در نظام تکوین، بین شرور و زیبایی ها و آسایش و سختی ها چه رابطه ای وجود دارد؟

گذشته از این که بدی ها، در جلوه دادن به زیبایی ها و در پدید آوردن یک مجموعه عالی، [نقش] مهمی دارند، مطلب اساسی دیگری در رابطه بدی و خوبی نیز وجود دارد. بین آنچه ما به عنوان مصیبت و بدی می خوانیم و آنچه به نام کمال و سعادت می شناسیم، رابطه علّی و معلولی وجود دارد. بدی ها مادر خوبی ها و زاینده آنها هستند. زشتی ها، مقدمه وجود زیبایی ها و آفریننده و پدیدآورنده آنها [هستند]. در شکم گرفتاری ها و مصیبت ها، نیک بختی ها و سعادت ها نهفته است. همچنان که گاهی هم در درون سعادت ها، بدبختی ها تکوین می یابد و این، فرمول این جهان است: (یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ)؛ خدا شب را در شکم روز فرو می برد و روز را در شکم شب. (حج: 61)
ضرب المثل معروفی که می گوید: (پایان شب سیه سپید است)، تلازم قطعی بین تحمّل رنج و نیل را بیان می کند. گویی سپیدی ها از سیاهی ها زاییده می شوند، همچنان که سفیدی ها نیز در شرایط انحرافی، سیاهی تولید می کنند. قرآن کریم برای بیان تلازم سختی ها و آسایش ها می فرماید: (فَاِنَّ مَعَ العُسرِ یُسرا، اِنَّ مَعَ العُسرِ یُسرا). (انشراح: 5 و 6)
پس حتما با سختی آسانی است. قرآن نمی فرماید که بعد از سختی، آسانی است، تعبیر قرآن این است که با سختی، آسانی است؛ یعنی آسانی در شکم سختی و همراه آن است. به قول مولوی: (ضد اندر ضد پنهان مندرج):
زندگی در مردن و در محنت است
آب حیوان در درون ظلمت است
سختی ها و گرفتاری ها مقدمه کمال ها و پیشرفت انسان هاست. ضربه ها، جمادات را نابود می سازد و از قدرت آنان می کاهد، ولی موجودات زنده را تحریک می کند و نیرومند می سازد. (پس زیادت ها که اندر نقص هاست).
مصیبت ها و شداید برای تکامل بشر ضرورت دارند. اگر محنت ها و رنج ها نباشند، بشر تباه می گردد. قرآن کریم می فرماید: (لَقَد خَلَقنا الاِنسانَ فی کَبَد)؛ همانا انسان را در رنج و سختی آفریده ایم. (بلد: 4)
آدمی باید مشقت ها تحمل کند و سختی ها بکشد تا هستی لایق خود را بیابد. تضاد و کشمکش، شلاّق تکامل است. موجودات زنده با این شلاّق، راه خود را به سوی کمال می پیمایند. این قانون در جهان نباتات، حیوانات و بالاخص انسان، صادق است.
منبع: عدل الهی، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 149 152.