پیامبر اکرم چگونه بین همسران عدالت را رعایت می کرد؟

بنا به اعتقاد شیعه همة‌ پیامبران به تأیید الهی معصومند یعنی در تمام عمر (چه پیش از نبوت و چه بعد از نبوت) از خطا و اشتباه و گناه مصون و محفوظ می‌باشند زیرا اگر مرتکب خطا یا گناهی شوند اعتماد لازم برای کسب مقام نبوت از آنها سلب می‌شود. و خداوند هرگز مقام خطیر رسالت را به آنها واگذار نمی‌کند. انبیای الهی به خاطر لیاقت ذاتی مستعد دریافت وحی هستند و مردم نیز آنها را به راستی و امانت می‌شناسند.[1]
خداوند می‌فرمایند: (ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب آسمانی و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا در میان مردم قیام به عدالت کنند)[2] بزرگترین افتخار پیامبران این بوده که بندة مطیع و فرمانبردار خداوند باشند. و یکی از اهداف آن پیشوایان الهی، اقامه عدل و قسط در جامعه بشری بوده مجری عدل خودش باید عادل باشد.
وقتی خداوند عدالت پیامبران خود را تایید و از وظایف آنها اجرای عدالت می شمارد قطعاً در تمام امور جزئی و کلی عادل می باشند و خانواده نیز یکی از اجزاء زندگی انبیا بوده است.
عدالت و قسط در معنای عام آن،‌ یکی از اساسی‌ترین ارکان نظام اسلامی مدینه بشمار می‌رفت از زاویه نگرش پیامبر(ص) به ساختار هستی و نظام آفرینش پایه‌های آسمان و زمین، بر عدالت بنا شده است. نظام اسلامی مدینه که در رأس آن شخص پیامبر حضور داشتند، نه تنها رسالت سوق دادن اندیشه و عمل مردم را به سوی عدالت و قسط داشته و شالوده مناسبات حقوقی و اقتصادی و اجتماعی را قسط و عدل قرار داده است. بلکه پیامبر(ص) می‌کوشید تا عدالت در رفتار کردار مردم نهادینه شود و در سورة نساء که اشاره به جواز تعدد زوجات شده و این جواز را برای هر مردی بدون قید و شرط نگفته،‌ بلکه داشتن تمکّن مالی برای پرداخت نفقه، و رعایت عدالت و مساوات میان زنان را شرط جواز قرار داده است خداوند می‌فرماید: اگر نسبت به رعایت عدالت ترس داشتید فقط یک زن بگیرید.[3] اولین مخاطب این آیات پیامبر(ص) بود و مردم از او الگو گرفتند و توسط آن حضرت برای مردم بیان می‌شد در کتب سیره و زندگانی پیامبر(ص) هست که آن حضرت بنا به اجازة‌ باریتعالی بر خلاف مسلمین می‌توانست بیش از چهار زن همزمان داشته باشد،‌طوری که موقع رحلت 9زن داشتند. و لذا برای رعایت عدالت و ضایع نشدن حقوق هیچ کس حضرت به نوبت در منزل همسران می‌رفتند. و حتی در غزوات و جنگها نیز همسران خویش را به نوبت همراه خود می‌بردند. آن حضرت به حسن معاشرت با زنان توصیه و تأکید می‌کردند.[4] که یکی از مظاهر حسن معاشرت رعایت عدالت و مساوات با همسران هست، پیامبر اکرم(ص) تجلی کامل عدالت است.
