برهان علت غایی چگونه بر وجود امام زمان (عج) دلالت دارد؟

در علم کلام در مبحث افعال الهی به این نکته اشاره شده که افعال خداوند دارای هدف و غرض است ولی هدف و غرض الهی همانند هدف انسان نیست؛ زیرا غایت افعال خداوند رسیدن به کمال نیست، خداوند کامل مطلق است و نقص ندارد تا بخواهد از طریق فعل خود آن را بر طرف سازد، بلکه غایت افعال الهی به مخلوقات باز می‌گردد و به جهت استکمال مخلوقات است.
دلیل غایت‌مندی افعال خداوند آن است که فعل بدون هدف، عبث و لغو است و انجام چنین کاری از خداوند قبیح می‌باشد. قرآن کریم نیز در تأیید هدفمند بودن افعال خداوند می‌فرماید: (و ما خلقنا السموات و الارض و ما بینهما لاعبین(1)؛ و آسمان‌ها و زمین و آنچه را میان آن دو است به بازی نیافریدیم.)
حکما و فلاسفه می‌گویند: (در قوس صعود از هیولی تا وجود محض، هر مرتبه عالی، غایت و ثمره برای مرتبه دانی و پایین‌تر است. و نیز به اثبات رسیده که نتیجه، علت فاعلیت فاعل است. بنابراین هرگاه در عالم خلقت انسانی نباشد خلقت حیوان و وجود او لغو است و ...)
از طرفی دیگر می‌دانیم که هر فردی از افراد انسان ولو در صورت با افراد دیگر از انسان‌ها شبیه بوده، و همگی از افراد نوع واحد منطقی به حساب می‌آیند ولی در واقع با یکدیگر اختلاف دارند، و لذا در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله می خوانیم: (الناس معادن کمعادن الذهب و الفضة(2)؛ جوهر انسان‌ها به مانند معادن طلا و نقره با یکدیگر متفاوت است.)
بنابراین، انسان به مانند درختی است که میوه آن وجود انسان کامل است، و او کسی غیر از حجت خدا در روی زمین نیست. و لذا در روایات می‌خوانیم: (... لو بقیت الارض بغیر امام لساخت(3)؛ اگر زمین بدون امام شود دگرگون خواهد شد.)
خلاصه این که انسان کامل - که از او به حجت خدا تعبیر می‌شود - از آن جهت که علت غایی وجود انسان و ... است، وجودش همیشه ضروری است.

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره دخان، آیه 38.
2- بحارالانوار، ج 61، ص 65، ح 51.
3- کافی، ج 1، ص 179، ح 10.

منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران