خانواده کوچکترین واحد تشکیل دهنده یک جامعه است. هرچه کانون این واحد گرم و مستحکم تر باشد جامعه‌ای استوارتر و موفق تر خواهد بود. وجود فرزندانی سالم و صالح درکانون خانواده باعث، گرمی و رونق بیشتر آن می شود. خداوند به امیرمومنان و حضرت فاطمه (س) چهار فرزند عنایت فرمود؛ دو فرزند پسر (حسن و حسین (ع)) که نوادگان رسول خدا (ص) و سرور جوانان اهل بهشت بودند و دو دختر ( زینب و ام کلثوم ). شیوه رفتاری صدیقه طاهره (س) با فرزندانش برای تمامی مادران در طول تاریخ الگویی شایسته است. در سیره فرزند داری حضرت فاطمه (س) تربیت معنوی و طهارت اخلاقی فرزندان، هدف اصلی بود و البته تامین نیاز های عاطفی و جسمانی آنها نیز از لوازم نیل به این هدف به شمار می آمد.
تعلیم و تربیت معنوی فرزندان در سیره حضرت زهرا
فاطمه (س) در مکتب رسول خدا (ص) پرورش یافته بود و فرزندانش را نیز بر اساس تعالیم نبوی تربیت می کرد. برای نمونه امام حسین(ع) در روز عاشورا، دعایی را به فرزندش امام سجاد(ع) تعلیم داد که آن را از مادرش فاطمه (س)، او از رسول خدا(ص) و او نیز از جبرئیل فرا گرفته بود. این دعا برای قرائت به هنگام غم و اندوه و حوادث مهم بود.[1]
صدیقه طاهره (س) بر اساس عمل به آیه شریفه (یا ایها الذین آمنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا وقودها الناس و الحجاره) ای کسانی که ایمان آورده‌اید خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن، انسانها و سنگ‌ها است نگهدارید(تحریم 6) و نیز آیه (و امر اهلک بالصلاة و اصطبر علیها ) خانواده خود را به نماز دستور بده و بر آن مداومت داشته باش(طه132) اهتمامی خاص به مسائل معنوی فرزندان خود داشت و در این مسیر به انجام واجبات آنان بسنده نمی کرد و در حد طاقت و توانشان، آنان را به انجام مستحبات ترغیب می کرد. از این رو در آستانه شب 23 ماه رمضان – که احتمال شب قدر بودن آن بسیار است – فرزندان را با ترغیب به خواب در روز و با تهیه قدری غذا، برای احیای آن شب آماده می کرد.[2]
برآوردن نیاز های عاطفی فرزندان
کودکان از لحاظ عاطفی به شدت نیازمند بازی‌های کودکانه والدین با آنان هستند. فاطمه (س) نیز در کنار تلاش برای تربیت معنوی فرزندان، از نیاز های عاطفی آنان غافل نبود. او فرزندش حسن(ع) را در کودکی به بازی می آورد و همراه او چنین می خواند :
اِشبَه اباکَ یا حسن واخلَع عن الحقِّ الرَّسَن
ای حسن شبیه پدرت باش و ریسمان اسارت را از گردن حق بردار
و اعبُد الهاً ذا المِنَن ولا توالِ ذا الاِحَن
و خدای صاحب نعمت ها را پرستش کن و آن را که دارای کینه است دوست مدار.[3]
دقت به نیاز های جسمی فرزندان
حضرت فاطمه (س) به نیاز های جسمی و عاطفی فرزندانش به طور همزمان توجه داشت و برای سلامتی فرزندانش، از دادن صدقه غافل نبود؛ از این رو پس از ولادت امام حسن و حسین (ع) بنا به توصیه رسول خدا (ص) موی سرشان را تراشید و به وزن آن نقره صدقه داد. رسول خدا (ص) نیز برای آن دو، گوسفند عقیقه کرد . [4]
نمونه دیگر از تلاش حضرت فاطمه(س) برای رفع نیاز های جسمی فرزندان آن است که روزی بلال از مقابل خانه فاطمه (س) می گذشت و آن حضرت را در حال آسیاب کردن مشاهده کرد؛ در حالی که فرزندش نیز گریه و بی تابی می کرد. بلال برای کمک به فاطمه (س) از او خواست که یکی از دو کار ( آسیاب کردن یا آرام کردن کودک) را انجام دهد و فاطمه (س) به کار دیگر بپردازد. فاطمه (س) آسیاب کردن را به بلال سپرد و فرمود:( من برای آرام کردن فرزندم مناسب ترم).[5]
علاوه بر این نمونه‌های دیگری نیز وجود دارد که حکایت از تلاش خستگی ناپذیر صدیقه طاهره سلام الله علیها در محیط خانه برای تامین آسایش همسر و فرزندانش با کارهایی چون: پختن نان، جارو کردن منزل، آب آوردن، پختن غذا و ... دارد که در منابع سیره و تاریخ به آنها اشاره شده است.
