یک فرد جهنمی، آیا همیشه در جهنم است؟ یا پس از اینکه سزای عمل زشت خود را دید، برای دریافت پاداش خیرات خود وارد بهشت می شود؟

براساس آیات و روایات، اگر آدمی، در مجموع رو به خدا داشته و مؤمن و دوستدار حضرت رسول اکرم صلیالله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام باشد، ولی در اینجا خود را از آلودگیها و تعلّقات پاک نسازد؛ با عذاب ها و فشارهایی رو به رو بوده و چه بسا به طبقات اولیه جهنم خواهد افتاد، تا با این عذاب ها، تطهیر شود و به عالم نور قدم بگذارد 1.
براساس روایتی از امام صادق علیه السلام، انسان ها در قیامت سه دسته اند:
1 . یک دسته، کسانیاند که در عالم حشر آن گاه که مردم درگیر مواقف و عوالم حشراند زیر سایه خداوند و در جوار قرب حق خواهند بود و نیاز به طی آن عوالم و مواقف ندارند؛ چون آن مراحل را در این دنیا پشت سر نهاده اند.
2 . گروه دیگر انسان هاییاند که باید از حساب و عذاب و جهنم موقّت بگذرند تا پس از تطهیر و تصفیه و در عالم قیامت، به خدا برسند.
3 . عده ای دیگر، کسانیاند که چون رویگردان و فراری از خدا بوده اند، به قعر جهنم فرو خواهند رفت 2.
بنابراین عده ای مستقیم، وارد بهشت و بهشت ها می شوند و هرگز از آن خارج نمی شوند؛ عده ای پس از گذر از مواقف از جمله جهنم موقّت وارد بهشت می گردند و عده ای نیز در جهنم جاودانه، جای خواهند گرفت.
از معصوم نقل شده است: (مؤمنان گناهکار روزی از جهنم خارج خواهند شد)3. اما اگر گناه به گونه ای در او اثر کرده باشد که او را به حدّ کفر رسانده باشد، براساس آیات قرآنی 4 و روایات 5 گرفتار جهنم ابدی خواهد شد 6.
درباره خلود کسانی که به جهنم و یا بهشت وارد می شوند خداوند میفرماید:
(بَلی مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ. وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ)7؛
(آری هر کس کسب کند گناهی را و احاطه نماید بر او خطای او پس آن گروه اهل آتشند آنان در آن جاویدانند. (احاطه کردن گناه، یعنی گناه بر شخص مستولی شود، مانند کسی که غرق شود در دریای گناه.) و آنان که ایمان آوردند و بجا آوردند کارهای شایسته را، آنان اهل بهشتند ایشان در آن جاویدانند).
شرط خلود در جهنم، آن است که گناه شخص را احاطه کرده باشد و هیچ ثواب نداشته باشد و شرط راهیابی به بهشت ایمان و اعمال صالح است. اگر کسی در ایمان و اعمال صالح کاستی داشت به مقدار جبران گناهان در سختیهای مواقف قیامت و جهنم میماند و سپس به بهشت راه مییابد.
البته گناهان متفاوت است بنابر روایات بعضی، از آن ها مانند شرک و کفر و نفاق موجب عذاب ابدی است و این در صورتی است که صاحب آن بدون توبه واقعی بمیرد. بعضی دیگر از گناهان برای مدت مشخصی موجب عذاب میباشد و بعد با شفاعت اولیاء یا لطف و فضل خدای متعال مورد بخشش واقع می شود.
کسانی که در جهنم میمانند؛ عبارتند از:
1. کسی که مونی را عمدا به قتل رساند،8
2. کسی که با خدا و رسولش به مبارزه برمیخیزد،9
3. کسی که خدا و رسولش را نافرمانی کند و به حدود و احکام الهی تجاوز کند،10
4. کافران و تکذیب کنندگان آیات الهی،11
5. مرتکبین گناه که آثار گناه سراسر وجودشان را گرفته باشد،12
6. مرتدی که کافر از دنیا برود13.
با وجود این که برای این گونه گناهان جاودانگی در جهنم مقرّر شده است ولی در توبه باز است و مرتکبین آن در ارتباط فردی خود با خدای رحمان، به وسیله توبه میتوانند کاملاً پاک شوند و از عذاب نجات پیدا کنند.
حتّی اگر کسی بدون توبه از دنیا رفت و کافر و معاند هم نبود مثل بعضی از مسلمانان، برای همیشه در جهنم نمیماند. مسلمانی که عناد ندارد بلکه اعتراف به تقصیر و گناه خود دارد؛ رحمت خداوند رحیم، حتما شامل او هم می شود در هر صورت اگر توبه کند و استحقاق عفو و بخشش هم نداشته باشد، همان مقدار عذاب به اندازه ی گناه را هم نمیچشد. 14
براساس آیات و روایات، اگر آدمی، در مجموع رو به خدا داشته و مون و دوستدار حضرت رسول اکرم صلیالله علیه و آله و اهل بیت علیه السلام باشد، ولی در اینجا خود را از آلودگیها و تعلّقات پاک نسازد؛ با عذاب ها و فشارهایی روبه رو بوده و چه بسا به طبقات اولیه جهنم خواهد افتاد تا با این عذاب ها، تطهیر شود و به عالم نور قدم بگذارد15. 16
پی نوشت:
1. نگا: بحارالانوار، ج 8، ص 352 و 353، ح 2.
2. همان، ج 7، ص 183، ح 31.
3. بحارالانوار، ج 8، ص 346.
4. نگا: بقره2، آیات 39، 81، 80، 162 و 161؛ مائده (5)، آیه 37؛ یونس (10) آیه 52 و... .
5. نگا: بحارالانوار، ج 8، صص 351 362 و... .
6. در باب جهنم و مسائل مرتبط با آن، ر.ک: محمد حسن قدردان قراملکی، جهنم چرا؟
7. بقره 2، آیات 82 - 81.
8. ر.ک: نساء 4، آیه 93.
9. ر.ک: توبه 9، آیه 63.
10. ر.ک: نساء 4، آیه 14.
11. ر.ک: بقره 2، آیه 39.
12. ر.ک: بقره 2، آیه 81.
13. ر.ک: بقره 2، آیه 217.
14. در این باره ر.ک: گناهان کبیره، شهید دستغیب.
15. نگا: بحارالانوار، ج 8، ص 352 و 353، ح 2.
16. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک:
الف. معاد و جهان پس از مرگ، آیت اللّه مکارم.
ب. کلم الطیب، آیت اللّه طیب.
ج. معادشناسی، ج 10، آیت اللّه طهرانی.
منبع: www.porseman.org