حضرت آدم ابوالبشر به چه صورتی آفریده شده و در چه سنّی؟

درباره آف‌رینش نخستین انسان که آدم ابوالبشر باشد در قرآن اطلاعات فراوانی آمده است و حکایت از این دارد که انسان نخستین از خاک آفریده شده است.[1]
علاوه بر این از ترتیب آیات می‌توان فهمید که خاک انسان بعد از اینکه به صورت گل شدن، به صورت گل مشت و مالی شده در آمده که کاملاً چسبنده بوده[2] و به صورت هیئت انسان کاملی در آمده است،[3] حتّی خدای تعالی در قرآن به خلقت اعضاء و جوارح نیز اشاره دارد.[4]
و نیز با توجه به آیاتی می‌توان گفت که انسان به بهترین و زیباترین شکل خود آ‌فریده شده است و حضرت آدم زیباترین صورت را داشته است.[5]
چنانچه مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر آیه ( لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ)[6] می‌فرماید:
منظور از تصویر قلم به دست گرفتن و نقاشی کشیدن نیست، بلکه منظور اعطاء صورت است و صورت هر چیز قوام و نحوة وجود آن است، ‌حسن صورت عبارت است از تناسب تجهیزات آن نسبت به یکدیگر. تناسب مجموع آنها با آن غرضی که به خاطر آن غرض ایجاد شده. این است معنای احسن و منظور از تقویم و قوام عبارت است از هر چیزی و هر وضعی و هر شرطی که ثبات انسان و بقائش نیازمند به آن است. منظور این است از (صورت احسن) خدای تعالی صورت انسان را مجهز به جهازی بسیار دقیق کرد که با آن جهاز و وسائل می‌تواند انواع کارهای عجیب را انجام دهد،‌کارهائی که سایر موجودات جاندار از انجام آن عاجزند و از مزایای زندگی لذت ببرد که در غیر انسان وجود ندارد.[7]
همچنین با توجه به آیه (فَإِذا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی)[8] می‌توان گفت که بعد از تصویر شکل ظاهری انسان خدای تعالی بر او از روحش دمیده. همچنین در حدیثی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله آمده است که بر اساس ترتیب آیات قرآن، این روایت خلقت آدم از انواع خاکها زمین بوده است:
خاک سر از کعبه و خاک قلب و سینه از بیت المقدس و پاها از خاک یمن و دستها از خاک مصر و قدمین از خاک حجاز و دست راست از شرق و دست چپ از مغرب جمع‌آوری شده است و با شبنمی از درختان بهشتی به عنوان آب با خاک مختلط شده و در محل آستانه بهشت این کارها انجام گرفته و روح الهی در او دمیده شده و آدم بلافاصله بعد از دمیده شدن روح از جابرخاسته و با شتاب بلند شده.
امّا درباره اینکه حضرت آدم در چه سنی آفریده شده ظاهر آیات می‌رساند که آن حضرت به صورت مردی بالغ و کامل آفریده شده و در آیات مطلبی که دال بر طفولیت آدم باشد وجود ندارد و در حدیثی از پیامبر صلّی الله علیه و آله آمده است که آدم هنگام خلقت قامتی بلند داشته و در سن مردی کامل و بالغ بوده و از قوای بسیاری قوی برخوردار بوده است.[9]
و در تاریخ طبری نیز آمده است که آدم هنگام خلقت سی ساله بود.[10]
امیرالمؤمنین علی علیه السّلام :
اندیشیدن همانند دیدن نیست، زیرا گاهی چشم‌ها دروغ می‌نمایاند، اما آن کس که از عقل نصیحت خواهد به او خیانت نمی‌کند.
(نهج‌البلاغه حکمت 281)
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . (إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی خالِقٌ بَشَراً مِنْ طِینٍ): ص، 71؛ ( وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ): حجر، 26 و 28؛ (... فَإِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ...): حج، 5؛ (... هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ...): غافر، 67؛ ( وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ مِنْ سُلالَةٍ مِنْ طِینٍ): مؤمنون، 12؛ ( إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِینٍ لازِبٍ): صافات، 11؛ (خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ کَالْفَخَّارِ): الرحمن، 14.
[2] . ( إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِینٍ لازِبٍ): صافات، 11؛ (خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ کَالْفَخَّارِ): الرحمن، 14.
[3] . (ثم سواه و تفخ فیه من روحه...): سجده، 7 9.
[4] . در سوره مؤمنون از آیه 12 تا 14 خداوند به شرح کیفیت آفرینش انسان از خاک تا نطفه و مراحل تکاملی نطفه تا جنین را شرح می‌دهد و بعد از آن مرگ و حشر و قیامت را تبیین می‌فرماید تا آیه 16 مؤمنون.
(وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ...)؛ برای شما (انسانها) خداوند اعضا و جوارحی چون قلب، بینائی و شنوائی قرار داد (و از ادراکهای فکری و عقلی و درک و شعور باطنی نیز بهره‌مند نمود). سرّ اینکه افئده در جمع آمده تا شامل تمام قوای فکری شود...
(أَ لَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَیْنَیْنِ وَ لِساناً وَ شَفَتَیْنِ)؛ بلد، 8 و 9.
[5] . (الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ خَلَقَهُ)؛ سجده، 7. (ثم سوّاه) که در ادامه کیفیت آفرینش آدم در قرآن بیان شده، اشاره به تمام بودن خلقت و استوای صورت و هیکل و تکمیل شدن تمام اندام انسان است. تسویه به معنای تصویر صورت و تتمیم عمل است؛ المیزان، ج 16، ص 392. (وَ صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ)؛ تغابن، 3؛ (فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ)؛ مؤمنون، 14.
[6] . سوره تین، 4؛‌( وَ صَوَّرَکُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَکُمْ ...)؛ غافر، 64.
[7] . علامه طباطبایی، المیزان، ج 19، چ پنجم، تهران، امیرکبیر، 74، ص 594.
[8] . حجر، 29؛ ص، 72.
[9] . علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 11، چ سوم،تهران، اسلامیه، 63، ص 106 و 128 و ص 113؛ عمادزاده، قصص الانبیاء، تهران، اسلامیه، 74، ص 8592؛ و ثعلبی، قصص الانبیاء، ص 28؛ و بخاری، قصص الانبیاء، ص 19؛ و نهج البلاغه، خطبه اول.
[10] . طبری، تاریخ، ج 1، ص 98.