شرح پرسش: یکی از پرسش هایی که همواره مطرح است، وضعیت دین اسلام و سایر ادیان بعد از ظهور امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) است. آیا بعد از ظهور امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) تنها دین اسلام باقی می ماند و بقیه ادیان امروزی نابود می شوند؟ پاسخ: ظاهر بعضی آیات این است که یهود و نصارا تا قیامت باقی خواهند ماند. الف)- وَ مِنَ اَلَّذِینَ قالُوا إِنَّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّ مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ فَأَغْرَیْنا بَیْنَهُمُ اَلْعَداوَةَ وَ اَلْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛ ما از کسانی که ادعای نصرانیت داشتند پیمان گرفتیم پس قسمتی از پندهای ما را فراموش نمودند، ما هم دشمنی و کینه را تا قیامت در بینشان انداختیم.(1) ب)- إِذْ قالَ اَللَّهُ یا عِیسی إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ. وَ جاعِلُ اَلَّذِینَ اِتَّبَعُوکَ فَوْقَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛ بیا وقتی که خداوند فرمود ای عیسی همانا من روح تو را قبض نموده و. و پیروان تو را بر کافران تا روز قیامت برتری دهم. (2) ج)- وَ قالَتِ اَلْیَهُودُ یَدُ اَللَّهِ مَغْلُولَةٌ. غلت ایدیهم و لعنوا بما قالوا وَ أَلْقَیْنا بَیْنَهُمُ اَلْعَداوَةَ وَ اَلْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛ یهود گفتند دست خدا بسته است. و ما به کیفر آن قیامت آتش کینه و دشمنی را در میان آنها برافروختیم.(3) در آیات فوق دشمنی و کینه توزی تا قیامت در بین یهود و نصارا مطرح شده است و همچنین برتری نصارا بر کفار تا قیامت آمده است و مقتضای ظاهر آیات این است که دین یهود و نصارا تا قیامت باقی خواهند ماند. از بعضی روایات نیز همین مضمون استفاده می شود. عن ابی بصیر عن ابی عبدالله (علیه السلام) قلت فما یکون من اهل الذمة عنده قال یسالمهم کما سالمهم رسول الله(صلی الله علیه و آله) و یودون الجزیة عن ید وهم صاغرون؛ ابوبصیر گوید به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: صاحب امر(حضرت مهدی علیه السلام) با اهل ذمه- یهود و نصارا- چه می کند؟ حضرت فرمودند: مانند پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) با آنان مصالحه می کند وآنها جزیه می دهند.(4) در مقابل این آیات و روایات، احادیثی وجود دارد که دلالت می کند به این که جز دین محمد(صلی الله علیه و آله) دینی باقی نمی ماند. الف)- عبدالله بن بکیر از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت می کند که از حضرت تفسیر آیه وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ را سوال کردم، حضرت فرمودند: آیه مذکور در شأن حضرت قائم نازل شده است. وقتی آن حضرت ظاهر شد دین اسلام را بر یهود، نصارا، صائبین و کفار شرق و غرب عرضه می دارد. پس هر کس با میل و اختیار اسلام بیاورد، به نماز، زکات و سایر واجبات امرش می کند و هرکس از قبول اسلام امتناع ورزد، گردنش را می زند تا این که در شرق و غرب زمین جز موحد و خداپرست کسی باقی نماند و..(5) ب)- جابر از امام باقر(علیه السلام) نقل می کند: خدا شرق و غرب جهان را برای صاحب امر (حضرت مهدی علیه السلام) مفتوح می کند. آن قدر جنگ می کند تا این که جز دین محمد (صلی الله علیه و آله) دینی باقی نماند.(6) ج)- همچنین امام باقر(علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ، فرموده اند: طوری می شود که احدی باقی نمی ماند، مگر این که به محمد ایمان بیاورد.