امام زمان (عج) چگونه با خداوند مناجات می‌کنند؟

شرح پرسش:
لطفا این حدیث را شرح دهید. امام زمان(علیه السلام) می فرمایند: (رَبِّ مَنْ ذَا الَّذی دَعاکَ فَلَمْ تُجِبْهُ، وَمَنْ ذَا الَّذی سَأَلَکَ فَلَمْ تُعْطِهِ، وَمَنْ ذَا الَّذی ناجاکَ فَخَیَّبْتَهُ، أَوْ تَقَرَّبَ إِلَیْکَ فَأَبْعَدْتَهُ؛ پروردگارا! چه کسی تو را خواند و تو دعایش را اجابت نکردی، و چه کسی از تو درخواست نمود و به او عطا نفرمودی، و چه کسی با تو مناجات کرد و او را ناامید ساختی، یا خود را به تو نزدیک نمود و او را دور ساختی؟!)[1]

شرح حدیث:
این فقره از دعا، برگرفته از دعای معروف به دعای علوی مصری است. محمّد بن علی علوی حسینی مصری، در مکاشفه ای، خدمت حضرت مهدی(علیه السلام) مشرّف شد و این دعا را از ایشان فرا گرفت و با خواندن آن به مقصودش رسید.
حضرت در این دعا که روح امید را در انسان زنده می کند به انسان می آموزد که نباید از دعا کردن و روی آوردن به درگاه ایزد ناامید شد؛ زیرا خداوند متعال کسی را دست خالی برنمی گرداند و هیچ دعایی را بی جواب نمی گذارد.
در این جا ممکن است کسی بپرسد: (چه بسیارند دعاهایی که به اجابت نمی رسند و چه بسا انسان از خدا چیزی را می خواهد، ولی به او داده نمی شود و ... پس منظور از این حدیث چیست؟) در پاسخ باید گفت:
اوّلاً، چه بسا، انسان از چیزی کراهت دارد، در حالی که خیر او در آن است و میل به چیزی دارد که صلاح او در آن نیست؛ ولی با این حال، آن را از ایزد تبارک و تعالی می خواهد. در این موارد، خداوند دعای بنده اش را در ظاهر اجابت نمی کند، ولی به عوض آن، نعمت های دیگری به او می دهد و یا گناهانش را می آمرزد.
ثانیاً، برآورده شدن حاجات، احتیاج به وجود شرایط و نبود موانع دارد. با نبود شرایط و وجود موانع، انسان هر چه دعا کند، حاجتش برآورده نمی شود. هم چنین برای دعا کردن آدابی است که باید رعایت شود و بدون رعایت آن ها دعا مستجاب نمی شود. نخستین شرط آن (عبد خدا) بودن است. شرط مهم دیگرش این است که دل کسی را نیازرده باشیم. کسی که دل دیگری را به ناحق می شکند، چگونه توقع دارد دعایش مستجاب شود؟ نفرین فرد دلشکسته زودتر به درگاه ایزد می رسد و مستجاب می شود.

پی نوشت:
[1]. مهج الدعوات، ص281 ؛ البلدالأمین، ص393 ؛ بحارالأنوار، ج92، ص267، ح34.
منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدی(علیه السلام)، علی اصغر رضوانی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).