مثنوی معنوی
«مثنوی معنوی؛ اثر مولانا محمد جلال الدین محمد بلخی» می باشد. و موضوع آن شعر عرفانی است.
از دیدگاه قرآن، انسان ها چه تلقّیای از فرجام خود دارند؟
در یک نگاه کلّی، قرآن انسان ها را نسبت به آخرت دو دسته می کند: دسته ای از مردم، زندگی دنیا را دوست داشته و به ورای آن توجّهی ندارند و در حقیقت فرجام زندگی خود را در همین دنیا جست وجو کرده، خواستار عاقبت دنیویاند. خداوند براساس نظم و تدبیر حاکم بر جهان، به بعضی از خواسته های آنان در این دنیا پاسخ داده است؛ امّا در سرای آخرت، سرافکنده و نکوهیده، وارد جهنم می شوند! در مقابل، کسانی هستند که طالب آخرت اند و ایمان دارند که پس از زندگی دنیایی، حیاتی ارزشمند و جاودانه وجود دارد و از این رو برای دستیابی به آن سعادت برین، در حدّ خود تلاش می کنند. به بیان دیگر، انسان ها یا دنیا خواه هستند یا آخرت طلب؛ خداوند در این دنیا، موانع را از سر راه این دو گروه برمی دارد تا آنان به حرکت و سیر خود ادامه دهند و ابزارها و وسایل کافی را نیز در اختیارشان قرار می دهد؛ ولی این دو گروه یک فرجام نخواهند داشت. آنان که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند، فرجام تلخی در انتظارشان است و آنان که آخرت را بر دنیا برتری داده اند، فرجام نیک و خوشی دارند. قرآن می فرماید: (مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً . وَ مَنْ أَرادَ الاْخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُومِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْیُهُمْ مَشْکُوراً . کُلاًّ نُمِدُّ هولاءِ وَ هَولاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً . انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ لَلاْخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً )1؛ (هرکس خواهان [دنیای] زودگذر است، به زودی هر که را خواهیم [نصیبی] از آن میدهیم، آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد برای او مقرّر میداریم و هرکس خواهان آخرت است و نهایت کوشش را برای آن بکند و مؤمن باشد، آنان [هستند] که تلاش آنها مورد حق شناسی واقع خواهد شد . هر دوی آنان را از اعطای پروردگارت مدد میبخشیم، و عطای پروردگارت [از کسی] منع نشده است . ببین چگونه برخی از آنان را بر برخی دیگر برتری داده ایم و قطعاً درجات آخرت و برتری آن بزرگ تر و بیشتر است) . آیات یاد شده، بیانگر این حقیقت است که طالبان آخرت، عاقبت اندیش و آخر بین و دوستداران دنیا، نزدیک بین، دنیا اندیش و محدودنگر هستند. از این رو، بر حسب نظام تکوینی عالم، خداوند نتیجه کار و عمل هر کس را به اندازه خواسته اش به او خواهد داد؛ اما فرجام نیک از آنِ کسانی است که دورنگر و آخرت اندیش اند. گفت استر با شتر کای خوش رفیق در فراز و شیب در راه دقیق تو نیایی در سر و خوش میروی من همی آیم به سر در چون غوی من همی افتم به رو در هر دمی خواه در خشکی و خواه اندر نمی این سبب را بازگو با من که چیست یا بدانم من که چون باید بزیست گفت چشم من ز تو روشن تر است بعد از آن هم از بلندی ناظر است چون بر آیم بر سر کوهی بلند آخر عقبه ببینم هوشمند پس همه پستی و بالایی راه دیده ام را وا نماید هم اله هر قدم را از سر بینش نهم از عثار و اوفتادن وا رهم تو نبینی پیش خود یک دو سه گام دانه بینی و نبینی رنج دام یستوی الاعمی لدیکم و البصیر فی المقام و النزول و المسیر2 پی نوشت: 1. اسراء 17، آیات 21 18. 2. مثنوی معنوی، دفتر سوم، ابیات 1746 1755. منبع: www.porseman.org
