علویّون امروزه در شمال لبنان و ساحل سوریه و کوه های علویین و مناطق اسکندرون و بعضی مناطق جنوبی ترکیه ساکن هستند.[1] از نظر اعتقادی عقائد آنها از عقائد شیعه اثنی عشری جدا نیست؛ زیرا علویین مانند شیعه امامیه(اثنی عشری) به رسالت حضرت محمد بن عبدالله صلّی الله علیه و آله و امامت و خلافت و وصایت بلافصل امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السّلام و یازده فرزندش معتقد هستند و به فقه شیعه جعفری عمل می کنند و ادله تشریع را (قرآن، سنت اجماع و عقل)، می دانند. و اصول دین را پنج تا (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) و فروع دین را ده تا (نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، تولی و تبری) و دین اسلام را آخرین و کامل ترین ادیان می دانند؛ و به آنچه که پیامبر صلّی الله علیه و آله آورده ملتزم هستند.[2] اگر بخواهیم به مراسمات علویین بپردازیم، باید بدانیم که هر قومی متناسب با اعتقادات خویش مراسماتی دارد. در این میان علویین هم برای خود روزهایی را به جشن و سرور می گذرانند که برخی از آنها به اعتقادات اسلامی شان مربوط می شود و برخی هم از اقوام و ملل دیگر به زندگی آنها سرایت کرده است: 1. عید فطر و قربان؛ 2. عید غدیر خم؛ که بار اول توسط معز الدولة بن بویه به سال 354 ه .ق عید گرفته شد؛ 3. عید مباهله: روزی که پیامبر صلّی الله علیه و آله با بزرگان مسیحی نجرانی 24 یا 21 ذی حجه به مباهله نشست؛ 4. روز فراش: روزی که شب آن مولای متقیان برای حفظ جان پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در رختخواب وی خوابید. 5. روز نیمه شعبان؛ 6. روز میلاد حضرت مسیح علیه السّلام :در این روز از علویین به ذبح قربانی می پردازند و به زیارت همدیگر می روند؛ 7. روز 14 أیلول شرقی؛[3] که این روز را تاریخ تعیین اجرت چوپانان و زراع، و چیدن میوه ها، و شروع زراعت قرار می دهند که به احتمال قوی از مسیحیان مجاور سرایت کرده باشد؛ 8 . عید زهور: این عید در روز چهارم نیسان شرقی[4] واقع می شود که مقابل عید نوروز عجم هاست، که به احتمال قوی از اعجم ها به آنها سرایت کرده است؛ 9. روز برباره؛ در سوم کانون اول شرقی[5] واقع می شود که در جهت شمال از کوه علوی عید است. و عادت علویین در آن روز ذبح مرغابی می باشد، به احتمال قوی از مسیحیان مجاور سرایت کرده است.[6] از آنجایی که ثابت و مدلّل است که علویین مانند شیعیان اثنی عشری هستند. آنان نیز مانند شیعه اثنی عشری روز شهادت امام حسین علیه السّلام را عزا داری می کنند و از ازدواج و شستن لباس و هر کاری که سبب شادی بشود و از عزاداری باز دارد، اجتناب می کنند.[7] و در روزهای شهادت سایر ائمه علیهم السّلام بالاخص امیرالمؤمنین علیه السّلام مانند شیعیان اثنی عشری عمل می کنند، امّا چگونگی عزاداری هر قوم و ملّتی بسته به عادات و رسوم آن قوم و ملّت دارد، لذا ممکن است در منطقه ای به سینه زنی بپردازند و در منطقه دیگر به زنجیر زنی و یا روش های دیگر آن. پس وقتی که نویسندگان و محققین علوی ادعاء و اثبات می کنند که علویین به فقه جعفری عمل می کنند، دلیلی برای پذیرفتن سایر اقوال ضعیف وجود ندارد. این سخن شهرستانی که در ملل و نحل می گوید: نصریه، معتقد است به ظهور روحانی با جسد جسمانی، و خدای تعالی به صورت علی علیه السّلام و اولاد طاهرینش علیهم السلام ظاهر شده است، چون علی علیه السّلام مخصوص به تایید الهی است در آنچه به باطن اسرار تعلق دارد[8]؛ سخنی بی دلیل و ادعایی بی مدرک است و هم چنین است، سخن ابن تیمیه که می گوید: نصریه معتقد به 1. حلال بودن خمر؛ 2. تناسخ ارواح؛ 3. انکار وجود بعث و نشور، بهشت و دوزخ در غیر دنیا؛ 4. قدیم بودن عالم؛ 5. نمازهای پنجگانه آنها عبارت است از علی، فاطمه، حسن، حسین و محسن علیهم السّلام و یاد آنها، از غسل جنابت و وضوء و بقیه شرائط و واجبات نماز بی نیاز می سازد؛ 6. روزه، عبارت از سی مرد و زن؛ 7. علی علیه السّلام خالق و آفریننده آسمان ها و زمین و خدا در آسمان و امام در زمین؛ 8. نصیری باید در هر زمان و مکان انتقال اسم و معنی را بشناسد،که اسم اول مردم (آدم) معنی (شیث) اسم (یعقوب) معنی (یوسف) اسم (موسی) معنی (یوشع) اسم (سلیمان) معنی (آصف) اسم (محمد) معنی (علی) می باشد؛ 9. حقیقت خطاب در نزد نصیری این است که (علی) ربّ (محمد) حجاب، و (سلمان) باب است.[9] این گونه نویسندگان که چنین نسبت های ناروا را به علویین می دهند، دلیلی برای گفتار خود ذکر نمی کنند و این به دلیل حبّ و بغض های جاهلانه آنها می باشد؛ زیرا دشمن و عداوت آنها نسبت به دوستان اهل بیت علیهم السّلام ، تعصب و همیت شان نسبت به مذهب و اعتقاد خودشان بر کسی پوشیده و پنهان نیست. پس نتیجه می گیریم که علویین، علی علیه السّلام را وصی بلا فصل پیامبر صلّی الله علیه و آله و امام حسن علیه السّلام تا امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف (ائمه اطهار) را پیشوایان به حق و اوصیاء معصوم می دانند و در مسائل فقهی شان به فقه جعفری عمل می کنند و برای شناخت محرمات و حلالها، و احکام عبادات و معاملات، میراث و غیر آن مذهب مستقلی ندارند، و قرآن را با احترام کامل تلاوت می کنند و در تعالیم قرآن به جوانان و نوجوانان و در حفظ آیات آن کوشا هستند. و در روزهای حزن و اندوه ائمه اقامه عزا می کنند و در شادی ها در کناره های روستاها جمع می شوند و با نواختن طبل و غیره به شادی می پردازند.[10] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. محمد احمد علی،العلویون فی التاریخ حقائق و اباطیل، اول، مؤسسة الفور للمطبوعات، 1418 ه، 1997 م، بیروت. 2. مهرداد ایزد پناه، آشنایی با اسلام و فرقه های آن، اول، محور، تهران، 1382. [1] . یحیی امین، شریف: فرهنگنامه فرقه های اسلامی، ترجمة محمد رضا موحّدی، تهران، انتشارات باز، چاپ اول، 1378 ش، ص 202. [2] . هاشم عثمان، العلویون بین الاسطورة و الحقیقة، بیروت، مؤسسه اعلمی مطبوعات، چاپ دوم، 1414 ه، 1994 م، ص 17 24، به سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه امام صادق علیه السّلام ، چاپ اول، 1418 ه، ج 8، ص 405 408. [3]. ایلول ماه رومی است که از 23 شهریور تا 21 مهرماه است. [4] نیسان از 25 فروردین تا 23 اردیبهشت است. [5] کانون اول از 23 آذر تا 23 ذی ماه است. [6] . منیر شریف، المسلمون العلویون من هم و این هم؟ ص 186 188. [7] . همان، ص 186. [8] . هاشم عثمان، العلویون، بین الاسطورة و الحقیقة، ص 46. [9] . همان، ص 48 49. [10] . هاشم عثمان، هل العلویون شیعه؟ بیروت، الغدیر، چاپ اول، 1419 ه ق. 1999 م، ص 92، و به تاریخ العلویین وقائع و احداث. ( اندیشه قم )
