بنابر آنچه در کتب تاریخی معتبر اسلامی یافت می شود، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای اینکه محیط مکه را برای رسالت و دعوت همگانی و آشکار خویش آماده و مهیا سازند، از زمان بر انگیخته شدن به رسالت بزرگ الهی خودشان، تا سه سال پس از آن یعنی تا زمانی که از سوی خدا دستور یافتند که اسلام را به صورت همگانی و آشکارا به مردم عرضه دارند، به مدت سه سال به تبلیغ نهانی و تربیت جانهای زلال و صافی که آماده دریافت پیام خداوند بزرگ بودند، پرداخته و توانستند به لطف خدا و تلاش های خستگی ناپذیرشان عده ای از مردم مکه را با جام محبت و معرفت خدای کریم سیراب کرده و به راه راستشان آرند.[1] در این سه سال مسلمانان اعمال دینی، نماز و جلسات دینیشان را به دور از چشم مشرکان، در دره های مکه برگزار می کردند. و در اواخر دوران تبلیغ نهانی، خانه ارقم یکی از یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در نزدیکی کوه صفا قرار داشت، محل انجام فرائض دینی آن حضرت صلی الله علیه و آله و یاران با وفایش شده بود.[2] و اما مشرکان قریش هم در این مدت از دعوت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بی خبر نبودند و پوشیده وار و به اجمال می دانستند که محمد امین صلی الله علیه و آله خبر از غیب و آسمان ها می دهد. وقتی محمد امین صلی الله علیه و آله را در میهمانی ها و کوچه و بازار می دیدند، ایشان را به همدیگر نشان داده و می گفتند که فرزند خاندان عبدالمطلب خبر از آسمان ها می دهد.[3] اما در این دوره که مشرکان قریش از محتوای دعوت نبی اکرم صلی الله علیه و آله بی خبر بودند، احترام آن حضرت صلی الله علیه و آله را داشته و از تعرض و دشمنی با آن حضرت پرهیز می کردند. تا اینکه حضرت صلی الله علیه و آله در سال چهارم نزول وحی به دستور خداوند که فرمود: (مأموریت خود را هویدا کن و از مشرکان دوری گزین که ما ترا از شر مسخره کنندگان نگه می داریم) دعوت خویش را آشکار فرموده و به مشرکان فرمود که بت پرستیشان اشتباه بوده و کافرند و پدرانشان نیز که بت می پرستیدند، کافر مرده اند و سزاوار عذاب اخرویند، و از آن تاریخ به بعد که مشرکان از محتوای دعوت حضرتش صلی الله علیه و آله خبردار شدند، به مخالفت و جنگ و دشمنی با پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و یارانش سر برداشتند.[4] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 تاریخ اسلام، آیت الله جعفر سبحانی. 2 فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی. 3 تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، علی دوانی. -------------------------------------------------------------------------------- [1] . ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی، الغبیه، 460 ق، ص201202؛ احمد بن یحیی معروف به بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق دکتر محمد حمیدالله، چاپ سوم، انتشارات دارالمعارف، ص115116؛ ابی محمد عبدالملک بن هشام المعافری، السیره النبویه (معروف به سیره ابن هشام)، تحقیق الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض، انتشارات مکتبه العبیکان، چاپ اول، ج1، ص296؛ ابی الحسن علی بن الحسین علی المسعودی، مروج الذهب، بیروت، انتشارات دارالاندلس، ج2، ص276 - 275؛ علی بن برهان الدین حلبی، السبیره الحلبیه فی سیره الامین المامون، دارالمعرفه، 1044 - 975، ج1، ص456؛ ابی جعفر محمد بن جریر الطبری، تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، انتشارات بیروت310 - 224، ص318؛ احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ یعقوبی، قم، انتشارات شریف رضی، چاپ اول، 1373ق، ص24؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، انتشارات داربیروت، 1405ق، ج1، ص199200؛ دوانی، علی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، قم، انتشارات دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ هشتم، 1373ش، ص128127؛ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، انتشارات مرکز مطبوعاتی دار التبلیغ اسلامی، ص210209؛ پیشوایی، مهدی، تاریخ اسلام، قم، انتشارات دفتر نشر معارف، 1382ش، ص137. [2] . انساب الاشراف، ج1، ص116؛ السیره الحلبیه، ج1، ص456؛ تاریخ طبری، ج2، ص318. [3] . انساب الاشراف، ج1، ص116115؛ الطبقات الکبری، ج1، ص200199؛ [4] . انساب الاشراف، ج1، ص116 - 115؛ تاریخ یعقوبی، ص24؛ الطبقات الکبری، ج1، ص200.
