یاران و شاگردان بزرگ حضرت امام صادق علیه السّلام را نام برده و به اختصار توضیح دهید.

امام جعفر صادق علیه السّلام دارای اصحاب و شاگردان بسیاری بوده و علما و راویان زیادی از آن حضرت بهره برده اند تا آنجا که حدیث شناسان و رجال دانان، شاگردان و اصحاب آن بزرگوار را چهار هزار نفر ذکر کرده اند،[1] به برخی از یاران و شاگردان بزرگ امام صادق علیه السّلام اشاره می شود:
شاگردان فقهی امام:
1. ابان بن تغلب ابو سعید البکری الجریری،[2] وی حضور امام سجاد و امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السّلام را درک کرده و از آنها نقل روایت نموده و نزد ایشان مورد وثوق و صاحب منزلت خاصی بوده است. امام باقر علیه السّلام به ابان فرمود: در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوی و احکام الهی را بیان کن زیرا من دوست دارم در میان پیروان من کسانی مانند تو دیده شود.[3]
2. زرارة بن اعین شیبانی، که جمیع فضائل در او جمع بوده، وی قاری و فقیه و متکلم و شاعر و ادیب و در آنچه نقل می کرد راستگو بود[4] و روایات زیادی را از امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام نقل کرده است.[5]
3. ثابت بن دینار ابوصفیه الأزدی ابو حمزه ثمالی، او محضر امام زین العابدین و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام را درک کرد و از این بزرگواران روایت نقل کرده و در نقل حدیث مورد اعتماد و ثقه است و امام صادق علیه السّلام در مورد او فرمود: ابوحمزه ثمالی در زمان خود، سلمان است.[6]
4. برید بن معاویه عجلی کوفی، از اصحاب مورد و ثوق امام باقر و امام صادق علیهما السّلام که نزد ایشان دارای مقام خاصی بود و در زمان امام صادق علیه السّلام از دنیا رفت.[7]
شاگردان متکلم امام:
1. محمد بن علی بن نعمان کوفی معروف به مومن طاق، دشمنان به او لقب شیطان الطاق دادند، و از امام زین العابدین و امام باقر و امام صادق علیهم السّلام روایات زیادی نقل کرده است. و دارای کتاب های متعدد از جمله؛ الامامة، کلامه علی الخوارج و کتاب مجالسة مع ابی حنفیه و المرجعه و... است.[8]
2. هشام ابن حکم کندی، که از امام صادق و امام موسی کاظم علیهم السّلام نقل حدیث کرد و مورد وثوق و دارای کتاب های متعدد از جمله؛ امامة، کتاب رد بر زنادقه و... است.[9]
3. عبدالله بن ابی یعفور عبدی کوفی، مورد وثوق و در میان اصحاب، صاحب عظمت و نزد امام صادق علیه السّلام- اگرامی بود و در زمان حضرت از دنیا رفت.[10]
شاگردان علم حدیث و محدثین معتبر:
1. جابر بن یزید جعفی کوفی، وی محضر امام باقر و امام صادق علیهما السّلام را درک کرد و در زمان امام صادق علیه السّلام از دنیا رفت و دارای کتاب های متعدد از جمله؛ کتاب نوادر، جمل، مقتل امیرالمومنین علیه السّلام ، و مقتل امام حسین علیه السّلام است.[11]
2. فضیل بن یسار بصری،[12] ثقه و از امام باقر و امام صادق علیهما السّلام روایت نقل کرده و در زمان امام صادق علیه السّلام از دنیا رفت.[13]
3. اسحاق بن عمار صیرفی کوفی، از اصحاب امام صادق و امام موسی کاظم علیهما السّلام است، علمای رجال در حق او گفته اند: که او شیخ اصحاب ما و ثقه است.[14]
4. فیض ابن المختار کوفی، ثقه و از روات امام باقر و امام صادق و امام موسی کاظم علیهم السّلام است و صاحب کتاب می باشد.[15]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شیخ طوسی، رجال، ص 143 - 344
2. شیخ عباس قمی، منتهی الامال، ج 2، ص 241
3. نور الله علیدوست خراسانی، پرتوی از زندگانی امام صادق علیه السّلام ص 218.
4. علی ربانی گلپایگانی درآمدی بر علم کلام.
5. امام جعفر صادق(ع)، عقیقی بخشایشی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفید، الارشاد، ترجمه: رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم، 1383 ش، ج 2، ص 253.
[2] . طوسی، رجال طوسی، نجف، منشورات المطبعة الحیدریه، چاپ الاولی، 1381 ق، ص 151.
[3] . طوسی، فهرست، نجف، منشورات المطبعة الحیدریه، طبیعة الثانیه، 1380 ه‌ ، ص41؛ و احمد بن العباس نجاشی، کتاب الرجال، منشورات مرکز نشر کتاب، ص 7 و 8.
[4] . احمد بن العباس نجاشی، همان، ص 132؛ و حلی، رجال، نجف، منشورات مطبة الحیدریه، طبعة الثانیه، 1381، ص 76.
[5] . طوسی، فهرست، پیشین، ص 100.
[6] . همان.
[7] . احمد بن العباس نجاشی، پیشین، صص 89 و 87؛ و حائری، جامع الرواة، چاپ رنگین، 1331 ه‌ ، ج 1، صص 134 و 117.
[8] . احمد بن العباس نجاشی، پیشین، ص 249؛ و طوسی، فهرست، پیشین، ص 157.
[9] . همان، پیشین، ص 338؛ و حائری، پیشین، ج2، ص 313.
[10] . همان، پیشین، ص 100، و طوسی، اختیار معرفة الرجال (معروف به رجال کشی، التحقیق: میرداماد، محمد باقر مجلسی، مؤسسة آل البیت، ج 2، ص 518.
[11] . احمد بن العباس نجاشی، پشین، ص 99؛ و حائری، جامع الرواة، پیشین، ج 1، ص 134.
[12] . طوسی، رجال، پیشین، ص 271.
[13] . احمد بن العباس نجاشی، پیشین، ص 238.
[14] . طوسی، اختیار معرفة الرجال، پیشین، ج 2، ص 705؛ و احمد بن العباس نجاشی، پیشین، ص 55.
[15] . احمد بن العباس نجاشی، پیشین، ص 239.