همانطور که گفته شد پیامبر در تمام زمینه‌ها عدالت را سرلوحة کار خویش قرار می‌دادند طوری که در جریان تقسیم غنایم جنگ حُنین پیامبر(ص) با استفاده از سیاست (مؤلفة قلوبهم) که در قرآن بدان امر اشاره شده، تعدادی از اسرا را آزاد نموده و مقداری هم از غنائم که گفته شده از سهم خمس خویش بوده[5] به رؤسای قریش داده تا آنها را به اسلام نزدیک کند که در این هنگام فردی بنام ذولخویصره تمیمی حضور داشت گفت:‌ تو (پیامبر) عدالت را بکار نبستی، پیامبر فرمودند: وای بر تو اگر من عدالت نکنم غیر از من چه کسی خواهد بود که از عدال و داد کند.[6] البته این فرد همان کسی است که در زمان حکومت امام علی(ع) به خوارج پیوست[7]‌ پیامبر(ص) با اینکه زنان متعدد داشتند اما این زنان در سنین مختلف بودند بعضی مثل عایشه خیلی جوان بودند و برخی هم سن و سال پیامبر(ص) بودند لذا پیامبر(ص) با هر یک به اقتضای سنشان، رفتار می‌نمودند...[8] باید این نکته را هم یادآور شد که یکی از ویژگی‌های پیامبر رعایت مساوات بین همسران در همه زمینه‌ها بود. بطور مثال پیامبر مهریة‌ هر یک از زنانش را چهار صد درهم قرار داد و فرقی بین آنها نگذاشت (غیر از زنانی که بعد از اسیر شدن همسر پیامبر(ص) شدند) که در این صورت مهریه لازم نبود. از نظر نفقه و هزینه زندگی نیز آنحضرت برابری را رعایت می فرمود صبحگاهان بعد از نماز صبح به منزل تک‌تک همسران سر می‌زد و از آنان احوالپرسی می‌کردند. و هر شب بنوبت در اتاق یکی از آنان به سر می‌برد حتی در دوران بیماری که منجر به رحلت آن حضرت شد رعایت سادات را می‌نمودند و در نهایت چون بیماری سخت شد طبق نقلی با اجازه دیگر همسران در منزل عایشه بستری شدند.[9] البته در قرآن کریم خداوند می‌فرماید: (نوبت هر کدام از زنها را که می‌خواهی به تأخیر انداز و هر کدام را که می‌خواهی، پیش خود جای ده، بر تو باکی نیست که هر کدام را که ترک کرده‌ای (دوباره) طلب کنی. این نزدیک‌تر است برای اینکه چشمانشان روشن گردد و دلتنگ نشوند و همگی به آنچه داده‌ای خشنود شوند.[10]) همان‌طور پیامبر در رعایت تعداد مستثنی شده‌اند در رعایت تقدم و تأخر در نوبت نیز خداوند اجازه فرمودند ولی با این همه پیامبر برای اینکه الگوی دیگران باشند به طور کامل در تمام زمینه‌ها عدالت را رعایت می‌فرمودند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. الصحیح من سیرة‌ النبی الاعظم،‌ جعفر مرتضی عاملی
2. المعارف ابن قتیبه
3. سیرة، ‌الحلبیة ‌علی بن برهان الدین حلبی.
4. سنن البنی علامه طباطبائی.

پی نوشتها:
[1]. میثم بحرافی، قواعد المرام فی علم الکلام، قم، مکتبه آیت الله مرعضی نجفی، 1406، ص125
[2] . ‌حدید/165.
[3] . نساء/3.
[4] . مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، چاپ پنجم، ج2، ص254.
[5] . ابن سعد، ‌طبقات، ج 3، ص 153.
[6] . جزری، ابن اثیر، ‌الکامل فی التاریخ، ترجمه عباس خلیلی، ناشر مؤسسه مطبوعاتی علمی، ‌ ج اول ص 326؛ سبحانی، جعفر، ‌فروغ ابدیت،‌ج2، ص364، ‌مفید، ارشاد، ج1، ص 145.
[7] . مفید، الارشاد، قم، آل البیت، چاپ اول، 1413، ج1،‌ ص149.
[8] . ابن هشام، سیرة النبویة،‌ بیروت، ‌انتشارات احیاء التراث العربی، چاپ پنجم، ج3، ص310،‌ ج4،‌ ص292.
[9] . عابدینی، احمد، شیوه همسرداری پیامبر(ص) به روش قرآن و سنت، ‌نشر هستی‌نما، 1381، ‌صص 128-131، نقل از سیره ابن هشام، ج4، صص644647.
[10] . احزاب/51.
منبع:سایت انوار طاها