عقیده به معاد در اکثر ادیان، جایگاهی اساسی دارد و لذا طبیعی است که انسانها پرسشهای فراوانی درباره سرنوشت آدمیان در فاصلة مرگ تا قیامت داشته باشند بنابراین بحث از روح و ارتباط با ارواح، سابقهای به بلندای تاریخ باورهای دینی انسان دارد. و لذا میبینیم که هیچگاه تاریخ زندگی بشر، خالی از سحر و جادو و رمل و کهنات و... نبوده است. که بسیاری از آنها به نوعی مدعی ارتباط با ارواح بودهاند در قرون اخیر و با گسترش روانشناسی و روان کاوی این دغدغهها منجر به تدوین علمی به نام اسپری تیسم شده است. دانشمندان، در این باره تحقیق کرده و با دیدن برخی شواهد، صحّت موضوع ارتباط با ارواح را اعلام کردهاند برخی از این شواهد عبارتند از: سخن گفتن روح به غیر از زبان مادری، حلّ مسائل پیچیدة ریاضی به وسیلة کسانی که آمادگی لازم را نداشتهاند، نوشتن مطالبی برروی الواحی که در صندوق در بسته و مهر و موم شده قرار داشتهاند، ارتباط کودکان با راواح...[1] بر اساس منابع اسلامی نیز امکان ارتباط با ارواح تأیید میشود.[2] علامه طباطبایی تمام امور خارق العادهای که از انسانهای عادی صادر میشود و از جمله احضار ارواح را منوط به قدرت اراده میداند.[3] و تصریح میکند که آن چه در این مسأله واقعیت دارد فقط ارتباط با روح است نه آنکه واقعاً روح در خارج حاضر شده باشد، چرا که در یک جمع فقط یک نفر با روح ارتباط برقرار میکند و هم اوست که روح را در مشاعر خود حاضر شده میبینید و از راه تلقین او را پیش روی خود احساس کرده و سخنانی را از او میشنود.[4] این امکان برای انبیاء و اولیاء نیز که دارای مقام عبودیت برای خدا هستند، وجود دارد. ولی آنان به مدد خداوند و با ارادهای طاهر و پاک چنین قدرتی پیدا میکنند.[5] گاه ممکن است روح انسان زندهای احضار شود در حالی که خود صاحب روح، بیدار و مشغول انجام کارها حوائج یومیة خود بوده است.[6] برای اثبات امکان ارتباط با ارواح شواهد فراوانی میتوان ارائه کرد! مانند ارتباط سلمان فارسی در آستانه مرگ خویش با روح یکی از اموات در قبرستان مدائن و گفتگوی طولانی آنها درباره سکرات مرگ، و حالات پس از آن و مشاهدة مراحل غسل و کفن و دفن خود و بیان موقعیتش در عالم برزخ.[7] 2. سخن گفتن حضرت عیسی علیهالسّلام با روح یکی از اموات در سرزمینی که بر اثر عذاب الهی ویران شده بود و روح فرد زنده شده، علّت عذاب را پرستش طاغوت، علاقة به دنیا، کمترسیدن از خدا، آرزوهای طولانی و غفلت ذکر کرد و گفت که شب در عافیت بودیم صبح خود را در هاویه یافتم که همان سجیّن است و سجین کوههایی است از آتش که تا قیامت بر ما برافروخته شده است.[8] 3. مشاهده عذاب معاویه در حالی که به زنجیر کشیده شده بود و دائم طلب آب میکرد توسط امام باقر و امام صادق علیهما السّلام [9] به جز داستانهای اهل بیت علیهم السّلام و انبیاء علیهم السّلام میتوان به حکایتهایی از زندگی علماء و اولیاء و بندگان صالح خداوند نیز اشاره کرد نظیر: 1.احضار روح پدر علامه طباطبایی و سخن گفتن مرحوم الهی برادر علامه با پدرشان و گلایه پدر از این که از ثواب تفسیر المیزان چیزی به ایشان اهداء نشده است[10] . و نیز ملاقات خود علامه با روح شاه حسین ولی که 300 سال از مرگش میگذشته است[11].2. ملاقات مرحوم آیت الله بهاءالدینی با روح شهید آیت الله صدوقی یک روز پس از شهادت ایشان[12]. و ارتباط همیشگی مرحوم بهاءالدینی با روح فرزند بزرگشان حمید.[13] برای مطالعه بیشتر موارد ارتباط با ارواح به کتب زیر مراجعه کنید. 1. کیمیای محبّت ، محمد ری شهری، دارالحدیث، قم 1380، چاپ دهم، ص68، 99، 131، 132 و درباره بحثهای اصلی در این مورد به کتب ذیل می توانید مراجعه کنید. 2. عود ارواح یا ارتباط با ارواح، ناصر مکارم، انتشارات فراهانی، تهران، 1349، ص 123 130 3. معاد از نظر روح و جسم ، محمد تقی فلسفی، هئیت نشر معارف اسلامی، تهران ، 1360، ج1، ص314، 330. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . مکارم شیرازی،ناصر، معاد و جهان پس از مرگ، انتشارات هدف، 1369، چاپ یازدهم. ص267، 270. [2] . همان، ص272. [3] . طباطبایی. سید محمد حسین، المیزان، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، قم 1371، چاپ پنجم، ج 1، ص242. [4] . همان. ص243. [5] . همان.ص243. [6] . همان ،ج6، ص191. [7] . مجلسی، محمد باقر (علامه) 1. بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت لبنان ، 1983، چاپ سوم، ج22، ص374، 380. [8] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365، چاپ چهارم، ج2، ص318، حدیث 11. [9] . مجلسی، همان، ج6، ص247، ح83. [10] . تا جدینی، علی، یادها و یادگارها، کانون انتشارات پیام نور، تهران، 1375، چاپ پنجم ، ص26. [11] . همان، ص36. [12] . حیدری کاشانی، حسین، سیری در آفاق، ناشر، مؤلف، قم، 1379، چاپ دوّم، ص350. [13] . همان، ص95.
