در طول جنگ ایران و عراق، در نتیجه‌ی حملات هوایی، زمینی و دریایی ارتش عراق به شهرها و مراکز نظامی، اقتصادی و خدماتی ایران، کشورمان متحمل خسارات فراوان مادی - علاوه بر خسارات غیر مادی - شد. طوری که بسیاری از شهرهای اشغالی ایران از جمله خرمشهر، نفت شهر، مهران، موسیان، بستان، قصر شیرین، سوسنگرد، دهلران، نوسود و هویزه به کلی تخریب و یا غیر قابل سکونت شدند. همچنین بسیاری از شهرهای ایران که به منطقه‌ی جنگی نزدیک بودند از جمله آبادان، دزفول، اندیشمک، شوش، پاوه، ایلام، سردشت، پیرانشهر، مریوان، مهاباد و بانه بالای 20 درصد تخریب شدند.
دیگر شهرهای بزرگ و کوچک ایران از جمله تهران، اصفهان، اهواز، شیراز، کرمانشاه و غیره نیز که جزء مناطق جنگی و اشغالی نبودند، هدف حمله هواپیماها و موشک‌های عراقی قرار گرفتند و متحمل خسارت‌های فراوانی شدند. به عنوان مثال از نیمه‌ی دوم سال 1363 تا آخر تیر 1364 عراق 654 بار به شهرهای مسکونی ایران حمله هوایی یا موشکی کرد که وحشیانه‌ترین آنها حمله‌ی هوایی 13 خرداد 1364 به تهران بود. حملات هوایی و موشکی به شهرهای ایران هزاران شهید و مجروح بر جای گذاشت و خسارات مادی فراوانی از جمله تخریب منازل مسکونی، تأسیسات شهری و ساختمان‌های اداری را نیز همراه داشت. در اوایل سال 1367 نیز ارتش عراق تنها در طول شش هفته تا دهم خرداد، 160 موشک به تهران و دیگر شهرها شلیک کرد که شهیدان و خسارات بسیاری نتیجه‌ی این موشک باران‌ها بود.
علاوه بر تخریب بناهای مسکونی، بسیاری از تأسیسات صنعتی و مراکز هدف اقتصادی و خدماتی ایران از جمله پالایشگاه، کارخانجات و فرودگاه‌ها هدف حمله ارتش عراق قرار گرفت و خسارات زیادی به آنها وارد آمد طوری که بعضی از آنها از جمله پالایشگاه آبادان به کلی تخریب و تعطیل شدند. همچنین بسیاری از احشام، باغ‌ها، نخلستان‌ها و مزارع مناطق اشغالی در طول جنگ از بین رفتند.
به طور کلی تخریب در 1200 کیلومتر مرز مشترک با عراق و تا عمق 80 کیلومتری در خاک ایران صورت گرفت و 87 شهر (69 شهر جنگ زده و 18 شهر بمباران و موشک باران شده) و 2676 روستا در 16 استان کشور آسیب کلی دیدند و ضایعات سنگینی وارد شد. حجم خسارت‌های مستقیم و غیر مستقیم ناشی از جنگ تحمیلی در بر آوردهای اولیه سازمان برنامه و بودجه بالغ بر65.353.750 میلیون ریال معادل یک هزار میلیارد دلار (قیمت رسمی در آن زمان برابر 75 ریال بود) اعلام شد و شگفتی جهانیان را بر انگیخت؛ دامنه ویرانی‌ها چنان وسیع بود که هیئت اعزامی سازمان ملل در سال 1369 (1990) با مشاهده میزان خرابی‌ها از آن به عنوان یک تراژدی غیر قابل تصور یاد کرد و میزان خسارت‌های مستقیم وارده بجز تأسیسات نظامی و دفاعی را بیش از 2 / 97 میلیارد دلار به سازمان ملل گزارش کرد.
طبق گزارشی که سازمان برنامه و بودجه در سال 1375 منتشر کرد، مجموع خسارت‌های مادی مستقیم و غیر مستقیم جنگ تحمیلی وارده بر بخش‌های مختلف چنین است:
ردیف: 1، بخش: کشاورزی، خسارت وارده (میلیون ریال): 15.957.332، سهم (درصد) : 42 / 24
ردیف: 2، بخش: معدن، خسارت وارده (میلیون ریال): 59.200، سهم (درصد) : 09 / 0
ردیف: 3، بخش: صنعت، خسارت وارده (میلیون ریال): 2.478.719، سهم (درصد) : 79 / 3
ردیف: 4، بخش: نفت، خسارت وارده (میلیون ریال): 20.799.540، سهم (درصد) : 83 / 31
ردیف: 5، بخش: برق، آب و گاز، خسارت وارده (میلیون ریال): 2.948.657، سهم (درصد) : 51 / 4
ردیف: 6، بخش: ساختمان، خسارت وارده (میلیون ریال): 282.434، سهم (درصد) : 43 / 0
ردیف: 7، بخش: خدمات، خسارت وارده (میلیون ریال): 22.827.868، سهم (درصد) : 93 / 34
جمع: خسارت وارده (میلیون ریال): 65.353.750، سهم (درصد) : 100
از نظر توزیع استانی نیز استان خوزستان با 27 / 34 درصد سهم، بیشترین خسارات ناشی از جنگ را متحمل شده است.
مقایسه 1000 میلیارد دلار بر آورد مجموع خسارات مادی جنگ تحمیلی با کل درآمد صادرات نفت ایران طی 12 ساله‌ی 1357 تا 1368 که حدود 145 میلیارد دلار بوده است، میزان و گستردگی خسارات را روشن‌تر می‌کند.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
