوره در نماز واجب نیست و ترک آن جایز است.
اما در عین حال خواندن آن را در آغاز حمد و سوره مستحب می‌دانند؛ ولی به نظر آنها اگرچه نماز جهری باشد مانند نمازهای مغرب و عشاء باید بسم‌الله آهسته خوانده شود.
از نظر مذهب حنفی، حنبلی و مالکی: بسم الله در هر سوره ، جزء سوره نمی باشد . اما از نظر شافعی بسم الله جزء هر سوره است و ترک آن در نماز جایز نیست.
3- قرائت سوره فاتحه در دو رکعت اول نمازهای یومیه:
از نظر شیعه واجب است در دو رکعت اول نماز های یومیه سوره فاتحه خوانده شود . اگر سوره دیگری از قرآن به جای آن خوانده شود، صحیح نیست و نماز باطل است. در دو رکعت سوم و چهارم، نماز گزار می تواند تسبیحات اربعه بخواند و می تواند به جای آن سوره حمد یعنی فاتحه را بخواند.
اما از نظر اهل سنت: بنابر مذهب حنفی ، خواندن سوره فاتحه در دو رکعت اول نماز به طور معین لازم نیست، بلکه اگر سوره دیگری به جای فاتحه خوانده شود ،نماز صحیح است
اما نظر شافعی و مالکی و حنبلی آن است که خواندن سوره فاتحه در تمام رکعت های نماز واجب است، بدون فرق بین دو رکعت اول یا رکعت های سوم وچهارم نماز . هم چنین فرق بین نماز واجب و مستحب نمی باشد. در تمام نماز ها و در تمام رکعت ها خواندن حمد به نظر این سه مذهب واجب است.
4- خواندن سوره بعد از فاتحه:
از نظر شیعه خواندن سوره در رکعت اول و دوم نماز بعد از خواندن سوره حمد (فاتحه) واجب است و باید یک سوره کامل خوانده شود.
از نظر اهل سنت:
به نظر حنبلی در دو رکعت اول نماز فقط خواندن یک سوره کفایت می کند ،هر سوره که باشد، بلکه هر مقداری که ازآیات قران خوانده شود، کفایت می کند؛ اگر کسی حمد را هم بخواند، خواندن سوره بعد از حمد واجب نیست.
اما به نظر سه مذهب دیگر، خواندن یک سوره در دو رکعت اول نماز بعد از خواندن سوره فاتحه، مستحب است، نه واجب.
5- جهر و اخفات در نماز:
از نظر شیعه واجب است قرائت حمد و سوره در نماز صبح و مغرب و عشا بلند خوانده شود . در نماز ظهر و عصر واجب است آهسته خوانده شود.
اما از نظر اهل سنت:
به نظر حنفی: جهر و اخفات در نماز واجب نیست، بلکه مستحب هم نیست و نماز گزار مخیر است که قرائت را بلند بخواند یا آهسته.
اما شافعی مطابق با مذهب شیعه در مسئله جهر و اخفات فتوا دارد.
از نظر مالکی و حنبلی، جهر در نماز صبح و مغرب و عشا مستحب است.
6- تکتف: دست گذاشتن روی هم در نماز
از نظر شیعه گذاشتن دست روی هم در نماز باطل است.
اما از نظر مذاهب اهل سنت:
از نظر هر چهار مذهب، دست روی هم گذاشتن در نماز مستحب است ،نه واجب . از نظر مذهب مالکیه ، تکتف جایز است و مستحب هم نیست لکن آزاد گذاشتن دستان در نماز واجب مستحب است.
7- گفتن آمین در نماز:
از نظر شیعه گفتن آمین در نماز حرام است و نماز باطل است.
اما از نظر چهار مذهب اهل سنت مستحب است.
8- خواندن قنوت:
به نظر شیعه در تمام نماز های یومیه خواندن قنوت مستحب است.
اما به نظر مذاهب اهل سنت:
به نظر حنفی ها و حنابله: در غیر نماز وتر در نمازهای دیگر قنوت ندارد.
به نظر شافعی و مالکی: خواندن قنوت فقط در نماز صبح مستحب است.
9- برگرداندن صورت به چپ و راست در حال خواندن سلام
شافعی‌ها و حنفی‌ها و حنبلی‌ها عقیده دارند که مستحب است نمازگزار در حال خواندن سلام نماز, در سلام اول صورت خود را به طرف راست و در سلام دوم به طرف چپ برگرداند, آن هم به اندازه‌ای که از پشت‌سر صورت او دیده شود. مالکی‌ها نیز این کار را مستحب می‌دانند, ولی آن را به سلام آخر اختصاص داده‌اند.از نظر شیعه نمازگزار هنگام سلام نماز نباید صورتش از قبله منحرف شود.
10- عبور از مقابل نمازگزار.