بنابر آنچه در کتب تاریخی معتبر اسلامی یافت می شود، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله برای اینکه محیط مکه را برای رسالت و دعوت همگانی و آشکار خویش آماده و مهیا سازند، از زمان بر انگیخته شدن به رسالت بزرگ الهی خودشان، تا سه سال پس از آن یعنی تا زمانی که از سوی خدا دستور یافتند که اسلام را به صورت همگانی و آشکارا به مردم عرضه دارند، به مدت سه سال به تبلیغ نهانی و تربیت جانهای زلال و صافی که آماده دریافت پیام خداوند بزرگ بودند، پرداخته و توانستند به لطف خدا و تلاش های خستگی ناپذیرشان عده ای از مردم مکه را با جام محبت و معرفت خدای کریم سیراب کرده و به راه راستشان آرند.[1]
در این سه سال مسلمانان اعمال دینی، نماز و جلسات دینیشان را به دور از چشم مشرکان، در دره های مکه برگزار می کردند. و در اواخر دوران تبلیغ نهانی، خانه ارقم یکی از یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در نزدیکی کوه صفا قرار داشت، محل انجام فرائض دینی آن حضرت صلی الله علیه و آله و یاران با وفایش شده بود.[2]
و اما مشرکان قریش هم در این مدت از دعوت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بی خبر نبودند و پوشیده وار و به اجمال می دانستند که محمد امین صلی الله علیه و آله خبر از غیب و آسمان ها می دهد. وقتی محمد امین صلی الله علیه و آله را در میهمانی ها و کوچه و بازار می دیدند، ایشان را به همدیگر نشان داده و می گفتند که فرزند خاندان عبدالمطلب خبر از آسمان ها می دهد.[3]
اما در این دوره که مشرکان قریش از محتوای دعوت نبی اکرم صلی الله علیه و آله بی خبر بودند، احترام آن حضرت صلی الله علیه و آله را داشته و از تعرض و دشمنی با آن حضرت پرهیز می کردند. تا اینکه حضرت صلی الله علیه و آله در سال چهارم نزول وحی به دستور خداوند که فرمود: (مأموریت خود را هویدا کن و از مشرکان دوری گزین که ما ترا از شر مسخره کنندگان نگه می داریم) دعوت خویش را آشکار فرموده و به مشرکان فرمود که بت پرستیشان اشتباه بوده و کافرند و پدرانشان نیز که بت می پرستیدند، کافر مرده اند و سزاوار عذاب اخرویند، و از آن تاریخ به بعد که مشرکان از محتوای دعوت حضرتش صلی الله علیه و آله خبردار شدند، به مخالفت و جنگ و دشمنی با پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و یارانش سر برداشتند.[4]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 تاریخ اسلام، آیت الله جعفر سبحانی.
2 فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی.
3 تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، علی دوانی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی، الغبیه، 460 ق، ص201202؛ احمد بن یحیی معروف به بلاذری، انساب الاشراف، تحقیق دکتر محمد حمیدالله، چاپ سوم، انتشارات دارالمعارف، ص115116؛ ابی محمد عبدالملک بن هشام المعافری، السیره النبویه (معروف به سیره ابن هشام)، تحقیق الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض، انتشارات مکتبه العبیکان، چاپ اول، ج1، ص296؛ ابی الحسن علی بن الحسین علی المسعودی، مروج الذهب، بیروت، انتشارات دارالاندلس، ج2، ص276 - 275؛ علی بن برهان الدین حلبی، السبیره الحلبیه فی سیره الامین المامون، دارالمعرفه، 1044 - 975، ج1، ص456؛ ابی جعفر محمد بن جریر الطبری، تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، انتشارات بیروت310 - 224، ص318؛ احمد بن ابی یعقوب بن جعفر بن وهب، تاریخ یعقوبی، قم، انتشارات شریف رضی، چاپ اول، 1373ق، ص24؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، انتشارات داربیروت، 1405ق، ج1، ص199200؛ دوانی، علی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، قم، انتشارات دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ هشتم، 1373ش، ص128127؛ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، انتشارات مرکز مطبوعاتی دار التبلیغ اسلامی، ص210209؛ پیشوایی، مهدی، تاریخ اسلام، قم، انتشارات دفتر نشر معارف، 1382ش، ص137.
[2] . انساب الاشراف، ج1، ص116؛ السیره الحلبیه، ج1، ص456؛ تاریخ طبری، ج2، ص318.
[3] . انساب الاشراف، ج1، ص116115؛ الطبقات الکبری، ج1، ص200199؛
[4] . انساب الاشراف، ج1، ص116 - 115؛ تاریخ یعقوبی، ص24؛ الطبقات الکبری، ج1، ص200.
