آیا آیه‌ای در قرآن درباره وصیت کردن وجود دارد؟

خداوند در سوره بقره می‌فرماید: (کتب علیکم اذا حضَر احدکم الموت اِنْ ترک خیراً الوصیة للوالدین و الاقربین بالمعروف حقاً علی المتّقین)[1]؛ بر شما نوشته شده، هنگامی که یکی از شما را مرگ فرا رسد؛ اگر چیز خوبی از خود به جای گذارده، وصیت برای پدر و مادر و نزدیکان به طور شایسته بکند. این حقی است برای پرهیزکاران).
وصیت کردن در قوانین اسلامی، هر چند عمل مستحبی است، امّا مستحب بسیار مؤکّد است از آن با جمله (کتب علیکم) تعبیر شده و ذیل آیه آن را تفسیر می‌کند. زیرا می‌فرماید: (حقاً علی المتقین) اگر این یک حکم وجوبی بود؛ باید بگوید: (حقاً علی المؤمنین).
در آیه فوق به جای کلمه (مال) از کلمه (خیر) استفاده شده که نشان می‌دهد ثروت انسان از طریق مشروع به دست آید و اموال نامشروعی که انسان از خود به یادگار می‌گذارد؛ خیر نیست بلکه شر است. در روایات اسلامی تأکیدهای فراوانی در زمینه وصیت شده، ازجمله در حدیثی از پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله می‌خوانیم: ما ینبغی لامرء مسلم ان یبیت لیلة الا و وصیته تحت رأسه؛[2] سزاوار نیست مسلمان شب بخوابد مگر این که وصیت نامه‌اش زیر سر او باشد (منظور آماده بودن وصیت است). (من مات بغیر وصیة مات میتة جاهلیة؛ کسی که بدون وصیت از دنیا برود، مرگ او مرگ جاهلیت است).[3]
دانشمندان درباره فلسفه وصیت گفته‌اند: از قانون ارث تنها یک عده از بستگان آن هم روی حساب معینی بهره مند می‌شوند در حالی که شاید عده‌ای دیگر از بستگان نیاز مبرم به کمک‌های مالی داشته باشند و نیز گاهی مبلغ ارث پاسخگوی نیاز بعضی از وارثان نیست، لذا در کنار قانون ارث، قانون وصیت را قرار داده و به مسلمانان اجازه می‌دهد نسبت به یک سوّم از اموال خود، تصمیم بگیرند.
علاوه بر این، انسان دوست دارد کارهای خیری انجام دهد، امّا در حال حیاتش موفق به این کار نشد منطق عقل ایجاب می‌کند که او از اموالی که زحمت تحصیل آن را کشیده، برای انجام کار خیر لااقل بعد از مرگش محروم نماند. همچنین انسان باید اماناتی که به او سپرده شده و حقوق الهی و مردمی را در وصیت‌نامه‌اش مشخص نماید.[4]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 1، ذیل آیه 180 سوره بقره.
2. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 1، ذیل آیه فوق.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . بقره/180-182.
[2] . حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، قم، انتشارات آل البیت، چاپ دوم، 1414 ه . ق، ج19، ص 258.
[3] . همان، ص 259.
[4] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، چاپ سی و پنجم، 1377، ج1، ص 618.