راز تفاوت موجودات در چیست؟

راز تفاوت ها یک کلمه است: (تفاوت موجودات، ذاتی آنها می باشد و لازمه نظام علت و معلول است).
در حکمت الهی، این بحث، تحت عنوان (کیفیت صدور موجودات از ذات باری) مطرح می گردد. موضوع بحث این است که: آیا اراده خدا [جداگانه] به آفرینش موجودات تعلّق می گیرد؟ مثلاً اراده می کند و آقای (الف) را می آفریند. اراده دیگری می کند و آقای (ب) را می آفریند و اراده سومی می کند و شی ء (ج) را خلق می کند و همین طور هر چیزی را با اراده ای جداگانه و مخصوص به آن چیز خلق می کند یا آنکه همه اشیا را با یک اراده واحد و بسیط ایجاد می کند؟
گروهی از متکلمین که در معارف الهی (سطحی) فکر می کنند، طرفدار احتمال اولند، ولی آنچه را که دلایل عقل و براهین قاطع فلسفی اثبات می کند و شواهدی از قرآن کریم نیز بر درستی آن هست، نظریه دوم است. به موجب این نظریّه، همه جهان، از آغاز تا انجام، با یک اراده الهی به وجود می آید؛ یعنی بی نهایت چیز به وجود می آید و همه با اراده خدا به وجود می آید، ولی نه با اراده های جدا جدا، بلکه فقط با یک اراده؛ آن هم یک اراده بسیط. چنان که قرآن کریم می فرماید: (اِنّا کُلَّ شَی ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ وَ ما اَمرُنا اِلاّ واحِدَةٌ کَلَمحِ بِالبَصَرِ)؛ همه چیز را با اندازه و قدر مشخص آفریده ایم و کار ما جز یکی نیست. همچون چشم بر هم زدن. (قمر: 49 و 50)
به موجب این عقیده، برای آفرینش، نظام خاص و قانون و ترتیب معیّنی است و اراده خدا به وجود اشیا عین اراده نظام است. از همین جا است که قانون علّت و معلول و یا (نظام اسباب و مسببّات) به وجود می آید. معنای (نظام اسباب و مسبّبات) این است که هر معلولی علت خاص و هر علتی معلول مخصوص دارد. نه یک معلول مشخص ممکن است از هر علتی بدون واسطه صدور یابد و موجود گردد و نه یک علت معین می تواند هر معلولی را بی واسطه ایجاد کند. در حقیقت، هر موجود و هر شی ء در نظام علت و معلول، جای مشخص و مقام معلومی دارد؛ یعنی آن معلول، معلول شی ء معیّن و علّت شی ء معیّن است و این، همان مفهوم دقیق (اِنّا کُلَّ شَی ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ) است.
منبع : عدل الهی، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)،صص 103 و 104.