مگر امامت چه خصوصیتی دارد که همه امامان باید معصوم باشند؟

در این باره ابتدا باید تعریف درستی از امامت داشت، سپس جایگاه امامت، کارویژه های امام و تفاوت ها و اشتراکات آن با وظایف و شئون پیامبر را بررسی کرد. بررسی کوتاهی در این مسئله از عهده تبیین فلسفه عصمت امام برمی آید.
چیستی امامت
(امامت) در اصطلاح علم کلام عبارت است از: (جانشینی از پیامبر اسلام در زمامداری و رهبری فراگیر امت در امور دینی و دنیوی و حفظ و حراست از دین، به گونه ای که پیروی از امام بر همه امّت واجب است).
براساس این تعریف امام کسی است که پس از پیامبر بر مسند او می نشیند و ادامه دهنده راه پیامبر و عهده دار وظایف و رسالت های اوست. برای آشنایی بیشتر با رسالت اصلی امام لازم است ابتدا شئون و وظایف پیامبر را بررسی کرده، سپس ببینیم کدام یک از این وظایف پس از پیامبر بر عهده امام خواهد بود و کدام یک از عهده او خارج است.
شئون پیامبر
به اجماع همه مسلمانان، پیامبر صلی الله علیه و آله دارای شئون و کارویژه های مختلفی بوده اند، از جمله:1
(1) دریافت و ابلاغ وحی؛
(2) تبیین و تفسیر معصومانه وحی الهی و تشریح مقاصد آن؛
(3) بیان احکام موضوعات مستحدثه؛
(4) ردّ شبهات و تشکیکات اعتقادی؛
(5) محافظت از دین و جلوگیری از وقوع تحریف در آن؛
(6) قضاوت و تطبیق و اجرای قوانین کلّی الهی؛
(7) ولایت و زمامداری امت.
شأن نخست، یعنی دریافت و ابلاغ وحی، در واقع همان شأن نبوّت پیامبر بوده و دیگر شئون مربوط به جنبه مرجعیت، امامت و رهبری دینی آن حضرت است. بر اساس ختم نبوّت شأن نخست با رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله پایان یافت، اما دیگر شئون پایان پذیر نیست و تا بشریّت تداوم می یابد و حاجت به آنها پابرجا است.
شئون امام
امام جانشین پیامبر و تداوم بخش نقش آن حضرت در همه امور یادشده بالا غیر از دریافت و ابلاغ وحی رسالی است. امامت در واقع جانشینی و استمرار جامع و همه جانبه خط رسالت در میان بشریّت است. امام عهده دار مرجعیّت کامل دینی، تبیین و تفسیر معصومانه دین، حفاظت از دین، حفظ، تبلیغ و ترویج هدایت ها، تعالیم و ارزش های دینی، بسط تربیت دینی، اجرای احکام و قوانین دینی، رفع اختلافات فکری و نظری در فهم دین، برقراری عدل و قسط، قضاوت عادلانه در میان مردم، برقراری امنیت، مدیریت کلان اجتماع و رهبری فراگیر امّت بر اساس آموزه ها و غایات مکتب سعادت بخش اسلام است.2
قرآن و امامت
قرآن مجید بر امامت اهتمام ویژه ای داشته و در موارد مختلفی به آن پرداخته است. برخی از آموزه های قرآن در این باب عبارت است از:
(1) عهد و پیمان الهی بودن امامت؛
(2) برتر بودن جایگاه امامت از نبوت؛3
(3) امامت شرط تحقّق رسالت؛
(4) امامت شرط کمال و جامعیّت دین.4
امام از نظر شیعه باید دارای شرایط ویژه ای باشد. مهمترین شرایط امام عبارتند از:
(1) عصمت،
(2) علم الهی و آگاهی به تمام معارف و احکام شریعت،
(3) افضلیت و برتری در همه کمالات انسانی،
(4) منصوب و منصوص بودن.5
به نظر می رسد با توجّه به جایگاه خطیر و کارویژه های مهم امام، ضرورت عصمت امام امری بدیهی و روشن می باشد. در عین حال در این باره دلایل متعددی ذکر شده است. برخی از این دلایل در مباحث پیش رو خواهد آمد.
پی نوشت:
1. ر.ک: الالهیات، ج 4، ص 26.
2. بنگرید: امام شناسی، حمیدرضا شاکرین و محمدرضا کاشفی، صص 32-13.
3. این به معنای برتری امامان علیهم السلام بر پیامبر صلی الله علیه و آله نیست، زیرا پیامبر افزون بر نبوت دارای منصب امامت هم بوده اند، ولی امامان علیهم السلام تنها یک منصب داشته و نبی نبوده اند.
4. بنگرید: امام شناسی، حمیدرضا شاکرین و محمدرضا کاشفی، صص 41-39.
5. جهت آگاهی بیشتر بنگرید: امامت در بینش اسلامی، علی ربانی گلپایگانی، صص 187-212.
منبع: www.porseman.org