مراسم های مذهبی شیعیان علوی، بخصوص در ایام شهادت ائمه اطهار و بالاخص امیرالمومنین -ع- چگونه بر پا می شود؟
علویّون امروزه در شمال لبنان و ساحل سوریه و کوه های علویین و مناطق اسکندرون و بعضی مناطق جنوبی ترکیه ساکن هستند.[1]
از نظر اعتقادی عقائد آنها از عقائد شیعه اثنی عشری جدا نیست؛ زیرا علویین مانند شیعه امامیه(اثنی عشری) به رسالت حضرت محمد بن عبدالله صلّی الله علیه و آله و امامت و خلافت و وصایت بلافصل امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السّلام و یازده فرزندش معتقد هستند و به فقه شیعه جعفری عمل می کنند و ادله تشریع را (قرآن، سنت اجماع و عقل)، می دانند. و اصول دین را پنج تا (توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد) و فروع دین را ده تا (نماز، روزه، زکات، خمس، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، تولی و تبری) و دین اسلام را آخرین و کامل ترین ادیان می دانند؛ و به آنچه که پیامبر صلّی الله علیه و آله آورده ملتزم هستند.[2] اگر بخواهیم به مراسمات علویین بپردازیم، باید بدانیم که هر قومی متناسب با اعتقادات خویش مراسماتی دارد. در این میان علویین هم برای خود روزهایی را به جشن و سرور می گذرانند که برخی از آنها به اعتقادات اسلامی شان مربوط می شود و برخی هم از اقوام و ملل دیگر به زندگی آنها سرایت کرده است:
1. عید فطر و قربان؛
2. عید غدیر خم؛ که بار اول توسط معز الدولة بن بویه به سال 354 ه .ق عید گرفته شد؛
3. عید مباهله: روزی که پیامبر صلّی الله علیه و آله با بزرگان مسیحی نجرانی 24 یا 21 ذی حجه به مباهله نشست؛
4. روز فراش: روزی که شب آن مولای متقیان برای حفظ جان پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در رختخواب وی خوابید.
5. روز نیمه شعبان؛
6. روز میلاد حضرت مسیح علیه السّلام :در این روز از علویین به ذبح قربانی می پردازند و به زیارت همدیگر می روند؛
7. روز 14 أیلول شرقی؛[3] که این روز را تاریخ تعیین اجرت چوپانان و زراع، و چیدن میوه ها، و شروع زراعت قرار می دهند که به احتمال قوی از مسیحیان مجاور سرایت کرده باشد؛
8 . عید زهور: این عید در روز چهارم نیسان شرقی[4] واقع می شود که مقابل عید نوروز عجم هاست، که به احتمال قوی از اعجم ها به آنها سرایت کرده است؛
9. روز برباره؛ در سوم کانون اول شرقی[5] واقع می شود که در جهت شمال از کوه علوی عید است. و عادت علویین در آن روز ذبح مرغابی می باشد، به احتمال قوی از مسیحیان مجاور سرایت کرده است.[6]
از آنجایی که ثابت و مدلّل است که علویین مانند شیعیان اثنی عشری هستند. آنان نیز مانند شیعه اثنی عشری روز شهادت امام حسین علیه السّلام را عزا داری می کنند و از ازدواج و شستن لباس و هر کاری که سبب شادی بشود و از عزاداری باز دارد، اجتناب می کنند.[7]
و در روزهای شهادت سایر ائمه علیهم السّلام بالاخص امیرالمؤمنین علیه السّلام مانند شیعیان اثنی عشری عمل می کنند، امّا چگونگی عزاداری هر قوم و ملّتی بسته به عادات و رسوم آن قوم و ملّت دارد، لذا ممکن است در منطقه ای به سینه زنی بپردازند و در منطقه دیگر به زنجیر زنی و یا روش های دیگر آن.