(7) چنان که ملاحظه می شود یک دسته احادیث موافق قرآن است و دسته دیگر مخالف قرآن، آنچه که موافق ظاهر قرآن است، بر احادیث مخالف ظاهر قرآن مقدم است و جمع بین این دو دسته از احادیث چنین است که صاحبان سایر ادیان الهی به برکت وجود نازنین امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) به حقیقت دین خدا می رسند و ادیانی چون مسیحیت، یهود و ... از تحریفات پاک می شوند و با پاک شدن سایر ادیان الهی از تحریفات، هیچ نکته مخالفی بین آنها و شرع مقدس اسلام نخواهد بود و لذا با حفظ دین حقیقی مسیح و یهود اسلام را نیز خواهند پذیرفت. بنابراین یهود و نصارا در دوران حکومت حضرت مهدی(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) باقی خواهند ماند و از عقاید شرک آلود خود مانند تثلیث دست برمی دارند و تحت حمایت حکومت اسلامی مهدوی به زندگی خود ادامه می دهند و دین اسلام دین جهانی و بر تمام دین ها غالب می گردد. پی نوشتها: 1. سوره مائده، آیه 14 2. سوره آل عمران، آیه 55 3. سوره مائده، آیه 64 4. بحارالانوار، ج 52، ص 381 5. بحارالانوار، ج 52، ص 340 6. همان، ص 390 7. همان، ص 346
شرح پرسش:
یکی از پرسش هایی که همواره مطرح است، وضعیت دین اسلام و سایر ادیان بعد از ظهور امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) است. آیا بعد از ظهور امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) تنها دین اسلام باقی می ماند و بقیه ادیان امروزی نابود می شوند؟
پاسخ:
ظاهر بعضی آیات این است که یهود و نصارا تا قیامت باقی خواهند ماند.
الف)- وَ مِنَ اَلَّذِینَ قالُوا إِنَّا نَصاری أَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّ مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ فَأَغْرَیْنا بَیْنَهُمُ اَلْعَداوَةَ وَ اَلْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛
ما از کسانی که ادعای نصرانیت داشتند پیمان گرفتیم پس قسمتی از پندهای ما را فراموش نمودند، ما هم دشمنی و کینه را تا قیامت در بینشان انداختیم.(1)
ب)- إِذْ قالَ اَللَّهُ یا عِیسی إِنِّی مُتَوَفِّیکَ وَ. وَ جاعِلُ اَلَّذِینَ اِتَّبَعُوکَ فَوْقَ اَلَّذِینَ کَفَرُوا إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛
بیا وقتی که خداوند فرمود ای عیسی همانا من روح تو را قبض نموده و. و پیروان تو را بر کافران تا روز قیامت برتری دهم. (2)
ج)- وَ قالَتِ اَلْیَهُودُ یَدُ اَللَّهِ مَغْلُولَةٌ. غلت ایدیهم و لعنوا بما قالوا وَ أَلْقَیْنا بَیْنَهُمُ اَلْعَداوَةَ وَ اَلْبَغْضاءَ إِلی یَوْمِ اَلْقِیامَةِ؛
یهود گفتند دست خدا بسته است. و ما به کیفر آن قیامت آتش کینه و دشمنی را در میان آنها برافروختیم.(3)
در آیات فوق دشمنی و کینه توزی تا قیامت در بین یهود و نصارا مطرح شده است و همچنین برتری نصارا بر کفار تا قیامت آمده است و مقتضای ظاهر آیات این است که دین یهود و نصارا تا قیامت باقی خواهند ماند. از بعضی روایات نیز همین مضمون استفاده می شود.
عن ابی بصیر عن ابی عبدالله (علیه السلام) قلت فما یکون من اهل الذمة عنده قال یسالمهم کما سالمهم رسول الله(صلی الله علیه و آله) و یودون الجزیة عن ید وهم صاغرون؛
ابوبصیر گوید به امام صادق(علیه السلام) عرض کردم: صاحب امر(حضرت مهدی علیه السلام) با اهل ذمه- یهود و نصارا- چه می کند؟ حضرت فرمودند: مانند پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) با آنان مصالحه می کند وآنها جزیه می دهند.(4)
در مقابل این آیات و روایات، احادیثی وجود دارد که دلالت می کند به این که جز دین محمد(صلی الله علیه و آله) دینی باقی نمی ماند.
