آیا نیت بر هر انگیزه‌ای اطلاق می‌شود یا اینکه نیت فقط به انگیزه های ناشی از آگاهی گفته می‌شود؟

اگر آگاهی وجود نداشته باشد، نیت هم مفهومی ندارد؛ مثلاً حیوانات یا نوزاد انسان از تخیلات ناآگاهانه محض برخوردارند و هیچ آگاهی ندارند، لذا نیتی هم از آنها متمشّی نمی‌شود و تأثیری هم در کمال آنها ندارد، پس زیربنای نیت، آگاهی است، هر مقدار که آگاهی بیشتر باشد، نیت هم قوی‌تر است؛ منتها بستگی دارد که متعلَق نیت چه باشد، اگر نیت تکاملی باشد هرچه آگاهانه‌تر باشد در جهت کمال ارزشمندتر است و اگر نیت سقوط هم داشته باشد، میزان آگاهی در سقوط او مؤثرتر است، لذا انسان هرچه دانشمندتر باشد، اگر نیت او به جانب کفر باشد، خطر او برای دین بیشتر است. شاید علم و آگاهی ابلیس از همه انسانها در طول تاریخ برتر باشد، چون او علاوه بر علم خود، تجربه همه انسانها را کسب کرده است، اما این علم و آگاهی برای او جز سقوط بیشتر، فایده‌ای ندارد.
منبع:پیش نیازهای مدیریت اسلامی ، آیت الله محمدتقی مصباح ، قم : موسسه آموزشی امام خمینی 1367