در یک نگاه کلّی، قرآن انسان ها را نسبت به آخرت دو دسته می کند: دسته ای از مردم، زندگی دنیا را دوست داشته و به ورای آن توجّهی ندارند و در حقیقت فرجام زندگی خود را در همین دنیا جست وجو کرده، خواستار عاقبت دنیویاند. خداوند براساس نظم و تدبیر حاکم بر جهان، به بعضی از خواسته های آنان در این دنیا پاسخ داده است؛ امّا در سرای آخرت، سرافکنده و نکوهیده، وارد جهنم می شوند! در مقابل، کسانی هستند که طالب آخرت اند و ایمان دارند که پس از زندگی دنیایی، حیاتی ارزشمند و جاودانه وجود دارد و از این رو برای دستیابی به آن سعادت برین، در حدّ خود تلاش می کنند. به بیان دیگر، انسان ها یا دنیا خواه هستند یا آخرت طلب؛ خداوند در این دنیا، موانع را از سر راه این دو گروه برمی دارد تا آنان به حرکت و سیر خود ادامه دهند و ابزارها و وسایل کافی را نیز در اختیارشان قرار می دهد؛ ولی این دو گروه یک فرجام نخواهند داشت. آنان که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند، فرجام تلخی در انتظارشان است و آنان که آخرت را بر دنیا برتری داده اند، فرجام نیک و خوشی دارند. قرآن می فرماید: (مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً . وَ مَنْ أَرادَ الاْخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُومِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْیُهُمْ مَشْکُوراً . کُلاًّ نُمِدُّ هولاءِ وَ هَولاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً . انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ لَلاْخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً )1؛ (هرکس خواهان [دنیای] زودگذر است، به زودی هر که را خواهیم [نصیبی] از آن میدهیم، آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد برای او مقرّر میداریم و هرکس خواهان آخرت است و نهایت کوشش را برای آن بکند و مؤمن باشد، آنان [هستند] که تلاش آنها مورد حق شناسی واقع خواهد شد . هر دوی آنان را از اعطای پروردگارت مدد میبخشیم، و عطای پروردگارت [از کسی] منع نشده است . ببین چگونه برخی از آنان را بر برخی دیگر برتری داده ایم و قطعاً درجات آخرت و برتری آن بزرگ تر و بیشتر است) . آیات یاد شده، بیانگر این حقیقت است که طالبان آخرت، عاقبت اندیش و آخر بین و دوستداران دنیا، نزدیک بین، دنیا اندیش و محدودنگر هستند. از این رو، بر حسب نظام تکوینی عالم، خداوند نتیجه کار و عمل هر کس را به اندازه خواسته اش به او خواهد داد؛ اما فرجام نیک از آنِ کسانی است که دورنگر و آخرت اندیش اند. گفت استر با شتر کای خوش رفیق در فراز و شیب در راه دقیق تو نیایی در سر و خوش میروی من همی آیم به سر در چون غوی من همی افتم به رو در هر دمی خواه در خشکی و خواه اندر نمی این سبب را بازگو با من که چیست یا بدانم من که چون باید بزیست گفت چشم من ز تو روشن تر است بعد از آن هم از بلندی ناظر است چون بر آیم بر سر کوهی بلند آخر عقبه ببینم هوشمند پس همه پستی و بالایی راه دیده ام را وا نماید هم اله هر قدم را از سر بینش نهم از عثار و اوفتادن وا رهم تو نبینی پیش خود یک دو سه گام دانه بینی و نبینی رنج دام یستوی الاعمی لدیکم و البصیر فی المقام و النزول و المسیر2 پی نوشت: 1. اسراء 17، آیات 21 18. 2. مثنوی معنوی، دفتر سوم، ابیات 1746 1755. منبع: www.porseman.org
عنوان سوال:
از دیدگاه قرآن، انسان ها چه تلقّیای از فرجام خود دارند؟
پاسخ:
در یک نگاه کلّی، قرآن انسان ها را نسبت به آخرت دو دسته می کند: دسته ای از مردم، زندگی دنیا را دوست داشته و به ورای آن توجّهی ندارند و در حقیقت فرجام زندگی خود را در همین دنیا جست وجو کرده، خواستار عاقبت دنیویاند. خداوند براساس نظم و تدبیر حاکم بر جهان، به بعضی از خواسته های آنان در این دنیا پاسخ داده است؛ امّا در سرای آخرت، سرافکنده و نکوهیده، وارد جهنم می شوند!
