آب در قرآن و روایات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، تا جایی که قرآن کریم می فرماید: (.. و جعلنا من الماء کل شیءٍحیٍّ)[1] یعنی ما هر چیز زنده ای را از آب قرار دادیم. و همین اهمیت باعث شده تا خداوند منان 63 مرتبه کلمه ماء (آب) را در قرآن کریم تکرار کند.[2] اکثر آنها در مورد آب شرب است. با دقت در این آیات، متوجه خواهیم شد که موضوعات مختلفی در مورد آب مطرح است از قبیل: اخراج ثمرات،[3] احیاء أرض،[4] تطهیر،[5] تعذیب (آب مایة عذاب)،[6] تمثیل[7] (مثال زدن بعضی چیزها به آب) تأثیر متفاوت آب[8] و ... که با مراجعه به کتاب المعجم المفهرس، این مطلب، بیشتر روشن خواهد شد. هم چنین در روایات معصومین علیهم السّلام که خود قرآن های ناطقند، جایگاه آب بخوبی تبیین شده است. مثلاً حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می فرمایند: (... و کل نباتٍ لا غنی به عن الماء)[9] هیچ نبات و رویشی بی نیاز از آب نیست. آب، حیات آفرین و حیاتی است، تا جایی که در آینده در جهان سخن از جنگ آب هاست. با این مقدمه به معرفی چند کتاب و مقاله که به این موضوع پرداخته اند می پردازیم: الف) کتاب ها: 1. المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم بحاشیة المصحف الشریف. محمد فؤاد عبدالباقی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم: 1374،ذیل ماده (ماء)، ص 797. 2. دائرة المعارف قرآن کریم مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم: مؤسسة بوستان کتاب، چاپ اول، 1382، ج 1، ص 35 تا 58. 3. فروغ بی پایان، فهرست تفصیلی مفاهم قرآن شریف. 4. فرهنگ آفتاب، فرهنگ تفصیلی مفاهیم نهج البلاغه. 5. هم چنین جهت دست یافتن بر روایات بیشتر می توانید به بانک اطلاعات رایانه ای مراجعه نماید و احادیث زیادی را به دست آورید. توضیح: این کتاب به موضوع بندی،آوردن آیات مربوطه، ترجمه و مختصری از شرح آنها با استفاده از تفاسیر پرداخته است. 3. فرهنگ موضوعی تفاسیر جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم: مؤسسة بوستان کتاب، چاپ اول، 1382، ج 1، ص 17 تا 19. توضیح: این کتاب به موضوع بندی، آوردن شماره آیات مربوطه همراه با ذکر آدرس تفاسیری که به آن موضوعات پرداخته است . 4. فرهنگ قرآن کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآنی اکبر هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، 1383 ، ج 1، ذیل آب از صفحه 61 تا 96. توضیح: این کتاب به موضوع بندی مباحث، آوردن آیات به همراه ترجمه آنها پرداخته است. 5. قرآن بر فراز أعصار عبدالرزاق نوفل، ترجمه: محمود شکیب و ابوالفضل بهرام پور، باختران 1349 ش از صفحة 119 تا 133. 6. شگفتیهایی از اعجاز در قرآن کریم محمد جمال الفندی، مترجم: سید حسین میردامادی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1371 ج 1، از صفحة 49 تا 58. 7. بهشت جاویدان شهید سید عبدالحسین دستغیب، ویراستار، سید محمد هاشم دستغیب، شیراز، کانون تربیت شیراز، ج 3، 1365 از صفحة 139 تا 145. 8. فهرست موضوعی تفسیر نمونه تهیه و تنظیم: احمد علی بابایی و رضا محمدی، قم:مطبوعاتی هدف، چاپ هفتم، 1372، ص 576. توضیح: در این کتاب آدرس مواردی که در مورد آب در تفسیر نمونه بحث شده است آمده است . ب) مقالات 1. ماهنامه پاسدار اسلام، محمد حسن رحیمیان دیماه 1370 دورة 11، مقالة جایگاه و أثر آب در طهارت نفسانی از نظر آیات و روایات، از صفحة 36 به بعد. 2. مجلة مکتب اسلام، اردیبهشت 1350 نقوی میرخلیلی، اهمیت و نقش آب در پیدایش موجودات از نظر قرآن، ص 24 به بعد. ج) نرم افزارها: برای بدست آوردن منابع استفاده از نرم افزار هادی و نرم افزار کتابخانه ملی و برای جستجوی مطالب در منابع اسلامی می توان از نرم افزار نور 2 و جامع التفاسیر و المعجم الفقهی نیز استفاده کرد. نکته: برای داشتن یک تحقیق خوب توجه به نکات زیر لازم است : 1. مشورت با استاد. 2. آشنایی با روش تحقیق:برای این آشنایی می توان از کتابهایی چون روش تحقیق آقای حسینی دهنوی[10] و کتاب روشها اثر جواد محدثی[11] استفاده کرد. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . انبیاء/30. [2] . آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که هر چند کلمه ماء در آنها نیامده اما در مورد آب است مثل: فرقان/53، نمل/61، الرحمن/20 و 19و... [3] . بقره/22، انعام/99، ابراهیم/32 و... [4] . نحل/65، حج/63 و 5، عنکبوت/63 و.... [5] . أنفال/11، فرقان/48. [6] . هود/44 و 43، ابراهیم/16، کهف/29 و.... [7] . رعد/17 و 14، نور/39، کهف/45. [8] . رعد/4، فاطر/27. [9] . نهج البلاغه، خطبه 154. [10] . دهنوی، حسین، روش تحقیق، قم، نشر معروف، چاپ سوم، 1377. [11] . محدثی، جواد، روشها، قم، نشر معروف، چاپ دوم، 1373، ص 59 تا 79.
جهت تحقیق در مورد اررزش آب از دیدگاه قرآن و احادیث در صورت امکان منابعی را معرفی نمایید؟
آب در قرآن و روایات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، تا جایی که قرآن کریم می فرماید: (.. و جعلنا من الماء کل شیءٍحیٍّ)[1] یعنی ما هر چیز زنده ای را از آب قرار دادیم. و همین اهمیت باعث شده تا خداوند منان 63 مرتبه کلمه ماء (آب) را در قرآن کریم تکرار کند.[2] اکثر آنها در مورد آب شرب است. با دقت در این آیات، متوجه خواهیم شد که موضوعات مختلفی در مورد آب مطرح است از قبیل: اخراج ثمرات،[3] احیاء أرض،[4] تطهیر،[5] تعذیب (آب مایة عذاب)،[6] تمثیل[7] (مثال زدن بعضی چیزها به آب) تأثیر متفاوت آب[8] و ... که با مراجعه به کتاب المعجم المفهرس، این مطلب، بیشتر روشن خواهد شد. هم چنین در روایات معصومین علیهم السّلام که خود قرآن های ناطقند، جایگاه آب بخوبی تبیین شده است. مثلاً حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السّلام می فرمایند: (... و کل نباتٍ لا غنی به عن الماء)[9] هیچ نبات و رویشی بی نیاز از آب نیست. آب، حیات آفرین و حیاتی است، تا جایی که در آینده در جهان سخن از جنگ آب هاست.
با این مقدمه به معرفی چند کتاب و مقاله که به این موضوع پرداخته اند می پردازیم:
الف) کتاب ها:
1. المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم بحاشیة المصحف الشریف.
محمد فؤاد عبدالباقی، تهران، انتشارات اسلامی، چاپ دوم: 1374،ذیل ماده (ماء)، ص 797.
2. دائرة المعارف قرآن کریم
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم: مؤسسة بوستان کتاب، چاپ اول، 1382، ج 1، ص 35 تا 58.
3. فروغ بی پایان، فهرست تفصیلی مفاهم قرآن شریف.
4. فرهنگ آفتاب، فرهنگ تفصیلی مفاهیم نهج البلاغه.
5. هم چنین جهت دست یافتن بر روایات بیشتر می توانید به بانک اطلاعات رایانه ای مراجعه نماید و احادیث زیادی را به دست آورید.
توضیح: این کتاب به موضوع بندی،آوردن آیات مربوطه، ترجمه و مختصری از شرح آنها با استفاده از تفاسیر پرداخته است.
3. فرهنگ موضوعی تفاسیر
جمعی از محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، قم: مؤسسة بوستان کتاب، چاپ اول، 1382، ج 1، ص 17 تا 19.
توضیح: این کتاب به موضوع بندی، آوردن شماره آیات مربوطه همراه با ذکر آدرس تفاسیری که به آن موضوعات پرداخته است .
4. فرهنگ قرآن کلید راهیابی به موضوعات و مفاهیم قرآنی
اکبر هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، 1383 ، ج 1، ذیل آب از صفحه 61 تا 96. توضیح: این کتاب به موضوع بندی مباحث، آوردن آیات به همراه ترجمه آنها پرداخته است.
5. قرآن بر فراز أعصار
عبدالرزاق نوفل، ترجمه: محمود شکیب و ابوالفضل بهرام پور، باختران 1349 ش از صفحة 119 تا 133.
6. شگفتیهایی از اعجاز در قرآن کریم
محمد جمال الفندی، مترجم: سید حسین میردامادی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1371 ج 1، از صفحة 49 تا 58.
7. بهشت جاویدان
شهید سید عبدالحسین دستغیب، ویراستار، سید محمد هاشم دستغیب، شیراز، کانون تربیت شیراز، ج 3، 1365 از صفحة 139 تا 145.
