یکی دیگر از نامهای قیامت یوم الحسرة است، یوم الحسرة به چه معناست؟

این نام که تنها در یک آیه از قرآن مجید آمده، تعبیری است تکان دهنده از روز قیامت که روز حسرت و تأسف و ندامت است، در آیه 39 مریم می فرماید (وَانْذَرَهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ اِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَهُمْ فی غَفْلَةٍ وَهُمْ لایُؤْمِنُونَ) [آنها را از روز حسرت بترسان، روزی که همه چیز پایان می یابد و حکم نهائی صادر می شود، و این در حالی است که آنها (هنوز) در غفلتند و ایمان نمی آورند].
(حَسْرَة) از ماده (حَسْر) به گفته مفردات و مقائیس و جمعی دیگر از ارباب لغت به معنی آشکار کردن است، (و لذا حَسْرَتُ عَنِ الذِراعِ) یعنی آستین را بالا زدم و دست خود را ظاهر کردم، سپس واژه حسرت به غم و اندوهی که بر امور از دست رفته حاصل می شود اطلاق شده، گوئی جهل و ناآگاهی انسان نسبت به ضررهای عملی که انجام داده کنار می رود و حقیقت آشکار می گردد.
این در حالی است که بعضی دیگر اصل آن را به معنی (عقب زدن) می دانند، ولی مثلاً هنگامی که دریا عقب نشینی می کند طبعاً سواحلی که زیر آب بود آشکار می گردد، یا هنگامی که انسان آستین خود را عقب می زند دستها ظاهر می شود، این در حقیقت از لوازم معنی اول است (التحقیق جلد 2).
به هر حال اندوه و تأسف و ندامت از لوازم مفهوم آن است، و روز قیامت راستی روز اندوه و ندامت و حسرت شدید است، نه تنها برای بدکاران، بلکه حتی برای نیکوکاران، زیرا وقتی پاداشهای عظیم الهی را می بینند تأسف می خورند چرا بیشتر کار نیک انجام نداده اند!
این مطلبی است که جمعی از مفسران به آن تصریح کرده اند (تفسیر مجمع البیان 6/515) ولی فخر رازی می گوید تنها بدان هستند که گرفتار حسرت می شوند و برای اهل بهشت حسرتی نیست، چرا که در آنجا هیچ غم و اندوهی نمی تواند وجود داشته باشد. (تفسیر فخر رازی 21/221.)
ولی باید گفت این گونه غم، نوعی کمال است، و مایه ناراحتی و عذاب روحی نیست، بنابراین وجود آن در بهشت نیز مشکلی ندارد.
به هر حال اگر تأسف و حسرت در دنیا قابل جبران است در آنجا راهی برای جبران وجود ندارد و لذا باید آن روز را روز حسرت واقعی و روز حسرت بزرگ نامید، همین معنی در آیه 56 سوره زمر به شکل دیگری آمده است که می فرماید (آنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتی عَلی ما فَرَّطْتُ فی جَنْبِ اللهِ) [این هشدارها و اخطارها به خاطر آن است که مبادا کسی روز قیامت بگوید وا حسرتا! از کوتاهیهائی که در اطاعت فرما خدا کرده ام] (در سوره انعام آیه 31 نیز شبیه این معنی آمده است.).
www.eporsesh.com