پس وقتی که نویسندگان و محققین علوی ادعاء و اثبات می کنند که علویین به فقه جعفری عمل می کنند، دلیلی برای پذیرفتن سایر اقوال ضعیف وجود ندارد. این سخن شهرستانی که در ملل و نحل می گوید: نصریه، معتقد است به ظهور روحانی با جسد جسمانی، و خدای تعالی به صورت علی علیه السّلام و اولاد طاهرینش علیهم السلام ظاهر شده است، چون علی علیه السّلام مخصوص به تایید الهی است در آنچه به باطن اسرار تعلق دارد[8]؛ سخنی بی دلیل و ادعایی بی مدرک است و هم چنین است، سخن ابن تیمیه که می گوید: نصریه معتقد به 1. حلال بودن خمر؛ 2. تناسخ ارواح؛ 3. انکار وجود بعث و نشور، بهشت و دوزخ در غیر دنیا؛ 4. قدیم بودن عالم؛ 5. نمازهای پنجگانه آنها عبارت است از علی، فاطمه، حسن، حسین و محسن علیهم السّلام و یاد آنها، از غسل جنابت و وضوء و بقیه شرائط و واجبات نماز بی نیاز می سازد؛
6. روزه، عبارت از سی مرد و زن؛ 7. علی علیه السّلام خالق و آفریننده آسمان ها و زمین و خدا در آسمان و امام در زمین؛ 8. نصیری باید در هر زمان و مکان انتقال اسم و معنی را بشناسد،که اسم اول مردم (آدم) معنی (شیث) اسم (یعقوب) معنی (یوسف) اسم (موسی) معنی (یوشع) اسم (سلیمان) معنی (آصف) اسم (محمد) معنی (علی) می باشد؛ 9. حقیقت خطاب در نزد نصیری این است که (علی) ربّ (محمد) حجاب، و (سلمان) باب است.[9]
این گونه نویسندگان که چنین نسبت های ناروا را به علویین می دهند، دلیلی برای گفتار خود ذکر نمی کنند و این به دلیل حبّ و بغض های جاهلانه آنها می باشد؛ زیرا دشمن و عداوت آنها نسبت به دوستان اهل بیت علیهم السّلام ، تعصب و همیت شان نسبت به مذهب و اعتقاد خودشان بر کسی پوشیده و پنهان نیست.
پس نتیجه می گیریم که علویین، علی علیه السّلام را وصی بلا فصل پیامبر صلّی الله علیه و آله و امام حسن علیه السّلام تا امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف (ائمه اطهار) را پیشوایان به حق و اوصیاء معصوم می دانند و در مسائل فقهی شان به فقه جعفری عمل می کنند و برای شناخت محرمات و حلالها، و احکام عبادات و معاملات، میراث و غیر آن مذهب مستقلی ندارند، و قرآن را با احترام کامل تلاوت می کنند و در تعالیم قرآن به جوانان و نوجوانان و در حفظ آیات آن کوشا هستند. و در روزهای حزن و اندوه ائمه اقامه عزا می کنند و در شادی ها در کناره های روستاها جمع می شوند و با نواختن طبل و غیره به شادی می پردازند.[10]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد احمد علی،العلویون فی التاریخ حقائق و اباطیل، اول، مؤسسة الفور للمطبوعات، 1418 ه، 1997 م، بیروت.
2. مهرداد ایزد پناه، آشنایی با اسلام و فرقه های آن، اول، محور، تهران، 1382.
[1] . یحیی امین، شریف: فرهنگنامه فرقه های اسلامی، ترجمة محمد رضا موحّدی، تهران، انتشارات باز، چاپ اول، 1378 ش، ص 202.
[2] . هاشم عثمان، العلویون بین الاسطورة و الحقیقة، بیروت، مؤسسه اعلمی مطبوعات، چاپ دوم، 1414 ه، 1994 م، ص 17 24، به سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسه امام صادق علیه السّلام ، چاپ اول، 1418 ه، ج 8، ص 405 408.
