مثلث نعمت یعنی‌چه؟ و چرا این لقب را به حضرت ادریس داده‌اند؟

خداوند پیامبرانش را با معجزات مختلف به سوی مردم گسیل نموده است. برخی را با کتاب آسمانی و برخی را علاوه بر کتاب آسمانی با علوم مختلف و برخی را علاوه بر کتاب و علم و فضایل دیگر قدرت و سلطنت فراگیر در بین تمام موجودات مثل حضرت سلیمان و داود پدرش، برخی از انبیای الهی را مسلح به سلاح معجزه و قدرت تصرف در تکوین و شفا دادن بیماران کرده و بین مردم فرستاد.
ادریس علیه السلام نیز یکی از انبیای الهی است که در قرآن از او مکرر یاد شده است. (وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ إِدْرِیسَ إِنَّهُ کانَ صِدِّیقاً نَبِیًّا)[1] او مثل عیسی علیه السلام زنده است (وَ رَفَعْناهُ مَکاناً عَلِیًّا)[2] نام ادریس مشتق از دروس است و دروس ناپدید شدن نشان را گویند. از این جهت او را ادریس گویند که در جهان دیده نشد و به یکباره از چشم‌ها پنهان شد، چنانکه قرآن از آن واقعه یاد نموده است.
سلسله نسب او چنین است: ادریس بن مادِربن مهلائیل بن قنیان بن انوش بن شیث بن آدم. نام مادر ادریس قینوس است. نام ادریس به زبان عبری اختوق است که به عربی ادریس نامیده شده.
ادریس بسیار متفکر و اهل فکر بود و بیشتر سکوت می‌کرد و هنگام راه رفتن سر به زیر بود،[3] او مبدع و مؤسس بسیاری از علوم و متون است او تدریس می‌کرد، ادریس آشنا به هفتاد زبان بود و به آن‌ها تکلم می‌کرد. و به آن زبان‌ها می‌توانست مردم را تدریس کند. شغل او تدریس بود، علم نجوم و حساب برای مردم می‌آموخت، او علم حکمت را در نقاط مختلف جهان از جمله یونان چونان بذر پاشید و حکمای الهی یونان از علم او بهره برده‌اند،‌او در میان یونانیان به طر سمین وارمس مشهور است و اعراب آن جناب را هرمس والمثلث بالنعمه خوانند. مراد از هرمس عطارد است و مقصود از نعمت در کلمه مذکوره ‌حکمت،‌ حکومت و نبوت است، یعنی خداوند به ادریس سه نعمت بزرگ داده است:
1. علم و حکمت: چنان‌که می‌دانید علم بهترین نعمتی است که خداوند به انسان عطا فرموده است تا به برکت آن از جهالت رها شود و راه درست را تشخیص دهد. چنانکه اگر علم از حوامع انسانی رخت بر بندد، جامعه انسانی تبدیل به جامعه درندگان خواهد شد. اگرچه استفاده صحیح از علم نیز مسئله مهم است که اگر از علم استفاده‌ای در جهت ارتقای انسانیت و پیشرفت تمدن به کار گرفته شود در این صورت علم مفید خواهد بود، ولی اگر همین نعمت بزرگ الهی را برای ساختن بمب اتم به کار گیرند و به وسیله آن انسان‌ها را به خاک خون بکشند، این علم ابزاری خواهد بود، برای رسیدن به هواهای نفسانی که هیچ سودی ندارد.
2. حکومت: نیز یکی از نعمت‌های الهی است که خداوند برای برخی از انبیای خویش آن را داده است که در سایه حکومت عادلانه امور جوامع بشری را نظم داده و انسان‌ها را در راه رسیدن به سعادت، ترقی دنیا و آخرت یاری دهند،‌ چنان که حکومت برای سودجویی و خودکامگی به کار گرفته شود نتیجه سوء و بد خواهد داشت. حکومت باید به دست انسان عاقل و خردمند و فاضل و کامل اداره شود، در غیر این‌صورت گرفتار وحشیگری شده و ظلم به جای عدل تمام جهان را فرا خواهد گرفت.
3. سومین نعمت خداوند بر ادریس پیامبر علیه السلام این است که خداوند او را نعمت نبوت داد، چون نبوت یکی از نعمتهای بزرگ الهی است، که از آن در روایات اسلامی به حجت ظاهری تعبیر شده است. چنان که نعمت نبوت که از لطف الهی شامل انسانیت شده وجود نداشت هیچ یک از نعمت‌های الهی برای بشریت روی نمی‌کرد. چون علم از منشاء نبوت و وحی به انسان رسیده است و حکومت در سایه علم معنا پیدا می‌کند و اگر حکومت منهای علم باشد،‌ حکومت‌گران مثل چنگیز و اسکندر و هیتلر و جنایتکاران تاریخ معاصر بوش و شارون خواهند بود، پس‌حکومت، علم و نبوت سه نعمتی است که خداوند به اهل‌اش می‌دهد چنان که به ادریس داده، به انبیای دیگر نیز می‌دهد و انبیای دیگر حکومت را هرگز به نااهلان نمی سپارند و آن را به کسانی می‌سپارند که دارای علوم الهی و حکمت باشند که فقط معصومان از این چشمه لایزال الهی از علم و حکمت الهی بهره‌مند شده‌اند. که بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله جانشینان معصوم این حق را بر مردم دارند که حکومت کنند و در دوره غیبت این حق حکومت که از حقوق انبیای الهی است به علم و فقهاء که جانشین انبیاء الهی و ائمه هستند، واگذار شده است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تاریخ انبیاء و قصص قرآنی عمادزاده.
2. داستان‌های قرآن در المیزان حسین فعال عراقی.
3. تاریخ انبیا، سید هاشم رسولی محلاتی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مریم/56.
[2] . مریم/57.
[3] . میرخواند، روضة الصفا فی سیرة الانبیاء والملوک الخلفاء، ج 1، ص 63 ، و طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، ‌روائع التراث العربی، 1387 ق، ج1،‌ص 170، و ابن اثیر الکامل، بیروت، دارصادر، 1402، ج1، ص 62، و ابن سعد، طبقات الکبری، بیروت، دارصادر، بی‌تا، ج1، ص40.