کیفرهای اخروی جنبهء جسمانی و روحانی دارد, اما عذاب های جسمانی دوزخیان عبارت است از:
1 آب و غذای نامناسب و گلوگیر و ناگوار و بدبو و بد طعم و داغ و سوزان که از آن به زقوم و ضریع و غسلین تعبیر شده است ;
2 لباس زشت و بد منظر و بد بو و آتش زا;
3 ضربه های شعلهء سوزان آتش و به غل و زنجیر کشیده شدن .
اما عذاب های روحانی عبارت است از:
1 غم و اندوه و حسرت بی پایان ;
2 تحقیر و سرزنش فراوان .(1)
قرآن مجید فلسفهء اصلی کیفرهای اخروی را تجلی عمل در لباس وجوداخروی می داند. توضیح آن که : کیفرهای اخروی نه برای تسکین آلام است و نه جنبهء تربیتی دارد و نه جنبهء عبرت آموزی , چون ساحت قدس الهی بالاتر از آن است که از فردی انتقام بگیرد, هم چنین در جهان دیگر تربیت و عبرت معناندارد; پاداش و کیفر و نعمت و نقمت , حقایق اعمال دنیوی انسان ها است که درحیات اخروی خود را نشان می دهد. به بیان دیگر جزای اعمال هر انسانی , عین اعمال او خواهد بود. از این مطلب در اصطلاح علمی به تعبیرمی شود. آیات و روایات زیادی به این امر اشاره دارد که در این جا به یک آیه اشاره می کنیم : .(2)
پی نوشت:
1.مکارم شیرازی , پیام قرآن , ج 6 ص 423 472
2.توبه (9 )، آیهء 35
eporsesh.com