- [سایر] دعوت سری (پنهانی) پیامبر اکرم- صلی الله علیه و آله - در صدر اسلام چگونه بوده است؟
- [سایر] رسول خدا – صلی الله علیه و آله و سلم – درباره ی پذیرفتن دعوت برادر مسلمان چه سفارشی فرمودند؟
- [سایر] آیا مباهله از دلایل حقانیت دعوت پیامبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) به شمار میآید؟
- [سایر] پیامبراکرم-صلی الله علیه و آله - در دعوت صدر اسلام فرمود ایمان بیاورید تادیگران در مقابل شما ذلیل شوند منظور چه بود؟
- [سایر] اگر دعوت پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) جهان شمول بوده است پس چرا قرآن کریم به زبان عربی نازل شده است؟
- [سایر] هنگام مرگ ابراهیم فرزند پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) چه اتفاقی رخ داد؟ عکس العمل پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) چه بود؟
- [سایر] حضرت محمد-صلی الله علیه و آله - چه مذهبی داشتند؟
- [سایر] خلاصه پرسش: دلایل اغلب لشکرکشی ها و ازدواجهای پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) گسترش اسلام بوده است ...
- [سایر] پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان خود چگونه از مسلمانان خمس می گرفتند؟
- [سایر] چرا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای حضرت خدیجه نماز میت نخواندند؟
- [امام خمینی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: "یا محسن قد اتاک المسیی ء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیی ء انت المحسن و انا المسیی ء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان می کنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله شبیری زنجانی] صلوات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و آل او از مستحبات مؤکد است و هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول صلی الله علیه و آله مانند محمد و احمد یا لقب یا کنیه آن جناب؛ مثل مصطفی و ابو القاسم، را بگوید یا بشنود، اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد.
- [آیت الله خوئی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:" یا محسن قد اتاک المسییء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن و انا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اشْهد انْ لا اله إلا الله وحْده لا شریک له: گواهی می دهم هیچ کس شایسته پرستش جز خداوند نیست، یگانه است و شریک ندارد. و اشْهد ان محمداً عبْده و رسوله: و گواهی می دهم محمد(صلی الله علیه وآله) بنده و فرستاده اوست. اللهم صل علی محمد و آل محمد: خداوندا! درود بفرست بر محمد(صلی الله علیه وآله) و اهل بیت او(علیهم السلام).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِیَیءُ وَقَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَاَناَ المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد تو نیکوکاری و من گنهکار به حق محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله) رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدی هائی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . هر وقت انسان اسم مبارک حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله مانند محمد و احمد صلی الله علیه و آله یا لقب و کنیه آن جناب را مثل مصطفی و ابو القاسم بگوید یا بشنود اگر چه در نماز باشد، مستحب است صلوات بفرستد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ المُسیءُ وقَدْ أَمَرْتَ المُحْسِنَ أَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ، أَنْتَ المُحْسِنُ وأَنا المُسِیءُ، بحقِّ مُحمَّدٍ و آل محمّد صَلِّ علی مُحمَّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ وتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سرزده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام به قصد رجاء این دعا را بخوانند: (یا محْسن قدْ اتاک الْمسیء و قدْ أمرْت الْمحْسن انْ یتجاوز عن الْمسیئ انت الْمحْسن و أنا الْمسیئ بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوزْ عنْ قبیح ما تعْلم منی. یعنی: (ای خدای نیکوکار! بنده گنهکارت به در خانه تو آمده است تو امر کرده ای که نکوکار از گنهکار بگذرد،تو نیکو کاری و من گنهکارم، به حق محمد و آل محمد رحمتت را بر محمد و آل محمد بفرست و از کارهای زشتی که می دانی از من سرزده بگذر!)
- [آیت الله سیستانی] خوب است قبل از تکبیرة الاحرام به قصد رجأ بگوید : (یا مُحْسِنُ قَدْ اَتاکَ المُسِیءُ ، وَقَدْ اَمَرْتَ الُمحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ ، اَنْتَ الُمحْسِنُ وَاَنَا المُسِیءُ ، بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحمَّدٍ ، وَتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی : ای خدائی که به بندگان احسان میکنی ، بنده گنهکار به درِ خانه تو آمده ، و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد ، تو نیکوکاری و من گناهکار ، بحق محمّد و آل محمّد ، رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست ، و از بدیهائی که میدانی از من سر زده بگذر .
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است بعد از تکبیرْ الاحرام بگوید: )یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ المُسِئُ وَقَدْ أمَرْتَ المُحْسِنَ أنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِئ أنْتَ المُحْسِنُ وَأنَا المُسِئُ بِحَقِّ مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً وَتَجاوَز عَنْ قَبیحِ ماتَعْلَمُ مِنّی(، یعنیای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار بدر خانه تو آمده وتو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، بحقّ محمّد وآل محمّد رحمت خود را بر محمّد وآل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.