پی نوشت:
[1] . عَنْ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع قَالَ ضَمَّنِی وَالِدِی ع إِلَی صَدْرِهِ یَوْمَ قُتِلَ وَ الدِّمَاءُ تَغْلِی وَ هُوَ یَقُولُ یَا بُنَیَّ احْفَظْ عَنِّی دُعَاءً عَلَّمَتْنِیهِ فَاطِمَةُ ع وَ عَلَّمَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلَّمَهُ جَبْرَئِیلُ ع فِی الْحَاجَةِ وَ الْهَمِّ وَ الْغَمِّ وَ النَّازِلَةِ إِذَا نَزَلَتْ وَ الْأَمْرِ الْعَظِیمِ الْفَادِحِ قَالَ ادْعُ بِحَقِّ یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ وَ بِحَقِّ طه وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ یَا مَنْ یَقْدِرُ عَلَی حَوَائِجِ السَّائِلِینَ یَا مَنْ یَعْلَمُ مَا فِی الضَّمِیرِ یَا مُنَفِّسُ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ یَا مُفَرِّجُ عَنِ الْمَغْمُومِینَ یَا رَاحِمَ الشَّیْخِ الْکَبِیرِ یَا رَازِق‌الطِّفْلِ الصَّغِیرِ یَا مَنْ لَا یَحْتَاجُ إِلَی التَّفْسِیرِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا (قطب راوندی، الدعوات، (قم، انتشارات مدرسه امام مهدی، 1407) ص54-55).
[2] . وَ کَانَتْ فَاطِمَةُ ع لَا تَدَعُ أَحَداً مِنْ أَهْلِهَا یَنَامُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ وَ تُدَاوِیهِمْ بِقِلَّةِ الطَّعَامِ وَ تَتَأَهَّبُ لَهَا مِنَ النَّهَارِ وَ تَقُولُ مَحْرُومٌ مَنْ حُرِمَ خَیْرَهَا (تمیمی مغربی، دعائم الاسلام،(قم، آل البیت، 1385) ج1، ص282)
[3] . ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، (قم، انتشارات علامه، 1379ق) ج3، ص389.
[4] . أن رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله عقّ عن الحسن و الحسین صلوات اللّه علیهما شاة شاة. (ابن حیون، شرح الاخبار، (قم، جامعه مدرسین، 1409ق)، ج3، ص90)
[5] . بَیْنَمَا النَّبِیُّ ص وَ النَّاسُ فِی الْمَسْجِدِ یَنْتَظِرُونَ بِلَالًا أَنْ یَأْتِیَ فَیُؤَذِّنَ إِذْ أَتَی بَعْدَ زَمَانٍ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص مَا حَبَسَکَ یَا بِلَالُ فَقَالَ إِنِّی اجْتَزْتُ بِفَاطِمَةَ ع وَ هِیَ تَطْحَنُ وَاضِعَةً ابْنَهَا الْحَسَنَ عِنْدَ الرَّحَی وَ هِیَ تَبْکِی فَقُلْتُ لَهَا أَیُّمَا أَحَبُّ إِلَیْکِ إِنْ شِئْتِ کَفَیْتُکِ ابْنَکِ وَ إِنْ شِئْتِ کَفَیْتُکِ الرَّحَی فَقَالَتْ أَنَا أَرْفَقُ بِابْنِی فَأَخَذْتُ الرَّحَی فَطَحَنْتُ فَذَاکَ الَّذِی حَبَسَنِی فَقَالَ النَّبِیُّ ص رَحِمْتَهَا رَحِمَکَ اللَّه (مجلسی، بحار الانوار (بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403ق)، ج43، ص76)
منبع:سایت انوار طاها