الف)- عبدالله بن بکیر از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت می کند که از حضرت تفسیر آیه وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ را سوال کردم، حضرت فرمودند: آیه مذکور در شأن حضرت قائم نازل شده است. وقتی آن حضرت ظاهر شد دین اسلام را بر یهود، نصارا، صائبین و کفار شرق و غرب عرضه می دارد. پس هر کس با میل و اختیار اسلام بیاورد، به نماز، زکات و سایر واجبات امرش می کند و هرکس از قبول اسلام امتناع ورزد، گردنش را می زند تا این که در شرق و غرب زمین جز موحد و خداپرست کسی باقی نماند و..(5)
ب)- جابر از امام باقر(علیه السلام) نقل می کند: خدا شرق و غرب جهان را برای صاحب امر (حضرت مهدی علیه السلام) مفتوح می کند. آن قدر جنگ می کند تا این که جز دین محمد (صلی الله علیه و آله) دینی باقی نماند.(6)
ج)- همچنین امام باقر(علیه السلام) در تفسیر آیه شریفه لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْمُشْرِکُونَ، فرموده اند: طوری می شود که احدی باقی نمی ماند، مگر این که به محمد ایمان بیاورد.(7)
چنان که ملاحظه می شود یک دسته احادیث موافق قرآن است و دسته دیگر مخالف قرآن، آنچه که موافق ظاهر قرآن است، بر احادیث مخالف ظاهر قرآن مقدم است و جمع بین این دو دسته از احادیث چنین است که صاحبان سایر ادیان الهی به برکت وجود نازنین امام زمان(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) به حقیقت دین خدا می رسند و ادیانی چون مسیحیت، یهود و ... از تحریفات پاک می شوند و با پاک شدن سایر ادیان الهی از تحریفات، هیچ نکته مخالفی بین آنها و شرع مقدس اسلام نخواهد بود و لذا با حفظ دین حقیقی مسیح و یهود اسلام را نیز خواهند پذیرفت. بنابراین یهود و نصارا در دوران حکومت حضرت مهدی(عجّل الله تعالی فرجه الشریف) باقی خواهند ماند و از عقاید شرک آلود خود مانند تثلیث دست برمی دارند و تحت حمایت حکومت اسلامی مهدوی به زندگی خود ادامه می دهند و دین اسلام دین جهانی و بر تمام دین ها غالب می گردد.
پی نوشتها:
1. سوره مائده، آیه 14
2. سوره آل عمران، آیه 55
3. سوره مائده، آیه 64
4. بحارالانوار، ج 52، ص 381
5. بحارالانوار، ج 52، ص 340
6. همان، ص 390
7. همان، ص 346
- [سایر] آیا در دولت حضرت مهدی علیه السلام جز مسلمان روی زمین باقی نمی ماند؟
- [سایر] ارتباط غرب با ظهور امام مهدی علیه السلام چیست؟
- [سایر] آیا از ظهور امام مهدی(علیه السلام) باید ترسید؟
- [سایر] ارتباط غرب با ظهور امام مهدی(علیه السلام) چیست؟
- [سایر] شرایط ظهور امام مهدی(علیه السلام) را توضیح دهید.
- [سایر] علایم ظهور حضرت ولی عصر (علیه السلام) چیست؟
- [سایر] شرایط ظهور امام مهدی(علیه السلام) با علائم ظهور آن حضرت، چه فرقی دارد؟
- [سایر] اگر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور کند ، چه حوادثی رخ می دهد ؟
- [سایر] حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)در موقع ظهور چگونه تایید می شوند ؟
- [سایر] چه چیزی موجب تاخیر ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) که نماز جمعه واجب تعیینی نیست خرید و فروش و سایر معاملات هنگام اقامه نماز جمعه حرام نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.
- [آیت الله خوئی] اذان هیجده جمله است:" الله اکبر" چهار مرتبه،" اشهد ان لا اله الا الله، أشهد ان محمداً رسول الله، حی علی الصلاة، حی علی الفلاح، حی علی خیر العمل، الله اکبر، لا اله الا الله"، هر یک دو مرتبه، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه" الله اکبر" از اوّل اذان، و یک مرتبه" لا اله الا الله" از آخر آن کم میشود، و بعداز گفتن" حی علی خیر العمل" باید دو مرتبه" قد قامت الصلاه" اضافه نمود.