در مقابل، کسانی هستند که طالب آخرت اند و ایمان دارند که پس از زندگی دنیایی، حیاتی ارزشمند و جاودانه وجود دارد و از این رو برای دستیابی به آن سعادت برین، در حدّ خود تلاش می کنند.
به بیان دیگر، انسان ها یا دنیا خواه هستند یا آخرت طلب؛ خداوند در این دنیا، موانع را از سر راه این دو گروه برمی دارد تا آنان به حرکت و سیر خود ادامه دهند و ابزارها و وسایل کافی را نیز در اختیارشان قرار می دهد؛ ولی این دو گروه یک فرجام نخواهند داشت. آنان که دنیا را بر آخرت ترجیح می دهند، فرجام تلخی در انتظارشان است و آنان که آخرت را بر دنیا برتری داده اند، فرجام نیک و خوشی دارند.
قرآن می فرماید:
(مَنْ کانَ یُرِیدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِیها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً . وَ مَنْ أَرادَ الاْخِرَةَ وَ سَعی لَها سَعْیَها وَ هُوَ مُومِنٌ فَأُولئِکَ کانَ سَعْیُهُمْ مَشْکُوراً . کُلاًّ نُمِدُّ هولاءِ وَ هَولاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحْظُوراً . انْظُرْ کَیْفَ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ لَلاْخِرَةُ أَکْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَکْبَرُ تَفْضِیلاً )1؛
(هرکس خواهان [دنیای] زودگذر است، به زودی هر که را خواهیم [نصیبی] از آن میدهیم، آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد برای او مقرّر میداریم و هرکس خواهان آخرت است و نهایت کوشش را برای آن بکند و مؤمن باشد، آنان [هستند] که تلاش آنها مورد حق شناسی واقع خواهد شد . هر دوی آنان را از اعطای پروردگارت مدد میبخشیم، و عطای پروردگارت [از کسی] منع نشده است . ببین چگونه برخی از آنان را بر برخی دیگر برتری داده ایم و قطعاً درجات آخرت و برتری آن بزرگ تر و بیشتر است) .
آیات یاد شده، بیانگر این حقیقت است که طالبان آخرت، عاقبت اندیش و آخر بین و دوستداران دنیا، نزدیک بین، دنیا اندیش و محدودنگر هستند. از این رو، بر حسب نظام تکوینی عالم، خداوند نتیجه کار و عمل هر کس را به اندازه خواسته اش به او خواهد داد؛ اما فرجام نیک از آنِ کسانی است که دورنگر و آخرت اندیش اند.
گفت استر با شتر کای خوش رفیق
در فراز و شیب در راه دقیق
تو نیایی در سر و خوش میروی
من همی آیم به سر در چون غوی
من همی افتم به رو در هر دمی
خواه در خشکی و خواه اندر نمی
این سبب را بازگو با من که چیست
یا بدانم من که چون باید بزیست
گفت چشم من ز تو روشن تر است
بعد از آن هم از بلندی ناظر است
چون بر آیم بر سر کوهی بلند
آخر عقبه ببینم هوشمند
پس همه پستی و بالایی راه
دیده ام را وا نماید هم اله
هر قدم را از سر بینش نهم
از عثار و اوفتادن وا رهم
تو نبینی پیش خود یک دو سه گام
دانه بینی و نبینی رنج دام
یستوی الاعمی لدیکم و البصیر
فی المقام و النزول و المسیر2
پی نوشت:
1. اسراء 17، آیات 21 18.
2. مثنوی معنوی، دفتر سوم، ابیات 1746 1755.
منبع: www.porseman.org
- [سایر] از دیدگاه قرآن، انسان‌ها چه تلقیای از فرجام خود دارند؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن، انسان‌ها چه تلقّیای از فرجام خود دارند؟
- [سایر] فرجام انسان ها چیست؟
- [سایر] دیدگاه قرآن درباره تحلیل روان شناسانه شخصیت انسان چیست؟
- [سایر] عوامل مؤثر بر تحوّلات اخلاقی انسان از دیدگاه قرآن کداماند؟
- [سایر] ویژگیهای انسان احمق از دیدگاه قرآن کریم چیست؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن، انسان از چه راه هایی مورد آزمایش قرار می گیرد؟
- [سایر] دیدگاه قرآن درباره دعوت از انسان ها به تحدی و مقابله به مثل چیست؟
- [سایر] از دیدگاه قرآن، انسان از چه راه هایی مورد آزمایش قرار می گیرد؟
- [سایر] شباهت و تفاوت دیدگاه قرآن در باره ذات انسان با اندیشههای غربی چیست؟
- [آیت الله بهجت] مس نمودن خط قرآن، یعنی رساندن جایی از بدن به خط قرآن برای کسی که وضو ندارد، حرام است، ولی تماس موی انسان با خط قرآن، بنابر اظهر مانعی ندارد، حتی اگر کوتاه باشد. و اگر قرآن را به زبان فارسی یا به زبان دیگر ترجمه کنند، مس آن اشکال ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] هنگام تلاوت قرآن شایسته است انسان به آن گوش دهد و از صحبت کردن پرهیز کند؛ بلکه در صورتی که بیاحترامی و هتک به قرآن باشد صحبت کردن جایز نیست، ولی اگر کسی چیزی بپرسد میتواند جواب او را بدهد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر انسان از بچه غیر ممیز که خوب و بد را نمی فهمد یا از کسی که قصد خواندن قران ندارد یا مثلا از گرامافون یا نوار ضبط صوت ایه سجده را استماع کند سجده واجب نیست ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو ایه سجده را به قصد این که از قران است بخواند و انسان به وسیله رادیو گوش دهد سجده واجب است
- [آیت الله خوئی] اگر انسان از گرامافون یا ضبط صوت یا از بچة غیر ممیز که خوب و بد را نمیفهمد، یا از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد، آیه سجده را بشنود، یا گوش دهد سجده واجب نیست و همچنین است رادیو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد، ولی اگر شخصی ایستگاه رادیو آیة سجده را به قصد از قرآن است بخواند و انسان به واسطة رادیو گوش دهدسجده واجب است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان از گرامافون یا از بچه غیر ممیز که خوب و بد را نمی فهمد؛ یا از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد؛ آیه سجده را بشنود یا گوش دهد؛ سجده واجب نیست و همچنین است رادیو اگر به طور نوار و ضبط صوت باشد؛ ولی اگر شخصی در ایستگاه رادیو آیه سجده را به قصد اینکه از قرآن است بخواند و انسان به وسیله رادیو گوش دهد؛ سجده واجب است.
- [آیت الله مظاهری] مستحب است انسان برای این امور وضو بگیرد: 1 - نماز میّت. 2 - زیارت اهل قبور. 3 - رفتن به مسجد. 4 - رفتن به حرم امامانعلیهم السلام . 5 - همراه داشتن قرآن. 6 - خواندن و نوشتن قرآن. 7 - مسّ حاشیه قرآن. 8 - خوابیدن. همچنین مستحب است انسان همیشه با وضو باشد بلکه مستحب است کسی که وضو دارد دوباره وضو بگیرد، و اگر برای یکی از جهاتی که گفته شد وضو بگیرد، هر کاری را که باید با وضو انجام داد، میتواند به جا آورد مثلاً میتواند با آن وضو نماز بخواند.
- [آیت الله بهجت] اگر آیه سجده را از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد، بشنود، یا از ضبط صوت بشنود، لازم نیست سجده نماید، ولی اگر از وسیلهای که مثل بلندگو صدای خود انسان را میرساند بشنود، واجب است سجده کند.
- [امام خمینی] اگر آیه سجده را از کسی که قصد خواندن قرآن ندارد بشنود، یا از مثل گرامافون آیه سجده را بشنود، لازم نیست سجده نماید. ولی اگر از آلتی که صدای خود انسان را می رساند بشنود، واجب است سجده کند.
- [آیت الله سیستانی] انسان نمیتواند از سهم سبیل اللّه قرآن یا کتاب دینی ، یا کتاب دعا بخرد و وقف نماید ، مگر آنکه مصلحت عامه اقتضای این کار را داشته و از حاکم شرع بنابر احتیاط لازم اجازه بگیرد .
- [آیت الله مکارم شیرازی] سزاوار است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند شکیبایی را از دست ندهد و هر وقت میت را یاد می کند (انا لله و انا الیْه راجعون) بگوید و برای میت قرآن بخواند و طلب آمرزش کند.