بین فراگیری ظلم و فساد قبل ظهور امام زمان و زمینه‌سازی برای ظهور، تناقض وجود دارد.
شرح پرسش: آن طور که گفته شده نزدیک ظهور اوضاع جامعه خیلی بد هست به صورتی که مردم از بی عدالتی در منازل خود هم در امان نیستند، از آن طرف می‌گوییم باید خودمان را جهت ظهور آماده کنیم؛ اگر چنین شود جوامع به سمت الهی شدن حرکت می‌کنند؟ جواب این تناقض چیست؟ پاسخ: باید گفت که پیرامون مفهوم و چیستی فراگیری ظلم و ستم دید‌گاه‌هایی مختلف مطرح است. که به برخی اشاره می‌کنیم: 1. فراگیری ظلم و ستم به معنای غالبیت: طبق این دید‌گاه، در آستانه ظهور، ظلم و ستم در جهان غالب شده و چهره جهان، چهره ظلم و ستم خواهد بود که در کنار غالبیت ظلم و ستم، صلاح و رستگاری نیز در میان مردم مطرح می‌باشد. نکته قابل ذکر اینکه در روایات به فراگیری ظلم و ستم خبر داده شده نه فراگیری ظالم و ستمگر. با این نگاه، اگر در جهان یک ظالم بود و از او ظلم‌های متعدد و متنوع سر زند و بقیه مردم، مظلوم و ستمدیده باشند، باز مصداق (ملئت ظلماً و جوراً) تحقق پیدا خواهد کرد. 2. فراگیری ظلم و ستم به معنای کامل و تمام است: این عده قائلند که فراگیری ظلم و ستم در جهان به طور کامل و تمام صورت می‌پذیرد و جهان به صورت یک پارچه پر از ظلم و ستم خواهد شد و از صلاح و رستگاری هیچ خبری نیست. البته دیدگاه صحیح همان دید‌گاه اول است. اینک به نمونه‌هایی از روایات که اشاره به ظلم و جور قبل از ظلم دارند اشاره می‌نماییم. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)می‌فرمایند: (لاتقوم الساعة حتی یملک رجل من اهل بیتی، یواطئ اسمه اسمی، یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلما و جوراً)(اربلی، کشف الفقه فی معرفة الائمه، دارالکتاب الاسلامی، ج3، ص261) 2. امیرالمؤمنین(علیه السلام)می‌فرمایند: ( ... الحادی عشر من ولدی، هو المهدی الذی یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً)(کلینی، الکافی، ج1، ص338). 3. امام حسین(علیه السلام)می‌فرمایند: (لولم یبق من الدنیا الایوم واحد لطول الله عزوجل ذلک الیوم حتی یخرج رجل من ولدی فیملأها عدلا و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً؛ اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی گرداند تا مردی از فرزندان من قیام کند و زمین را از عدل و داد پر کند پس از آن که از ستم و بیداد پر شده باشد).(صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص318). از مجموع روایات رسیده نوعی همسانی میان واژگان عدل و داد و ظلم و جور دیده می‌شود. یعنی همان طوری که در جامعه بعد از ظهور، عدل و داد فراگیر و همه جانبه می‌شود، در جامعه قبل از ظهور نیز ظلم و جور فراگیر و همه جانبه خواهد شد، نه این که همه ظالم باشند. در نگاه ابتدایی و بدون تعمق چنین برداشت می‌شود که فراگیری ظلم و ستم پیش زمینه و از شرایط تحقق ظهور عدل و داد توسط امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)است و تا شرط تحقق پیدا نکند، محال است که مشروط تحقق پیدا کند. پس به خاطر تحقق مشروط که همان جامعه مهدوی و عدالت مهدوی است باید به دنبال تحقق پیش زمینه‌های آن که همان فراگیر شدن ظلم و جور است، رفت. اما با نگاه ژرف‌تر و دقیق تر معلوم خواهد شد که اصل این نظریه و تفکر غلط است و حاکی از سوء برداشت و یا عدم اطلاع کافی از فرهنگ و تعالیم روح بخش اسلام است. اثبات این مدعا بدین گونه است: 1. فراگیری ظلم و ستم شرط ظهور نیست: باید گفت که شرط برای مشروط نقش فاعل و موجد خواهد داشت؛ یعنی تحقق مشروط مرهون تحقق شرط می‌باشد (تا شرط رخ ندهد، مشروط اتفاق نمی‌افتد). با توجه به این نکته اگر فراگیری ظلم و ستم را شرط ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)بدانیم پس حتماً باید جهان پر از ظلم و جور شود تا ظهور