یکی از راه های اثبات معاد، برهان فطرت است که از براهین عقلی اثبات حیات پس از مرگ نیز می باشد.
فطرت به معنای نوع خاصی از آفرینش است. اموری را می توان فطری دانست که آفرینش موجود اقتضای آن را دارد . انسان به گونه ای آفریده شده است که میل به زندگی جاویدان دارد و از نیستی و فنا بیزار است. دنیا شایستگی ابدیت ندارد بنابر این حیات جاویدان ضروری خواهد بود.
مرحوم صدرالمتالهین در اسفار این برهان را اینگونه تقریر کرده است:
سرشت نفوس بر طلب بقا و محبت دوام، دلیل بر این است که آنها (نفوس) وجود اخروی دارند که جاودان می ماند زیرا بقای نفوس در این نشئه طبیعی کاری محال است. بنابر این اگر نشئه باقی دیگری نداشتند که به آنها انتقال یابند باید آنچه در نفس برقرار است و در سرشتش از بقای جاودانی و حیات ابدی به امانت گزارده شده است بیهوده باشد.در صورتی که در طبیعت امر بیهوده ای نیست.(1)
فیض کاشانی نیز می نویسد:
چگونه ممکن است نفوس انسانی نابود گردند در حالی که خداوند در طبیعت انسان به مقتضای حکمتش عشق به هستی و بقا قرار داده و در فطرت حیاتش کراهت از عدم و فنا نهاده است(2)
امام خمینی(ره) برهان فطرت را بر اثبات معاد این چنین تقریر فرموده اند:
یکی از فطرت های الهیه که مفطور شده اند جمیع عیله بشر و سلسله انسان بر آن، فطرت عشق به راحت است. چون راحتی مطلق در این عالم یافت نمی شود... پس ناچار در دار تحقق و عالم وجود باید عالمی باشد که راحتی او منسوب به رنج و تعب نباشد و آن دار نعیم حق و عالم کرامت ذات مقدسی است.(3)
برهان امام دلالت دارد که آدمی بایدپس از مرگ باقی باشد تا بتواند راحتی مطلق را در عالمی دیگر به دست آورد.(4)
به هر حال در یک نتیجه گیری برخی از بزرگان معاصر اینگونه تقریر نموده اند:
از سه راه، فطری بودن اعتقاد به معاد و زندگی پس از مرگ را می توان اثبات کرد:
از طریق عشق به بقا
از طریق وجود این ایمان در طول تاریخ بشر
و از طریق وجود نمونه کوچک آن در درون جان انسان،یعنی محکمه وجدان(5)
پی نوشتها:
1. اسفار، صدرالمتالهین، ص 241
2. علم الیقین فی اصول الدین، فیض کاشانی، ج 2، ص 837
3. شرح چهل حدیث، امام خمینی(ره)، ص 186
4. کلام جدید با رویکرد تطبیقی، محمد محمد رضایی، ص 411-413
5. 50 درس اصول عقائد برای جوانان ، مکارم شیرازی، ص339
منبع:سایت انوار طاها