عقیده به معاد در اکثر ادیان، جایگاهی اساسی دارد و لذا طبیعی است که انسانها پرسشهای فراوانی درباره سرنوشت آدمیان در فاصلة مرگ تا قیامت داشته باشند بنابراین بحث از روح و ارتباط با ارواح، سابقهای به بلندای تاریخ باورهای دینی انسان دارد. و لذا میبینیم که هیچگاه تاریخ زندگی بشر، خالی از سحر و جادو و رمل و کهنات و... نبوده است. که بسیاری از آنها به نوعی مدعی ارتباط با ارواح بودهاند در قرون اخیر و با گسترش روانشناسی و روان کاوی این دغدغهها منجر به تدوین علمی به نام اسپری تیسم شده است. دانشمندان، در این باره تحقیق کرده و با دیدن برخی شواهد، صحّت موضوع ارتباط با ارواح را اعلام کردهاند برخی از این شواهد عبارتند از: سخن گفتن روح به غیر از زبان مادری، حلّ مسائل پیچیدة ریاضی به وسیلة کسانی که آمادگی لازم را نداشتهاند، نوشتن مطالبی برروی الواحی که در صندوق در بسته و مهر و موم شده قرار داشتهاند، ارتباط کودکان با راواح...[1] بر اساس منابع اسلامی نیز امکان ارتباط با ارواح تأیید میشود.[2]
علامه طباطبایی تمام امور خارق العادهای که از انسانهای عادی صادر میشود و از جمله احضار ارواح را منوط به قدرت اراده میداند.[3] و تصریح میکند که آن چه در این مسأله واقعیت دارد فقط ارتباط با روح است نه آنکه واقعاً روح در خارج حاضر شده باشد، چرا که در یک جمع فقط یک نفر با روح ارتباط برقرار میکند و هم اوست که روح را در مشاعر خود حاضر شده میبینید و از راه تلقین او را پیش روی خود احساس کرده و سخنانی را از او میشنود.[4] این امکان برای انبیاء و اولیاء نیز که دارای مقام عبودیت برای خدا هستند، وجود دارد. ولی آنان به مدد خداوند و با ارادهای طاهر و پاک چنین قدرتی پیدا میکنند.[5] گاه ممکن است روح انسان زندهای احضار شود در حالی که خود صاحب روح، بیدار و مشغول انجام کارها حوائج یومیة خود بوده است.[6] برای اثبات امکان ارتباط با ارواح شواهد فراوانی میتوان ارائه کرد! مانند ارتباط سلمان فارسی در آستانه مرگ خویش با روح یکی از اموات در قبرستان مدائن و گفتگوی طولانی آنها درباره سکرات مرگ، و حالات پس از آن و مشاهدة مراحل غسل و کفن و دفن خود و بیان موقعیتش در عالم برزخ.[7]
2. سخن گفتن حضرت عیسی علیهالسّلام با روح یکی از اموات در سرزمینی که بر اثر عذاب الهی ویران شده بود و روح فرد زنده شده، علّت عذاب را پرستش طاغوت، علاقة به دنیا، کمترسیدن از خدا، آرزوهای طولانی و غفلت ذکر کرد و گفت که شب در عافیت بودیم صبح خود را در هاویه یافتم که همان سجیّن است و سجین کوههایی است از آتش که تا قیامت بر ما برافروخته شده است.[8]
3. مشاهده عذاب معاویه در حالی که به زنجیر کشیده شده بود و دائم طلب آب میکرد توسط امام باقر و امام صادق علیهما السّلام [9] به جز داستانهای اهل بیت علیهم السّلام و انبیاء علیهم السّلام میتوان به حکایتهایی از زندگی علماء و اولیاء و بندگان صالح خداوند نیز اشاره کرد نظیر:
1.احضار روح پدر علامه طباطبایی و سخن گفتن مرحوم الهی برادر علامه با پدرشان و گلایه پدر از این که از ثواب تفسیر المیزان چیزی به ایشان اهداء نشده است[10] . و نیز ملاقات خود علامه با روح شاه حسین ولی که 300 سال از مرگش میگذشته است[11].2. ملاقات مرحوم آیت الله بهاءالدینی با روح شهید آیت الله صدوقی یک روز پس از شهادت ایشان[12]. و ارتباط همیشگی مرحوم بهاءالدینی با روح فرزند بزرگشان حمید.[13]
برای مطالعه بیشتر موارد ارتباط با ارواح به کتب زیر مراجعه کنید.