رخ دهد و در غیر این صورت، محال است ظهور، صورت پذیرد. ولی با مراجعه به احادیث و روایات مهدویت این مطلب به خوبی روشن می‌شود که در هیچ یک از آنها فراگیری ظلم و ستم به عنوان شرطی از شرایط ظهور دانسته نشده است. بلکه فراگیری ظلم و ستم در واقع به نوعی، نهایت آمادگی و احساس نیاز شدید مردم به منجی را به همراه دارد. 2. فراگیری ظلم و ستم از علائم حتمی ظهور نیست: علائم و نشانه برای یک پدیده همانند آینه و ابزاری است که به وسیله آن می‌توان در تحقق آن پدیده تأثیر گذار نیست. علائم و نشانه‌های ظهور نیز، به حتمی و غیر حتمی تقسیم شده‌اند و فراگیری ظلم و ستم قبل از ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از علائم حتمی ظهور نمی‌باشد. از طرف دیگر، طبق روایات، یاران امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)قبل از ظهور حضرت در آن جامعه رشد کرده، تربیت یافته و در زمان ظهور حضرت در رکاب حضرت به جانفشانی می‌پردازند، پس بی شک جامعه‌ای که توان پرورش و تربیت یاران آن چنانی را داشته باشد باید در آن جامعه زمینه‌ها و بستر مناسب نیز وجود داشته باشد و این تربیت و پرورش نیز قهری نبوده بلکه در سایه تلاش و زحمت و استفاده از بستر مناسب است که به این لیاقت می‌رسند. بر این اساس اگر در جامعه عصر ظهور، ظلم و ستم همه جای عالم را فرا گرفته و بستر و زمینه‌های مناسب رشد و تربیت از بین خواهد رفت و دیگر پرورش یاران حضرت(عجل الله تعالی فرجه الشریف)ممکن نخواهد بود. نتیجه آن که: فراگیری ظلم و ستم به معنای ظالم بودن همه نیست، بلکه عده‌ای به وسیله ظلم و زور می‌خواهند بر توده مردم مسلط شوند و در این میان برخی انسان‌ها نیز در جاده صلاح گام برمی‌دارند و سعی می‌کنند خود و مردم را برای تحقق ظهور آماده کنند.
عنوان سوال:

بین فراگیری ظلم و فساد قبل ظهور امام زمان و زمینه‌سازی برای ظهور، تناقض وجود دارد.


پاسخ:

شرح پرسش:
آن طور که گفته شده نزدیک ظهور اوضاع جامعه خیلی بد هست به صورتی که مردم از بی عدالتی در منازل خود هم در امان نیستند، از آن طرف می‌گوییم باید خودمان را جهت ظهور آماده کنیم؛ اگر چنین شود جوامع به سمت الهی شدن حرکت می‌کنند؟ جواب این تناقض چیست؟

پاسخ:
باید گفت که پیرامون مفهوم و چیستی فراگیری ظلم و ستم دید‌گاه‌هایی مختلف مطرح است. که به برخی اشاره می‌کنیم:
1. فراگیری ظلم و ستم به معنای غالبیت: طبق این دید‌گاه، در آستانه ظهور، ظلم و ستم در جهان غالب شده و چهره جهان، چهره ظلم و ستم خواهد بود که در کنار غالبیت ظلم و ستم، صلاح و رستگاری نیز در میان مردم مطرح می‌باشد. نکته قابل ذکر اینکه در روایات به فراگیری ظلم و ستم خبر داده شده نه فراگیری ظالم و ستمگر. با این نگاه، اگر در جهان یک ظالم بود و از او ظلم‌های متعدد و متنوع سر زند و بقیه مردم، مظلوم و ستمدیده باشند، باز مصداق (ملئت ظلماً و جوراً) تحقق پیدا خواهد کرد.
2. فراگیری ظلم و ستم به معنای کامل و تمام است:
این عده قائلند که فراگیری ظلم و ستم در جهان به طور کامل و تمام صورت می‌پذیرد و جهان به صورت یک پارچه پر از ظلم و ستم خواهد شد و از صلاح و رستگاری هیچ خبری نیست.
البته دیدگاه صحیح همان دید‌گاه اول است.
اینک به نمونه‌هایی از روایات که اشاره به ظلم و جور قبل از ظلم دارند اشاره می‌نماییم.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)می‌فرمایند: (لاتقوم الساعة حتی یملک رجل من اهل بیتی، یواطئ اسمه اسمی، یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت ظلما و جوراً)(اربلی، کشف الفقه فی معرفة الائمه، دارالکتاب الاسلامی، ج3، ص261)
2. امیرالمؤمنین(علیه السلام)می‌فرمایند: ( ... الحادی عشر من ولدی، هو المهدی الذی یملأ الارض عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً)(کلینی، الکافی، ج1، ص338).
