اگر آیه تطهیر در میان آیات مربوط به همسران پیامبراکرم(ص) آمده،چرا شامل آنها نمی شود؟

آیه تطهیر (سوره احزاب، آیه 33) هر چند در لابلای آیات مربوط به همسران پیامبر آمده است، اما به ادله و شواهد متعدد، شامل آنان نمی‌شودو مقصود از آن فقط خمسه‌ی طیبه است:
1.تغییر سیاق آیه: ضمیرهایی که در آیات قبل و بعد از آیه تطهیر آمده، به صورت ضمیر (جمع مؤنث) است، که برای مجموعه زنان به کار می‌رود و مقصود از آن زنان پیامبر اکرم است مانند: لستنّ، ان اتقیتنّ، فلا تخضحن، فی بتوتکنّ، واذکرن، بیوتکنّ. در حالی که ضمایری که در آیه تطهیر به کار رفته، به صورت جمع مذکر است که برای مجموعه‌ای که همه یا اکثریت آن مرد هستند، به کار می‌رود: (عنکم، یطهرکم) و نمی‌تواند مقصود از آنها، جماعت و گروه زنان باشد. اگر مقصود جماعت زنان بود می‌بایست تعبیر (عنکنّ، یطهرکن) به کار می‌رفت. این تعبیر سیاق آیه، دلیل است بر این که، مخاطبین در آیه تطهیر، غیر از مجموعه همسران پیامبر می‌باشد.
2.روایات بسیار زیادی در منابع شیعه و سنی وارد شده، به گونه‌ای که به حد تواتر می‌رسد و بیان کرده است که مقصود از اهل بیت و مخاطب ضمایر در آیه تطهیر، فقط پنج نفرند: پیامبر اکرم(ص)، علی(ع)، فاطمه زهرا(س)، امام حسن وامام حسین(ع). به همین جهت، علاوه بر شیعه، اکثریت علمای اهل سنت، مخاطب آیه تطهیر را محدود به همین پنج نفر می‌دانند. علاوه بر منابع و مصادر حدیثی شیعه، کثرت این روایات در منابع حدیثی اهل سنت جای هیچ‌گونه تردیدی باقی نمی‌گذارد. نویسنده شواهد التنزیل از علمای اهل سنت، بیش از یکصد و سی حدیث از منابع حدیثی اهل سنت در زمینه اختصاص آیه
تطهیر به پنج تن نقل کرده است که به ذکر چند نمونه اکتفا می‌کنیم:
الف) روایات متعدد از اصحاب پیامبر اکرم همچون ابوسعید خدری و ابن عباس دو صحابی سرشناس و معروف از حضرت رسول اکرم(ص) نقل می‌کنند که:
(انها نزلت فی خمسة: فی رسول الله و علی و فاطمه والحسن والحسین؛ این آیه درباره پنج نفر نازل شد رسول خداو علی و فاطمه وحسن و حسین).
ب ) روایات متعددی که از خودهمسران پیامبر اکرم همچون عائشه و ام سلمه نقل شده است که هنگامی که پیامبر اکرم سخن از آیه شریفه تطهیر داشتند ما از ایشان پرسیدیم آیا جزو آن هستیم حضرت فرمودند شما خوبید اما مشمول این آیه نیستند.
3.عائشه نقل می‌کند: (لقد رأیت علیا و فاطمه و حسنا و حسینا و جمع رسول الله(ص) بثوب علیهم ثم قال: اللهم هولاء اهل‌بیتی و حامتی، فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا، قالت: فقلت یا رسول الله انا من اهلک قال(ص) تنحی فانک الی خیر؛ با چشم خود، علی و فاطمه و حسن و حسین را دیدم که پیامبر اکرم آنان را زیرپوششی جمع کرده بود و فرمود: خداوندا اینها خاندان و حامیان من هستند، پس رجس و پلیدی را از آنها ببر و آنان را از آلودگی‌ها پاکشان فرما. من [عائشه] عرض کردم ای رسول خدا آیا من هم از آنها [اهل بیت] هستم، پیامبر فرمود: دورشو، تو بر خیر و نیکی هستی [اما جزء این جمع نمی‌باشی]).
ج ) در روایات متعددی آمده، بعد از نزول آیه تطهیر، پیامبر به مدت شش‌ماه، هر روز هنگامی که برای نماز صبح بیرون می‌آمد، در خانه فاطمه زهرا می‌استاد و صدا می‌زد: الصلوة یا اهل البیت، انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا؛ ای اهل بیت، هنگام نماز است [و آیه تطهیر را تلاوت می‌کردند] همانا خداوند می‌خواهد پلیدی را از شما اهل‌بیت دور سازد و شما را پاک سازد).
