آیا اتحاد جماهیر شوروی سابق، در طول جنگ از عراق حمایت کرد؟ چگونه؟

جنگ ایران و عراق موجب بروز تعارض در مواضع شوروی شد. این کشور در ابتدای جنگ به رغم اینکه عراق حمله به ایران را آغاز کرده بود، در سازمان ملل بر بی‌طرفی خود تأکید کرد و در اوایل جنگ نیز به تقاضای عراق برای تسلیحات پاسخ مثبت نداد و حتی شواهدی وجود دارد که سعی کرد با کمک‌های تسلیحاتی به ایران به این کشور نزدیک شود و جای آمریکا را بگیرد، ولی در مقابل ایران از سیاست شوروی در این زمان استقبال نکرد.
به هر حال، وضع به همین منوال به پیش نرفت بلکه پس از آزادسازی سرزمین‌های اشغالی به همت رزمندگان اسلام و هم زمان با عقب‌نشینی نیروهای عراقی از بخشی از سرزمین‌های اشغالی در تابستان 1982 )1361(، روس‌ها انتقال سلاح به عراق را از سر گرفتند. صدام حسین در سپتامبر 1982 ) شهریور 1361( آغاز مجدد دریافت سلاح‌های روسی بر اساس قرار دادهای پیش پرداخت شده و منعقد در دوره‌ی پیش از جنگ را اعلام کرد. این سلاح‌ها شامل جنگنده‌های میگ 25، تانک‌های تی 72 و انواع موشک‌های سام بود. در این دوره، شمار تکنسین‌ها و مشاوران روسی در بغداد نیز به 1000 تا 1200 نفر رسید. در اوایل 1983 نیز، بعد از دیدار مقامات عراقی از مسکو، این کشور سلاح بیشتری دریافت نمود و متخصصان روسی نیز در عراق افزایش یافتند.
این اقدامات شوروی جهت‌گیری جدید برای حمایت از عراق بود و با سیاست بی‌طرفی شوروی که در اوایل جنگ اعلام کرده بود، تناقض داشت. حمایت شوروی از عراق در این دوره از جنگ یعنی پس از فتح خرمشهر، نقطه‌ی عطفی در تاریخ جنگ به شمار می‌آید . زیرا که عراق به خاطر سیستم نظامی شرقی خود احتیاج بسیار مبرمی به این کمک‌ها داشت، حتی کمک‌های نظامی غرب نیز نمی‌توانست به این حد به ساختار شرقی نظامی عراق کمک کند؛ زیرا امکان تهیه‌ی تسلیحات شرقی از بازار آزاد به راحتی امکان‌پذیر نبود و برخلاف تسلیحات غربی، اگر کشور سازنده‌ی آن یعنی شوروی و بلوک شرق از اعطای آن خودداری می‌کردند، کشور مصرف کننده با بن‌بست رو به رو می‌شد. از این جهت بود که کمک‌های شوروی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم و از طریق یک کشور ثالث صورت می‌گرفت، برای عراق به منزله‌ی گشایش روزنه‌ی امیدی به حساب می‌آمد.
از طرف دیگر، شوروی همگام با آمریکا در شورای امنیت، قطعنامه‌هایی را به تصویب رسانده‌اند که همگی به ضرر ایران تمام شده است. به عنوان مثال به دنبال اجرای موفقیت‌آمیز عملیات والفجر 8، شورای امنیت در 5 اسفند 1364 تشکیل جلسه داد و قطعنامه‌ی 582 را درباره استفاده از سلاح شیمیایی به تصویب رساند. در این قطعنامه که با همکاری شوروی تصویب شد، با وجودی که فقط عراق از این نوع سلاح‌ها استفاده می‌کرد، محکوم نشد. قید جمله‌ی )شورای امنیت از طرفین می‌خواهد که از سلاح‌های شیمیایی استفاده نکنند(، نشان می‌دهد که شوروی و آمریکا تا چه حد نسبت به اقدامات غیر قانونی و ضد حقوق بشر عراق، از خود بی‌تفاوتی نشان می‌دادند. علاوه بر این، هنگامی که ایران از پذیرش قطعنامه‌های 582 و 588 شورای امنیت به دلیل عدم توجه به خواسته‌های به حقش امتناع نمود، سفیر شوروی در امارات متحده‌ی عربی همگام با آمریکا اعلام کرد که ایران مسئول شکست تلاش‌های بین‌المللی برای پایان دادن به جنگ است و باید سرزنش شود. موضع‌گیری شوروی علیه ایران در حالی صورت می‌گرفت که ارتش عراق به سلاح‌هایی همچون تانک‌های تی 55، تی 62 و تی 72، هلی کوپترهای توپدار ای 24، توپ‌های روسی، هواپیماهای میگ 25،23 و 29 و نیز وسایل حمل و نقل تانک و ... مجهز شده بود که از سال 1982 به بعد شوروی در اختیار عراق قرار داده بود و عراق با کمک همین هواپیماها و نیز موشک‌های اسکاد شوروی اقدام به بمباران و موشک باران مناطق مسکونی، بنادر، سکوهای نفتی و ... ایران می‌کرد.
با نگاهی گذرا به حقایق مذکور، بدون شک می‌توان نتیجه گرفت که شوروی از لحاظ نظامی و سیاسی در جنگ، مخصوصا پس از فتح خرمشهر، از دولت عراق حمایت می‌کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