1. کیمیای محبّت ، محمد ری شهری، دارالحدیث، قم 1380، چاپ دهم، ص68، 99، 131، 132
و درباره بحثهای اصلی در این مورد به کتب ذیل می توانید مراجعه کنید.
2. عود ارواح یا ارتباط با ارواح، ناصر مکارم، انتشارات فراهانی، تهران، 1349، ص 123 130
3.
معاد از نظر روح و جسم ، محمد تقی فلسفی، هئیت نشر معارف اسلامی، تهران ، 1360، ج1، ص314، 330.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مکارم شیرازی،ناصر، معاد و جهان پس از مرگ، انتشارات هدف، 1369، چاپ یازدهم. ص267، 270.
[2] . همان، ص272.
[3] . طباطبایی. سید محمد حسین، المیزان، مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، قم 1371، چاپ پنجم، ج 1، ص242.
[4] . همان. ص243.
[5] . همان.ص243.
[6] . همان ،ج6، ص191.
[7] . مجلسی، محمد باقر (علامه) 1. بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت لبنان ، 1983، چاپ سوم، ج22، ص374، 380.
[8] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365، چاپ چهارم، ج2، ص318، حدیث 11.
[9] . مجلسی، همان، ج6، ص247، ح83.
[10] . تا جدینی، علی، یادها و یادگارها، کانون انتشارات پیام نور، تهران، 1375، چاپ پنجم ، ص26.
[11] . همان، ص36.
[12] . حیدری کاشانی، حسین، سیری در آفاق، ناشر، مؤلف، قم، 1379، چاپ دوّم، ص350.
[13] . همان، ص95.
- [سایر] احضار روح اموات چیست؟
- [سایر] احضار روح اموات چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] احضار روح و جنّ
- [آیت الله سیستانی] حکم شرعی احضار روح چیست ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] افرادی هستند که کار هیپنوتیزم و احضار روح می کنند. می خواستم بدانم که کار آنها از نظر شرعی عیب دارد؟ البته اگر این کار برای تقویت ایمان انسان های دیگری که مثلا در حال دیدن احضار روح هستند باشد (همچنین افرادی که کار احضار روح می کنند پولی را نگیرند و فقط برای رضای خدا باشد ) از نظر شرعی اشکال دارد یا نه؟ اگر احضار روح و یا هیپنوتیزم برای روشن شدن حقیقتی باشد اشکال دارد یا نه؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] افرادی هستند که کار هیپنوتیزم و احضار روح می کنند. می خواستم بدانم که کار آنها از نظر شرعی عیب دارد؟ البته اگر این کار برای تقویت ایمان انسان های دیگری که مثلا در حال دیدن احضار روح هستند باشد (همچنین افرادی که کار احضار روح می کنند پولی را نگیرند و فقط برای رضای خدا باشد ) از نظر شرعی اشکال دارد یا نه؟ اگر احضار روح و یا هیپنوتیزم برای روشن شدن حقیقتی باشد اشکال دارد یا نه؟
- [سایر] حقیقت روح چیست؟ آیا احضار ارواح و دیدن روح گذشتگان ممکن است؟
- [سایر] آیا منافقان میتوانند با احضار روح مزاحمتی برای ایران ایجاد کنند؟
- [آیت الله مظاهری] شخصی ادّعا کرد که احضار روح میکند، حقیر به آن شخص گفتم که احضار روح حرام است و آن شخص گفت که احضار روح طبق روایتی منقول از پیامبر(ص) در شب پنج شنبه جایز است، لطفاً بفرمایید که ادّعای این شخص مدّعی احضار روح در جواز احضار روح در شب مذکور صحّت دارد؟
- [آیت الله سبحانی] احضار جن و ملائکه و ارتباط با آنها به عنوان ارائه هنر یا کشف مشکل علمی و یا اطلاع از شخص مظنون مورد نظر شرعاً چه صورتی دارد؟
- [آیت الله وحید خراسانی] در صحت مضاربه معتبر نیست که مال در تصرف عامل باشد بلکه اگر در تصرف مالک باشد و عامل فقط معامله را انجام دهد مضاربه صحیح است
- [آیت الله وحید خراسانی] در صحت عقد بیمه مدت معینی معتبر نیست که باید مثلا یکساله باشد یا دو ساله یا بیشتر بلکه تابع توافق بیمه شونده و بیمه کننده است
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صحت اقتدا وحدت اجتماع و اتصال صفوف معتبر است بنابراین در ساختمان چند طبقه اگر طبقات فوقانی زیاد مرتفع نباشد و اتصال صفوف و وحدت عرفی جماعت صدق کند اقتدا صحیح است والا صحیح نیست.