از نظر اهل‌سنت عبور کردن از مقابل نمازگزار حرام است, حتی در بعضی از کتاب‌های حدیثی آنان آمده است که نمازگزار باید مانع عبور عابر از مقابل خود باشد, اگرچه این کار به درگیری بکشد, و کسی که از مقابل نمازگزار عبور می‌کند شیطان است. به همین جهت وقتی در مکه یا مدینه از مقابل کسی که نماز می‌گذارد, عبور کنید, با اعتراض شدید او و دیگران روبرو می‌شوید و حتی ممکن است برای این کار خشونت هم نشان بدهند. بنابراین زائران ایرانی باید از پیش, به این مسئله توجه داشته باشند.از نظر شیعه عبور از مقابل نمازگزار حرام نیست ولی مستحب است که نمازگزار حایلی مانند عصا یا تسبیح یا چوب یا ریسمان قرار دهد تا میان او و کسانی که از مقابل او عبور می‌کنند قرار گیرد, و این از باب احترام به نماز و رمز انقطاع از مردم به سوی خداست.
11- از نظر شیعه، سجده باید بر زمین (خاک و سنگ) و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می‌روید باشد و سجده بر خاک از همه بهتر است. ولی اهل سنّت در مورد محلّ سجده توسعه بیشتری قایل هستند و سجده بر فرش، سجاده و... را نیز جایز می‌دانند.
12- شیعیان و اهل سنت در مقدار خم شدن در هنگام رکوع متفق القولند؛ جز حنفی‌ها که خم نمودن سر را کافی می‌دانند.
ارکان نماز:
13- ارکان نماز را اهل سنّت چهار تا می‌دانند (قیام و رکوع، سجود و قرائت) و بعضی از آنها نیّت را اضافه نموده‌اند ولی شیعیان ارکان نماز را پنج تا می‌دانند (نیّت، تکبیرة الاحرام، قیام، رکوع، سجود)
14- اهل سنّت می‌گویند نمازهای پنجگانه باید در پنج وقت (ظهر، عصر، مغرب، عشاء، صبح) خوانده شود ولی از نظر شیعه در پنج وقت خواندن افضل و مستحب است.
15- درباره صلوات عبارت آل محمد را اهل سنت از صلوات حذف می کنند و در تشهد که صلوات آن واجب است این عبارت را نمی گویند و نماز ناقص می خوانند .
16- نماز مستحبی اهل سنت
اهل تسنن به نماز‌های مستحبی شب‌های ماه مبارک رمضان، تراویح می‌گویند که 20 رکعت با 10 سلام خوانده می‌شود، و چون در هر چهار رکعت به اندازة خواندن یک نماز استراحت می‌کنند، به این نماز تراویح گفته می‌شود. اینها این نمازها را به جماعت می خوانند که بدعت است. چون رسول خدا(ص) نماز مستحبی را به جماعت نمی خواند. اولین بار، عمر این بدعت را گذاشت؛ و برخی اصحاب گفتند که این کار بدعت است. او جواب داد: بدعت خوبی است؛ چه کاری بهتر از خواندن نماز با جماعت؟
هم چنین در موارد دیگر نماز در ذکر های رکوع و موارد دیگر نیز اختلافات بین شیعه و سنی وجود دارد . ذکر تمام موارد آنها بحث فقهی جدا گانه لازم دارد . همان طور که در جزئیات بعضی از مسائل بین شیعه و سنی اختلاف وجود دارد، بین مذاهب چهار گانه اهل سنت نیز اختلاف است . بین نظر مراجع شیعه نیز اختلاف در فتوی وجود دارد . این نوع اختلافات براساس اختلاف در مبنای استنباط حکم می باشد
نسبت به نماز های مستحبی و نوافل شیعه نیز مانند اهل سنت به آنهامعتقد است اما در برخی مسایل مانند جماعت خواندن نماز مستحبی اختلاف داشته و شیعه بر این باور است که نماز های مستحبی را باید فرادا خواند. وشیعیان بر نماز های مستحبی اهتمام دارند.
از نظر شیعه به جز نمازهای واجب روزانه(17 رکعت)،نمازهای دیگری هم‌وجود دارد که انجام آنها مستحب است و بسیار ثواب دارد و چون این‌نمازها،اضافه بر نماز واجب است،به آنها نافله و نوافل گفته می‌شود(نفل،به معنای زاید و افزون است).

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. رساله علمیة امام خمینی، بخش واجبات نماز.
. 2محمد جواد مغنیه، الفقه علی المذاهب الخمسه، ص108-111،1402 قمری.
.3 الفقه علی مذاهب الاربعة حزیری، ج 1، ص 312.
.4معالم مدرستین علامه عسکری.

گردآوری و پاسخ:
سید محمد مهدی حسین پور
مدیر گروه وهابیت