رجعت به معنی عودت و بازگشت است و در اینجا به معنی بازگشت به سوی دنیا میباشد؛ در اصطلاح معنی رجعت از نظر علما و دانشمندان شیعه چنین است که می گویند، پیش از قیام قیامت در ادامه حکومت حضرت مهدی(عج) به ترتیب، دوران رجعت هر یک از ائمه هدی علیهم السلام فرا میرسد و جمعی از نیکان از هر دوران و هم چنین شاخصان پلید از هر زمان به دنیا بازگردند. نیکان برای دیدن دولت کریمه اهل بیت علیهم السلام و رسیدن به آرزوی حکومت عدل و داد و بدکاران از برای عقوبت و عذاب دنیا که سزای اعمال خود را در این دنیا ندیده اند.
درباره رجعت، دلایل متعددی از آیات و روایات بر وقوع آن در بین امت های پیشین وجود دارد و اشاره به آن در آخرالزمان نیز وجود دارد.
1. آیات
زنده شدن برخی از اموات، (رجعت) در امت های پیشین واقع شده است و آیات قرآن و بر آن دلالت دارد:
1. رجعت عده ای از بنی اسرائیل:
(وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسی لَنْ نُو مِنَ لَکَ حَتّی نَرَی اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ. ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ )1؛
(و [یاد کنید] هنگامی را که گفتید ای موسی هرگز به تو ایمان نمیآوریم مگر آنکه خدا را آشکارا ببینیم پس صاعقه شما را فراگرفت در حالی که مینگریستید. سپس شما را پس از مردنتان برانگیختیم، شاید سپاسگزاری کنید).
2. رجعت هزاران نفری که از شهر خود بیرون آمدند:
(أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَی النّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَشْکُرُونَ )2؛
(آیا به کسانی که برای گریز از مرگ از شهر خود بیرون آمدند در حالی که هزاران نفر بودند، ننگریستی. پس خدا به آنان گفت بمیرید سپس آنها را زنده ساخت. بیتردید خداوند بر مردم بخشش فراوانی دارد و لکن بیشتر آنان سپاسگزاری نمی کنند).
3. رجعت و زنده شدن مردگان به دست عیسی علیه السلام:
(وَ رَسُولاً إِلی بَنِیإِسْرائِیلَ أَنِّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ... وَ أُحْیِ الْمَوْتی بِإِذْنِ اللّهِ )3؛
(و [او را ]فرستاده ای به سوی بنیاسرائیل [قرار داد که می گفت ]من از طرف پروردگارتان نشانه ای برای شما آورده ام... و مردگان را به اذن خدا زنده میکنم).
مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه 210 سوره مبارکه بقره،4 به تفصیل درباره رجعت بحث کرده اند.5
2. روایات
از حضرت رضا علیه السلام نقل شده است: مأمون به امام رضا عرض کرد: ای ابالحسن نظر شما درباره رجعت چیست. حضرت فرمود: حقیقت دارد. در میان امت های پیشین نیز وجود داشته است و قرآن از آن سخن به میان آورده و رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: هر چه در امت های گذشته بوده در میان این امت نیز عیناً و مو به مو پیش خواهد آمد.6
در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام می فرماید: (لیس منّا من لم یون بکرتنا)؛ از من نیست کسی که به رجعت ما ایمان نداشته باشد.) لذا ما در زیارت (آل یاسین) که ویژه امام عصر(عج) است، بعد از نام بردن اسامی ائمه علیه السلام شهادت میدهیم: (ان رجعتکم حقّ لاشکّ فیها)؛ (رجعت شما بدون شک واقع خواهد شد.)7 و ما نیز آرزو می کنیم که در آن زمان باشیم، چنان که در زیارت جامعه می خوانیم: (و یکر فی رجعتکم)؛ (خدا یا ما را از کسانی قرار ده که در رجعت ائمه علیهم السلام باز میگردند). و در وداع زیارت جامعه آمده (و أحیانی فی رجعتکم)؛ (و خدا مرا در رجعت شما ائمه زنده گرداند).
در برخی روایات، اصحاب کهف و سلمان و ابوذر و مقداد و مالک اشتر جزو یاران رجعت یافته حضرت مهدی(عج) شمرده شده است8.
در روایات، رجعت ائمه اطهار علیهم السلام از مسلّمات است؛ اما چگونگی و جزئیات آن ذکر نشده است.
امام صادق علیه السلام می فرماید: (انّ الرّجعه لیست بعامّه و هی خاصّه لایرجع الاّ من محض الایمان محضا او محض الشّرک محضا)9؛ (رجعت همگانی نیست بلکه خاص است و فقط کسانی به دنیا باز میگردند که مون خالص یا مشرک محض باشند).
دانشمند بزرگ شیعه، مرحوم سید مرتضی علم الهدی عقیده بر رجعت از دیدگاه امامیه را چنین توضیح می دهد: باور شیعه امامیه این است که خداوند متعال به هنگام ظهور امام زمان(عج) گروهی از شیعیان راکه پیش از ظهور آن حضرت از دنیا رفته اند به این جهان بازمیگرداند تا آنان به پاداش یاوری و همراهی و درک حکومت آن وجود مقدس نایل گردند. همچنین خداوند برخی از دشمنان آن حضرت را زنده می کند تا از آنان انتقام گیرد، بدین صورت که آشکار شدن حق و بلندی مرتبت پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند.
نکته شایان توجّه اینکه در روایات رجعت بر این نکته تأکید شده که رجعت نسبت به مؤمنین امری اختیاری است؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: (هرگاه قایم علیه السلامظهور کند، در قبر به مؤمن گفته می شود: ای فلان آقایت ظهور کرده است، اگر خواهی به او ملحق شوی برخیز و ملحق شو و اگر خواهی که در جوار کرامت پروردگارت بمانی بمان)10.
در مورد رجعت مشرکین و بدکاران در احادیث مطلبی که دلالت بر اختیاری بودن رجعت آنها باشد یافت نشد؛ ولی میتوان گفت که رجعت آنها از روی اختیار نیست زیرا آنها در چنین منزلتی نیستند که حق اختیار داشته باشند بلکه آنها بایستی طعم شکست و عذاب الهی را در همین دنیا بچشند گرچه برخلاف میل و خواست آنها باشد.11
پی نوشت:
1. بقره 2، آیات 55 و 56.
2. بقره 2، آیه 243.
3. آل عمران 3، آیه 49.
4. المیزان، ج 2، ص 106.
5. همچنین آقای علی سعادت پرور در کتاب ظهور نور، ترجمه: سید محمدجواد وزیری فرد، روایات باب را به تفصیل آورده اند، صص 257 - 219.
6. میزان الحکمه، ج 4، ح 6927، ص 1980.
7. شیخ صدوق، الفقیه، ج 3، ص 458.
8. رجعت، علامه مجلسی، کانون پژوهش اصفهان، چاپ اول، ص 45؛ بحارالانوار، ج 53، ص 39، باب الرجعه احادیث 2 و 12 و 13 و 14 و 19 و 20 و 23 و 30.
9. بحارالانوار، ج 53، ص 39، باب 29 الرجعه.
10. ترجمه میزان الحکمه، ج4، ص 1981.
11. برای مطالعه در این زمینه ر.ک: آینده جهان دولت و سیاست در اندیشه مهدویت، رحیم کارگر.
منبع: www.porseman.org