3. امام حسین(علیه السلام)می‌فرمایند: (لولم یبق من الدنیا الایوم واحد لطول الله عزوجل ذلک الیوم حتی یخرج رجل من ولدی فیملأها عدلا و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً؛ اگر از دنیا جز یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی گرداند تا مردی از فرزندان من قیام کند و زمین را از عدل و داد پر کند پس از آن که از ستم و بیداد پر شده باشد).(صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، ص318).
از مجموع روایات رسیده نوعی همسانی میان واژگان عدل و داد و ظلم و جور دیده می‌شود. یعنی همان طوری که در جامعه بعد از ظهور، عدل و داد فراگیر و همه جانبه می‌شود، در جامعه قبل از ظهور نیز ظلم و جور فراگیر و همه جانبه خواهد شد، نه این که همه ظالم باشند.
در نگاه ابتدایی و بدون تعمق چنین برداشت می‌شود که فراگیری ظلم و ستم پیش زمینه و از شرایط تحقق ظهور عدل و داد توسط امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)است و تا شرط تحقق پیدا نکند، محال است که مشروط تحقق پیدا کند. پس به خاطر تحقق مشروط که همان جامعه مهدوی و عدالت مهدوی است باید به دنبال تحقق پیش زمینه‌های آن که همان فراگیر شدن ظلم و جور است، رفت.
اما با نگاه ژرف‌تر و دقیق تر معلوم خواهد شد که اصل این نظریه و تفکر غلط است و حاکی از سوء برداشت و یا عدم اطلاع کافی از فرهنگ و تعالیم روح بخش اسلام است. اثبات این مدعا بدین گونه است:
1. فراگیری ظلم و ستم شرط ظهور نیست:
باید گفت که شرط برای مشروط نقش فاعل و موجد خواهد داشت؛ یعنی تحقق مشروط مرهون تحقق شرط می‌باشد (تا شرط رخ ندهد، مشروط اتفاق نمی‌افتد). با توجه به این نکته اگر فراگیری ظلم و ستم را شرط ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)بدانیم پس حتماً باید جهان پر از ظلم و جور شود تا ظهور رخ دهد و در غیر این صورت، محال است ظهور، صورت پذیرد.
ولی با مراجعه به احادیث و روایات مهدویت این مطلب به خوبی روشن می‌شود که در هیچ یک از آنها فراگیری ظلم و ستم به عنوان شرطی از شرایط ظهور دانسته نشده است. بلکه فراگیری ظلم و ستم در واقع به نوعی، نهایت آمادگی و احساس نیاز شدید مردم به منجی را به همراه دارد.
2. فراگیری ظلم و ستم از علائم حتمی ظهور نیست:
علائم و نشانه برای یک پدیده همانند آینه و ابزاری است که به وسیله آن می‌توان در تحقق آن پدیده تأثیر گذار نیست.
علائم و نشانه‌های ظهور نیز، به حتمی و غیر حتمی تقسیم شده‌اند و فراگیری ظلم و ستم قبل از ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از علائم حتمی ظهور نمی‌باشد.
از طرف دیگر، طبق روایات، یاران امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)قبل از ظهور حضرت در آن جامعه رشد کرده، تربیت یافته و در زمان ظهور حضرت در رکاب حضرت به جانفشانی می‌پردازند، پس بی شک جامعه‌ای که توان پرورش و تربیت یاران آن چنانی را داشته باشد باید در آن جامعه زمینه‌ها و بستر مناسب نیز وجود داشته باشد و این تربیت و پرورش نیز قهری نبوده بلکه در سایه تلاش و زحمت و استفاده از بستر مناسب است که به این لیاقت می‌رسند.
بر این اساس اگر در جامعه عصر ظهور، ظلم و ستم همه جای عالم را فرا گرفته و بستر و زمینه‌های مناسب رشد و تربیت از بین خواهد رفت و دیگر پرورش یاران حضرت(عجل الله تعالی فرجه الشریف)ممکن نخواهد بود.
نتیجه آن که: فراگیری ظلم و ستم به معنای ظالم بودن همه نیست، بلکه عده‌ای به وسیله ظلم و زور می‌خواهند بر توده مردم مسلط شوند و در این میان برخی انسان‌ها نیز در جاده صلاح گام برمی‌دارند و سعی می‌کنند خود و مردم را برای تحقق ظهور آماده کنند.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین