آیا سحر و جادو واقعیّت دارد به ویژه با توجه به آیه ی 102 سوره ی بقره ؟

ابتدا خلاصه ای از داستان دو فرشته به نام های هاروت و ماروت که در سوره ی بقره از آنها یاد شده این گونه بیان شده است: هنگامی که بازار سحر و جادو در سرزمین بابل به اوج خود رسید و جادوگران نابکار از این رهگذر به آزار و اذیّت مردم آن سامان دست اندازی می کردند، گوئی مردم چشم امّید به درگاه خدا دوخته و دست نیاز به سوی یگانه فریادرس خود دراز کردند و گشایش کار خود یعنی نابودی ساحران نابکار را از خداوند متعال خواستار شدند و خداوند رحیم در رحمتش را گشود و دو فرشته از بارگاه پرعظمت خود به نام های هاروت و ماروت را به صورت دو انسان مأمور به تعلیم روش های خنثی سازی و باطل ساختن جادو و سحر کرد وظیفه ی دو فرشته ی انسان نما (هاروت و ماروت) در میان مردم بابل این بود که نکات و مطالب علم سحر و جادو را برای مردم تشریح و توضیح می دادند تا بتوانند در برابر آزار و اذیت و ترفندهای جادوگران مقاومت و یا حدّاقل سحر آنان را خنثی و باطل سازند و پس از تعلیم نکات سحر و جادو به مردم هشدار می دادند که مبادا از تعلیمات آنها سوء استفاده شود زیرا که این تعلیمات مایه ی آزمایش است و کسی که سوء استفاده کند به خدا کفر ورزیده است[1] (با رسوخ خرافات و اسرائیلیات در متون اسلامی ما ساحت مقدس این دو فرستاده ی الهی (هاروت و ماروت) مورد اهانت واقع می شوند).
حال با بررسی معانی سحر و جادو در لغت نامه ها به این نکته پی می برید که معانی جادو حول محور خدعه و نیرنگ و فریب می چرخد که این معانی عبارتند از: 1 - علم و دانش. 2 - شعبده بازی، تردستی، چشم بندی. 3 - اغفال کردن، خدعه، نیرنگ و فریفتن و حیله ی دروغین به کار بردن. 4 - خیال و پندار موهوم. 5 - به کار گیری عوامل مرموز و نامرئی در جلب شیاطین جنّ و انس. 6 - تصرف در طبیعت از طریق اوراد و افسون ها و طلسم های شیطانی. 7 - فساد و تباهی. 8 - دیوانگی و در انگلیسی نیز معادل Magic است[2].
سحر و جادو چیست و ساحر و جادوگر کیست؟ سحر، دانش شگرف و شیطانی است که به امور خارق العاده شباهت دارد اما خود خارق العاده نیست چرا که اولا آموختنی است و ثانیاً شخص جادوگر و مرتکب عمل جادوئی آخرین شخصی نیست که توانسته با توجهات و تلقینات شیطانی در مجاری عادت تصرف کند بلکه اشخاص دیگری هم با تعلیم می توانند به مانند او انجام دهند و جادوگر شخصی است که تحت تعلیم این علم شیطانی قرار گرفته و با الهامات و توجهات و اوراد طلسم های شیطانی اقدام به امور شبه خارق العاده می کند چرا که این اعمال شیطانی از درجه ی اعتبار از معجزه و کرامت که خداوند به بندگان صالح و برگزیده ی خود عطا می کند تفاوت دارد.
انواع سحر و جادو: 1 - سحر مؤثر: همان سحری که در آیه ی 102 سوره ی بقره دلالت بر تأثیر جدائی زن و مرد از یکدیگر داشت. 2 - سحر تخیّلی: که ساحران با بهره گیری از ساده لوحی مردم اقدام به اغفال آنان می نمایند چنان که در سرگذشت حضرت موسی (علیه السلام) و نمایان شدن ریسمان ساحران به صورت مار در قرآن به صورتی زیبا نقل شده است.
3 - سحر شیمیائی: در این نوع سحر شخص جادوگر با اطلاع از خواص اشیاء و عناصر طبیعت اقدام به اعمال خارق العاده می کند. چنان چه در تاریخ آمده ساحران فرعون در درون ریسمان هایشان مقداری جیوه به کار برده بودند که پس از تابش آفتاب به حرکت درآمد و اعجاب فرعونیان و حتی حضرت موسی (علیه السلام) را برانگیخت[3].
از آن جا که قرآن با صراحت از سحر و ساحر سخن به میان آورده و بر واقعیّت و حقیقت آن صحّه گذاشته است و هم چنین در داستان ها و فیلم ها و رمان ها سخن از سحر و جادوگری بسیار به میان آمده خود دلیلی روشن بر وجود سحر است چرا که در دنیای امروزی هم هرازگاهی شینده می شود که فلان عمل جادوئی از شخصی سر زده است و هر چند با ورق زدن کتاب ها نمی توان تاریخچه ی معیّنی برای اولین جادوگر و اطلاعات جادوئی را به دست آورد ولی این نکته قابل توجه است که می توان بنیان گذار و واضع این علم را به ابلیس نسبت دهیم چرا که تمامی بدی ها و گمراهی ها سرانجام به او منتهی می شود و اما گفته اند که شوم ترین منابع فساد در دست شوم ترین ملل بلاد منظور علم جادو و قوم یهود است چرا که هنوز هم قوم بی تعهّد بنی اسرائیل با تحریف آسمانی تورات، روش های جادوگری و رمّالی و شعبده بازی را در آن وارد ساخته اند و ساحت پاک و مقدس پیامبرانی هم چون حضرت ابراهیم خلیل (علیه السلام) و حضرت سلیمان (علیه السلام) را متهم به ساحری و جادوگری می کنند و فرشتگان الهی هم چون هاروت و ماروت را مورد غضب خداوند و جادوگرانی منفی معرفی می نمایند[4].
و دلیل دیگری که حقیقت این علم را تأئید می کند تألیف کتاب هائی است که در این علم نگاشته شده است از جمله کتاب کُلُّهُ یسرٌّ و کتاب تسخیرات نوشته ی سکاکی و السحر فی القرآن الکریم، عبدالمنعم الهاشمی و ...
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرسی، ترجمه ی تفسیر جوامع الجامع، ترجمه ی احمد امیری شادمهری (مشهد، آستان قدس رضوی، چ اول، 1374)، ج اول، ص 138.
2 - استاد ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ سی و دوم، 1374)، ج 1، ص 369 تا 382.
3 - عندالمنعم الهاشمی، السِّحر فی القرآن الکریم (بیروت، لبنان، دارابن حزم، 1411 ه).
4 - مجدی محمد الشهاوی، العلاج القرآنی للسحر والمس الشیطانی، (بیروت ، لبنان، عاله الکتب، 1419 ه)
5 - امین الدین ابوعلی فضل بن حس طبرسی، کشف البدایع ترجمه و پاورقی تفسیر جوامع الجامع، ترجمه ی محمد علی روحانی خراسانی، (قم، اسماعیلیان،خرداد 1379)، ج 1، ص 125.
6 - بهاءالدین خرمشاهی، دانشنامه ی قرآن و قرآن پژوهی، (تهران، دوستان (و) ناهید، 1377)، ج 2، ص 1193.
7 - ظفرالاسلام خان، نقد و نگرشی بر تلمود، ترجمه ی محمدرضا رحمتی (قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ی علمیه ی قم، 69)، ص 76.
8 - علاّمه سید محمدتقی مدرّسی، نگرشی نو بر اندیشه ی اسلامی، ترجمه ی حمیدرضا آژبر (مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی) ص 70.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. طباطبائی، سید محمدحسین، ترجمه ی تفسیر المیزان، ترجمه ی سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج 1، ص 350
[2]. خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه ی قرآن و قرآن پژوهی، تهران، دوستان (و) ناهید، 1377، ج 2، ص 1193.
[3]. همان، ص 1195.
[4]. ظفرالاسلام خان، نقد و نگرشی بر تلمود، ترجمه ی: محمدرضا رحمتی، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه ی علیمه ی قم، 1369، ص 76.