قسم
سوگند
اگر قسم یاد کردن در اسلام کار خوبی نیست پس چرا در قرآن سوگندهای بسیاری یادشده؟
درست است که قسم یاد کردن در اسلام کار خوبی نیست ولی حرام نمی باشد و اگر به خاطر هدفهای مهم تربیتی و اجتماعی و اصلاحی انجام گیرد ممکن است واجب یامستحب گردد و یک سسلسله از سوگندها از نظر اسلام بکلی بی اعتبار است: 1- اگر کسی به غیر نام خدا قسم یاد کند ملزم به انجام آن نمی باشد و مخالفت آن کفاره ندارد. 2- سوگندهایی که برای انجام کار حرام یا مکروه یا ترک واجب و مستحب باشد آن هم اعتباری ندارد، ولی قسمهایی که به نام خدا باشد و موضوع آن کار خوب یا لااقل کار مباحی است وفا کردن به آن واجب است و اگر کسی با آن مخالفت کند کفاره دارد. تفسیر نمونه ج 2 ص 148، مکارم شیرازی- ناصر و دیگران
درست است که قسم یاد کردن در اسلام کار خوبی نیست ولی حرام نمی باشد و اگر به خاطر هدفهای مهم تربیتی و اجتماعی و اصلاحی انجام گیرد ممکن است واجب یامستحب گردد و یک سسلسله از سوگندها از نظر اسلام بکلی بی اعتبار است: 1- اگر کسی به غیر نام خدا قسم یاد کند ملزم به انجام آن نمی باشد و مخالفت آن کفاره ندارد. 2- سوگندهایی که برای انجام کار حرام یا مکروه یا ترک واجب و مستحب باشد آن هم اعتباری ندارد، ولی قسمهایی که به نام خدا باشد و موضوع آن کار خوب یا لااقل کار مباحی است وفا کردن به آن واجب است و اگر کسی با آن مخالفت کند کفاره دارد. تفسیر نمونه ج 2 ص 148، مکارم شیرازی- ناصر و دیگران
پاسخ:
درست است که قسم یاد کردن در اسلام کار خوبی نیست ولی حرام نمی باشد و اگر به خاطر هدفهای مهم تربیتی و اجتماعی و اصلاحی انجام گیرد ممکن است واجب یامستحب گردد و یک سسلسله از سوگندها از نظر اسلام بکلی بی اعتبار است:
1- اگر کسی به غیر نام خدا قسم یاد کند ملزم به انجام آن نمی باشد و مخالفت آن کفاره ندارد.
2- سوگندهایی که برای انجام کار حرام یا مکروه یا ترک واجب و مستحب باشد آن هم اعتباری ندارد، ولی قسمهایی که به نام خدا باشد و موضوع آن کار خوب یا لااقل کار مباحی است وفا کردن به آن واجب است و اگر کسی با آن مخالفت کند کفاره دارد.
تفسیر نمونه ج 2 ص 148، مکارم شیرازی- ناصر و دیگران
- [سایر] چرادر قرآن به قلم زیاد قسم یادشده است و باید به قلم احترام گذاشت
- [سایر] شبهه: سوگندهای خداوند در قرآن حکیمانه نیست.
- [سایر] یاد مرگ بودن کار خوبی است؟
- [سایر] سوگندهای حکیمانه خداوند در قرآن را با توجه به تفاسیر توضیح دهید.
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی به خاطر آنکه کار فرما او را اذیت میکرد و حقوق کمی به وی میداد مقداری از اموال کارفرما را سرقت نموده، بعد از مدتی قسم به قرآن یاد کرد و منکر سرقت شد، حالا پشیمان است ولی دادن آن پول برای وی میسّر نیست، آیا قسم در چنین جاهائی منعقد می‌شود؟
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی به خاطر آن که کار فرما او را اذیت میکرد و حقوق کمی به وی میداد مقداری از اموال کارفرما را سرقت نموده، بعد از مدتی قسم به قرآن یاد کرد و منکر سرقت شد، حالا پشیمان است ولی دادن آن پول برای وی میسّر نیست، آیا قسم در چنین جاهایی منعقد می‌شود؟
- [سایر] در بعضی روایات خدا قسم یاد کرده بعضی را داخل بهشت نکند. اگر توبه کردند، چه؟
- [آیت الله اردبیلی] همسرم جهت اثبات اجرت المثل ایام زناشویی به دادگاه احضار شد تا به قرآن مجید سوگند یاد کند. ولی ایشان هم اکنون در دوره عادت ماهانه (پریود) بسر می برد و احتمالاً قاضی از این موضوع بی اطلاع می باشد. آیا ایشان در این موقعیت می تواند سوگند یاد کند و اگر این کار را انجام دهد قسم ایشان درست است و از نظر شرعی هیچ عذری ندارد؟
- [سایر] شخصی قسم دروغ به قرآن یاد کرده اکنون نادم و پشیمان است. اگر توبه کند و از خداوند طلب عفو و بخشش نماید، آیا گناه ایشان قابل بخشش نیست؟
- [سایر] در آیه یک سوره نجم خداوند به ستاره ای که پنهان می شود قسم یاد کرده، منظور از این قسم چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی با شرایط زیر قسم یاد کند باید به قسم خود عمل نماید و گرنه کفاره دارد: 1 کسی که قسم یاد می کند باید بالغ و عاقل باشد و اگر درباره مال خود قسم می خورد باید سفیه نباشد، همچنین حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع نکرده باشد و از روی قصد و اختیار قسم بخورد، بنابراین قسم خوردن بچه و دیوانه و کسی که مجبورش کرده اند درست نیست، همچنین اگر در حال عصبانی بودن بدون اراده و قصد قسم بخورد. 2 کاری را که برای انجام آن قسم می خورد باید حرام و مکروه نباشد و کاری را که قسم بر ترک آن می خورد واجب و مستحب نباشد و اگر برای انجام کار مباحی قسم می خورد باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد، همچنین اگر قسم برای ترک کار مباحی می خورد باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد. 3 به یکی از نامهای خداوند قسم یاد کند خواه نامی باشد که به غیر ذات مقدس او گفته نمی شود، مانند (خدا) و (الله) یا نامی که به غیر او نیز گفته می شود، ولی از قرائن معلوم است که مقصودش خداست، بلکه اگر به نامهایی قسم یاد کند که بدون قرینه خدا به نظر نمی آید ولی او قصد خدا را کند بنابر احتیاط واجب باید به آن قسم عمل کند. 4 قسم را باید به زبان بیاورد، بنابراین اگر در قلبش بگذراند کافی نیست و در کتابت و نوشتن احتیاط، عمل به آن است، ولی آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است. 5 عمل کردن به قسم برای او ممکن باشد و اگر موقعی که قسم می خورد ممکن باشد ولی بعداً عاجز شود یا مشقت شدید داشته باشد از همان وقت که چنین شده قسم او به هم می خورد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند (در هر سن و سالی که باشد) جلوگیری کند، یا شوهر از قسم خوردن زن مانع شود قسم آنان صحیح نیست، حتّی اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم یاد کند قسم آنان صحیح نمی باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه پدر از قسم خوردن فرزند (در هر سن و سالی که باشد) جلوگیری کند، یا شوهر از قسم خوردن زن مانع شود قسم آنان صحیح نیست، حتّی اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم یاد کند قسم آنان صحیح نمی باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] 1 قسم را باید با زبان و لفظ صریح بیان کرد. 2 قسمی اعتبار دارد که یکی از اسماء خداوند متعال باشد مثل خدا یا الله. 3 اگر به برخی از اوصاف خدای سبحان قسم بخورد که معمولاً از آن صفت خدای سبحان اراده می شود یا قرینه ای به کار ببرد که مراد او را بفهماند قسم صحیح است. 4 شخص لال اگر با اشاره قسم بخورد قسم او صحیح است ولی کسی که می تواند سخن بگوید قسم او با اشاره صحیح نیست. 5 قسم به مقدسات دیگر مثل قرآن و پیامبر و ائمه اطهار(علیهم السلام) احکام قسم را ندارد.
- [امام خمینی] اگر ممکن باشد تشریح غیر مسلمان، جایز نیست تشریح مسلمان، برای یاد گرفتن مطالب طبی اگر چه متوقف باشد حفظ جان مسلمانی یا عدهای از مسلمانان بر تشریح، و اگر با امکان تشریح غیر مسلمان تشریح مسلمان کنند معصیت کار، و بر آنها دیه است.
- [آیت الله علوی گرگانی] انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که به هیچ قسم نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد باید هر طور که میتواند بخواند و احتیاط مستحبّ آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.
- [آیت الله خوئی] انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند. و کسی که به هیچ قسم نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که میتواند بخواند، و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بهجا آورد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسانی که برای اثبات مطلبی قسم می خورند اگر حرف آنها راست باشد قسم خوردن مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان کبیره است، ولی اگر مجبور شود که برای نجات خود یا مسلمانان دیگری از شر ظالمی قسم دروغ بخورد اشکال ندارد، بلکه گاه واجب می شود و این نوع قسم خوردن که برای اثبات مطلبی است غیر از قسمی است که در مسائل پیش گفته شد که برای انجام کار یا ترک کاری بود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که به هیچ قسم نمیتواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که میتواند بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت به جا آورد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که به هیچ قسم نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد باید هرطور که می تواند بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.