تکرار این عمل از سوی پیامبر اکرم، به مدت شش‌ماه به طور مداوم آیا برای این نیست که مطلب کاملاً مشخص شود تا در آینده تردیدی باقی نماند که این آیه تنها در شأن این افراد نازل شده است. به ویژه با توجه به بستن در خانه‌ها به مسجد و بازگذاشتن در خانه فاطمه و علی، سبب می‌شد که هنگامی که پیامبر به در این خانه می‌آمدند و آیه تطهیر را خطاب به آنان تلاوت می‌کردند، همیشه گروهی از مردم که برای نماز در مسجد آمده بودند این سخن را از پیامبر بشنوند. در زمینه روایات بسیار فراوان مربوط به این آیه که در منابع اهل‌سنت و از زبان همسران پیامبر همچون عائشه و ام‌سلمه و اصحاب پیامبر همچون عمر بن الخطاب و سعد ابی وقاص آمده و بیان شده که مقصود از اهل‌البیت، خمسه طیبه هستند مراجعه کنید به:
* اهل بیت درقرآن و حدیث، محمد ری‌شهری، ترجمه: حمید رضا شیخی (2 جلد)
* شواهدالتنزیل، حاکم حسکانی، ج 2، ص 92 - 10
4.با توجه به ا ین که اراده مذکور در آیه، اراده تکوینی است و مفاد آن عصمت است، نحوه عمل برخی از همسران پیامبر، دلیل بر عدم عصمت آنان است. برخی از زنان پیامبر در طول زندگانی خود به کارهایی دست زدند که هرگز با مقام عصمت سازگار نیست و اهل سنت هم وجود این لغزش‌ها را درزندگی آنان قبول دارند مانند نقش اساسی عائشه در ماجرای جنگ جمل که قیام بر ضد امام وقت بود و سبب خونریزی و کشته شدن حدود هفده‌هزار نفر گردید، مخالفت صریح با آیه (و قرن فی بتوتکنّ) است که خطاب به همسران پیامبر می‌گوید (در خانه‌هایتان آرام گیرید)؛ عیب‌جویی مکرر عائشه از حضرت خدیجه که بزرگترین و فداکارترین و اولین زن مسلمان است در تاریخ اسلام مشهود است به گونه‌ای که بارها پیامبر اکرم را به شدت به خشم آورد.
5.علاوه بر ادله فوق، شاهد بر عدم شمول آیه تطهیر نسبت به همسران پیامبر، این که اگر آیه فوق شامل زنان پیامبر هم می‌شد، قطعا همسران پیامبر به آن تمسک می‌کردند، به ویژه در نزاع‌هایی که با دیگران پیدا می‌کردند. در حالی که در هیچ یک از منابع شیعه و سنی نداریم که زنان پیامبر به آیه تطهیر برای اثبات عصمت و فضیلت خود، تمسک کنند به ویژه با توجه به این که عایشه همسر پیامبر اسلام، به گواهی روایات فراوان، در بازگو کردن فضائل خود و ریزه‌کاری‌های ارتباطش با پیامبر اکرم چیزی را فروگذار نمی‌کرد، اگر این آیه شامل وی می‌شد، قطعا هم آن را به عنوان فضیلتی برای خود بازگو می‌کرد و هم در نزاع‌هایی مثل جنگ جمل برای اثبات درستی عمل خویش به آن تمسک می‌جست.
خاتمه
در پایان قابل ذکر است که مفسرین مطالبی را برای این که (چرا این آیه در لابلای آیات مربوط به وظایف همسران پیامبر اکرم آمده است ذکر کرده‌اند:
1. علامه طباطبایی می‌نویسد: ما هیچ دلیلی نداریم که آیه تطهیر در ضمن آیات مربوط به همسران پیامبر نازل شده باشد و حتی یک روایت در این زمینه وارد نشده است حتی کسانی مانند (عکرمه) و (عروه) که این آیه را مخصوص همسران پیامبر دانسته‌اند، نمی‌گویند که آیه تطهیر همراه با آیات مربوط به همسران پیامبر نازل شده است، بنابراین، آیه تطهیر به حسب نزول، جزو آیات مربوط به همسران پیامبر نیست. بلکه جداگانه نازل گردیده است، اما هنگام جمع‌آوری آیات، یا به دستور پیامبر اکرم و یا بعد از رحلت ایشان، در کنار آیات فوق قرار داده شده است. موقعیت آیه تطهیر در میان آیات مربوط به همسران پیامبر، مانند موقعیت آیه (الیوم یئس الذین کفرو) در میان آیه مربوط به خوردنی‌های حرام است.
2. این مورد، تنها موردی نیست که در آیات قرآن به آیاتی برمی‌خوریم که در کنار هم قرار داده شده‌اند در حالی که از موضوعات مختلفی سخن می‌گویند. موارد متعددی از چنین امری در قرآن کریم وجود دارد. همچنان که در کلام و اشعار فصحای عرب نیز نمونه‌های فراوانی وجود دارد.
3. نکته این که، آیه تطهیر در کنار آیات مربوط به همسران پیامبر آمده، این است که قرآن می‌خواهد به همسران پیامبر بگوید، شما در میان خانواده‌ای قرار دارید که گروهی از آنان معصومند، کسی که در زیر سایه درخت عصمت قرار گرفته و در کانون معصومان است، شایسته است که بیش از دیگران مراقب باشد و فراموش نکند که انتساب او به خانواده معصوم، مسؤولیت‌های سنگینی برای او ایجاد می‌کند.
برای مطالعه در زمینه آیه تطهیر با تکیه بر منابع مورد قبول اهل سنت ر.ک:
1.اهل بیت در قرآن و حدیث، محمدی ری‌شهری، ترجمه: حمیدرضا شیخی (2 جلد)
2.شواهد التنزیل، حاکم حسکانی، ج 2، ص 92 - 10
3.فی‌آیة‌التطهیر، علامه سید مرتضی عسگری
4. من هم اهل البیت، دکتر محمد تیجانی سماوی
5.مع الدکتورا سالوس فی آیة التطهیر
6.الغدیر، علامه امینی
7.تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 17، ص 294
www.payambarazam.ir