واقعیت آن است که به گونه ای معیّن نمی توان علت یا علل خاصی را برای غیبت امام زمان(عج) بیان کرد. شاید بر همین اساس باشد که در متون دینی علت غیبت، از مسایلی دانسته شده است که تنها خداوند حکمت و اسرار آن را می داند؛[1] ولی در روایات به برخی از علل غیبت اشاره شده است:
1. آزمایش مردم. یکی از سنت های مهم الهی آزمایش بندگان و انتخاب صالحان و گزینش پاکان است. غیبت مهدی(عج) عامل مهم آزمایش است؛ زیرا گروهی ایمان استواری ندارند و نسبت به امام بدبین شده و چنین می پندارند که اگر امام زمانی وجد دارد پس چرا ظهور نمی کند و غیب او طولانی است؟ از امام علی(ع) نقل شده است که حضرت دلیل غیبت را غربال انسان های صالح از گمراه و دانا از نادان می داند[2] و امام ششم فرمود: و هر جویندة باطلی در آن به شک می افتد....[3]
2. حفظ جان امام زمان(عج). امامان معصوم(ع) حجت های خداوند بر زمین بوده واگر وجود مقدس آن ها نباشد نظام هستی به هم خورده و آنان واسطة فیض الهی اند. مردم در هر زمانی از وجود مقدس امام زمان(عج) بهره مند می گردند. گرچه به ظاهر امام زمان را نمی بینند و یا نمی شناسند. متأسفانه برخی از انسان های دنیا گرا و ریاست طلب که حضور امام را با منافع خویش در تضاد می بینند در صدد بر می آیند که امام را به قتل برسانند؛ همان گونه که ائمة دیگر را به شهادت رساندند. شهادت امام علی(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) که فاجعه ای برای جهان اسلام بود، در راستای سیاست خصمانه عدالت ستیزان به وجود آمد.
خداوند به وسیلة غیبت، امام زمان را از قتل حفظ کرده است، زیرا اگر حضرت از آغاز زندگی میان مردم ظاهر می شد، او را می کشتند. یکی از یاران امام صادق(ع) روایت می کند که حضرت فرمود: امام منتظر، پیش از قیام خویش مدّتی از چشم ها غایب خواهد شد. عرض کردم: چرا؟ فرمود: بر جان خویش بیمناک خواهد بود.[4]
3. آزادی از بیعت. امام زمان(عج) هیچ رژیمی را حتی از روی تقیّه، به رسمیت نشناخته و نمی شناسد و حاکمان ستمگر را غاصب دانسته و حکومت آنان را غیر مشروع می داند. از این رو بیعت با آنان راجایز ندانسته و تحت سلطة حکومت هیچ ستمگری قرار نمی گیرد.[5] اگر امام زمان(عج) غایب نبود باید با طاغوت و طاغوتیان مبارزه نموده، به شهادت می رسید؛ از این رو وجود ظاهری امام موجب می شد که یا حضرت با رژیم های ستمگر بیعت کند - که قطعاً بیعت نمی کرد - و یا در راه مبارزه با حکومت های غاصب به شهادت رسیده و زمین خدا خالی از حجّت می ماند. حسن بن فضّال می گوید: امام هشتم فرمود: گویی شیعیانم را می بینم که هنگام مرگ سوّمین فرزند [امام حسن عسکری] در جستجوی امام خود، همه جا را می گردند اما او را نمی یابند. عرض کردم : چرا غایب می شود؟ فرمود: برای این که وقتی با شمشیر قیام می کند بیعت کسی در گردن وی نباشد.[6]
پی‌نوشت‌ها:
[1] لطف الله صافی، منتخب الاثر، ص 330 - 331.
[2] کمال الدین، ج 2، ص 158.
[3] همان، ص 203.
[4] اصول کافی، ج 1، ص 337؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص 202.
[5] مهدی پیشوایی، سیرة پیشوایان، ص 672.
[6] بحارالانوار، ج 51، ص 152.
منبع: موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر علیه السلام