- [آیت الله مظاهری] استفاده از خوابهای مغناطیسی و یا احضار روح و جن و رمل و اسطرلاب و سحر و جادو و مانند اینها برای شنود و تفحّص حرام است؛ چنانکه استفاده از مطلق علوم غریبه، گرچه برای تجسّس و شنود هم نباشد نیز حرام است و آنچه از این راهها به دست میآید حجّت نیست، مگر اینکه با قرائن دیگر یقین پیدا شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کفالت در صورتی صحیح است که کفیل به لفظی - اگر چه عربی نباشد - یا به عملی به طلبکار - مثلاً - بفهماند که من متعهدم هر وقت بدهکار خود را بخواهی به دست تو بدهم و بنا بر احتیاط طلبکار و نیز کسی که حقّ احضار دیگری را به دادگاه دارد و بدهکار و نیز کسی که احضار او را به دادگاه ضمانت میکند؛ باید قبول کنند. از شرایط صحّت کفالت این است که طلبکار حقّ مطالبه از بدهکار را داشته باشد، پس اگر بدهکار به جهتی - همچون فقر - شرعاً موظّف به پرداخت بدهی خود نباشد، کفالت باطل است و در کفالت برای احضار به دادگاه شرط است که حضور آن شخص در دادگاه لازم باشد.
- [آیت الله سبحانی] کلیه شرایطی که در امام جماعت معتبر است در امام جمعه نیز معتبر می باشد.
- [آیت الله سیستانی] صحت طلاق، از نظر فقه امامیه، شرایطی دارد که از نظر دیگر مذاهب اسلامی، هیچیک یا برخی از آنها در صحت طلاق معتبر نیست، لذا اگر شخص غیر امامی زن خود را به گونهای طلاق دهد که از نظر مذهبش صحیح و از نظر مذهب ما فاسد است، برای پیرو مذهب امامیه بنا به الزام طرف طبق احکام مذهبش جایز است که پس از انقضای عدّه آن زن در صورتی که از کسانی باشد که طبق مذهبشان عدّه دارد با او ازدواج کند. همچنین در صورتی که زن مطلقه از امامیه باشد، میتواند با دیگری، ازدواج نماید. برخی شرایط صحت طلاق از نظر امامیه، که از نظر دیگر مذاهب هیچیک، یا برخی از آنها معتبر نیست، عبارتند از: 1 طلاق در پاکی زن که در آن نزدیکی صورت نگرفته باشد. 2 طلاق قطعی باشد و بر چیزی معلّق نباشد. 3 طلاق با گفتار باشد، نه نوشتار. 4 طلاق از سر اختیار باشد، نه اجباری. 5 طلاق، با حضور دو شاهد عادل باشد.
- [آیت الله وحید خراسانی] چیزی که بر ان تیمم می کند و مکان ان چیز باید غصبی نباشد پس اگر بر خاک غصبی تیمم کند یا خاکی را که مال خود اوست بی اجازه در ملک دیگری بگذارد و بر ان تیمم کند تیمم او باطل است و اما غصب نبودن مکان تیمم کننده در صحت تیمم معتبر نمی باشد
- [آیت الله وحید خراسانی] اقوی ان است که در صحت مضاربه معتبر نیست که مال طلا و نقره مسکوک به سکه معامله باشد بلکه به سایر اموال متمحض در مالیت مانند انواع اسکناس هم جایز است ولی به مالی که در ذمه غیر مانند مالی که انسان از دیگری طلب دارد است جایز نیست و مضاربه به اجناس و منافع مانند سکونت خانه محل اشکال است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بدهکار و طلبکار و کسی که به او حواله شده در صورتی که قبول او در صحت حواله معتبر باشد مثل این که به حواله دهنده بدهکار نباشد یا یکی از انان برای خود حق بهم زدن حواله را قرار دهد مطابق قراری که گذاشته اند می تواند حواله را بهم بزند