8. فهرست موضوعی تفسیر نمونه
تهیه و تنظیم: احمد علی بابایی و رضا محمدی، قم:مطبوعاتی هدف، چاپ هفتم، 1372، ص 576.
توضیح: در این کتاب آدرس مواردی که در مورد آب در تفسیر نمونه بحث شده است آمده است .
ب) مقالات
1. ماهنامه پاسدار اسلام، محمد حسن رحیمیان دیماه 1370 دورة 11، مقالة جایگاه و أثر آب در طهارت نفسانی از نظر آیات و روایات، از صفحة 36 به بعد.
2. مجلة مکتب اسلام، اردیبهشت 1350 نقوی میرخلیلی، اهمیت و نقش آب در پیدایش موجودات از نظر قرآن، ص 24 به بعد.
ج) نرم افزارها:
برای بدست آوردن منابع استفاده از نرم افزار هادی و نرم افزار کتابخانه ملی و برای جستجوی مطالب در منابع اسلامی می توان از نرم افزار نور 2 و جامع التفاسیر و المعجم الفقهی نیز استفاده کرد.
نکته:
برای داشتن یک تحقیق خوب توجه به نکات زیر لازم است :
1. مشورت با استاد.
2. آشنایی با روش تحقیق:برای این آشنایی می توان از کتابهایی چون روش تحقیق آقای حسینی دهنوی[10] و کتاب روشها اثر جواد محدثی[11] استفاده کرد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . انبیاء/30.
[2] . آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که هر چند کلمه ماء در آنها نیامده اما در مورد آب است مثل: فرقان/53، نمل/61، الرحمن/20 و 19و...
[3] . بقره/22، انعام/99، ابراهیم/32 و...
[4] . نحل/65، حج/63 و 5، عنکبوت/63 و....
[5] . أنفال/11، فرقان/48.
[6] . هود/44 و 43، ابراهیم/16، کهف/29 و....
[7] . رعد/17 و 14، نور/39، کهف/45.
[8] . رعد/4، فاطر/27.
[9] . نهج البلاغه، خطبه 154.
[10] . دهنوی، حسین، روش تحقیق، قم، نشر معروف، چاپ سوم، 1377.
[11] . محدثی، جواد، روشها، قم، نشر معروف، چاپ دوم، 1373، ص 59 تا 79.
- [سایر] تاریخچه اعجاز عددی قرآن را بنویسید و منابعی در این زمینه معرفی کنید.
- [سایر] من به تازگی شروع به جمع آوری حدیث نمودهام لطفاً منابعی معرفی نمائید خصوصاً احادیث مربوط به امام زمان(عج)؟
- [سایر] لطفا منابعی در مورد شبهاتی که در مورد چگونگی خلقت انسان وجود دارد، معرفی کنید و در صورت امکان کمی توضیح دهید.
- [سایر] شخصیت لقمان از دیدگاه قرآن و روایات چگونه است؟
- [سایر] فلسفه امامت را از دیدگاه قرآن و حدیث بررسی کنید؟
- [سایر] منابعی برای پاسخ به شبهات وهابیت معرفی کنید.
- [سایر] برای مطالعه بیشتر وهابیت چه منابعی را معرفی می کنید؟
- [سایر] منابعی در رابطه با تحریفات یهود معرفی کنید؟
- [سایر] لطفا برای شناخت شیعه و سنی منابعی معرفی کنید؟
- [سایر] در مورد «جهان شناسی از دیدگاه قرآن» تحقیق و تفسیری کامل و جامع ارائه فرمائید؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر وصیّ بعضی از مصارف وصیّت را فراموش کند باید تحقیق کند تا حدّ امکان موارد آن را بیابد و در صورت عدم امکان، باید آن مقدار را به مصرف خیرات و کارهای نیک برساند.
- [آیت الله نوری همدانی] احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن دست اوست ، در صورت امکان از او بگیرند .
- [آیت الله بهجت] احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن در دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.
- [آیت الله بهجت] اگر زمین مزارعه بدون آب باشد و امکان جاری کردن آب هم بر آن وجود نداشته باشد، مزارعه باطل است، ولی اگر امکان جاری کردن آب بوده، ولی زارع از موضوع خبر نداشته باشد، در صورتی که تهیه آب و آبیاری زراعت به این صورت برای زارع مستلزم ضرر باشد، میتواند عقد مزارعه را فسخ نماید.
- [امام خمینی] احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن دست اوست در صورت امکان از او بگیرند.
- [آیت الله اردبیلی] احتیاط واجب آن است که از دادن قرآن به کافر خودداری کنند و اگر قرآن در دست اوست، در صورت امکان از او بگیرند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر جلد قرآن نجس شود باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله مظاهری] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بیاحترامی به قرآن باشد باید آن را آب بکشند.
- [آیت الله سبحانی] اگر جلد قرآن نجس شود در صورتی که بی احترامی به قرآن باشد، باید آن را آب بکشند.