[3]. ایلول ماه رومی است که از 23 شهریور تا 21 مهرماه است.
[4] نیسان از 25 فروردین تا 23 اردیبهشت است.
[5] کانون اول از 23 آذر تا 23 ذی ماه است.
[6] . منیر شریف، المسلمون العلویون من هم و این هم؟ ص 186 188.
[7] . همان، ص 186.
[8] . هاشم عثمان، العلویون، بین الاسطورة و الحقیقة، ص 46.
[9] . همان، ص 48 49.
[10] . هاشم عثمان، هل العلویون شیعه؟ بیروت، الغدیر، چاپ اول، 1419 ه ق. 1999 م، ص 92، و به تاریخ العلویین وقائع و احداث.
( اندیشه قم )
- [سایر] آیا حدیثی وجود دارد که دشمنان امام علی(ع) و ائمه اطهار(ع) را حرامزاده بداند؟
- [سایر] دانستن تاریخ احادیث نبوی و سایر ائمه اطهار(ع) -به غیر از امام علی(ع)- چه اهمیتی دارد؟
- [سایر] چرا در میان ائمه اطهار و امامان، فقط امام حسین(ع) قیام کردند . آیا این حرکت بر خلاف رویه پدرانشان نبود؟
- [سایر] چرا در شهر مدینه، یا دیگر مراسم مذهبی بیعت با امیرالمؤمنین علیه السلام مطرحنشد؟
- [سایر] آیا ائمه اطهار علیهم السّلام به جز امیر المؤمنین علیه السّلام هم دارای «اصحاب سرّ» بوده اند؟
- [سایر] متن روی بازوی امیرالمؤمنین علی(ع) و دیگر امامان(ع)، هنگام تولد چه بود؟
- [سایر] سلام شهادت امام هادی (ع) را بر پیروان و دوستداران حضرتش بخصوص خدمتگزاران هیئت امام هادی تسلیت می گویم . یاد محسن عزیز را در این شب شهادت گرامی میدارم ان شائ الله سر سفره مولایش امام هادی متنعم است . یا علی
- [سایر] نام فرزندان امامان؛ از امام علی(ع) تا امام حسن عسکری(ع) را نام ببرید.
- [سایر] آیا حضرت علی (ع) وقتی پشت سر خلفا نماز می خواند با دست بسته نماز می خواند یا در زمان خودش چگونه نماز می خواند؟ ائمه اطهار (ع) چگونه نماز می خواندند؟
- [سایر] آیا شیطان فرزندی داشته که در جنگ صفین در رکاب امیرالمؤمنین علی(ع) به شهادت رسیده باشد؟
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله جوادی آملی] ) .االله اکبر) یعنی خدای سبحان بزرگتر از آن است که وصف شود. (أشهد أن لا إله الاّ االله ), یعنی شهادت می دهم که غیر خدای یکتا و یگانه خدای دیگری نیست . (أشهد أنّ محمداً رسول االله ); یعنی شهادت میدهم که حضرت محمدبن عبداالله(ص) پیامبر و فرستاده خداست . (أشهد أنّ علیاً امیرالمؤمنین و ولیّ االله)؛ یعنی شهادت میدهم که حضرت علی(ع)امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . (حیّ علی الصلاة )؛ یعنی بشتاب برای اقامه نماز، (حیّ علی الفلاح)؛ یعنی بشتاب برای رستگاری، (حیّ علی خیر العمل )؛ یعنی بشتاب برای بهترین کار که نماز است، (قد قامت الصلاة)؛ یعنی به تحقیق نماز برپا شد، (لا إله الاّ االله )؛ یعنی خدایی؛ جز خدای یکتا و یگانه, سزاوار پرستش نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] الله اکبر یعنی الله بزرگتر از ان است که وصف شود اشهد ان لا اله الا الله یعنی شهادت می دهم که نیست خدایی معبودی به غیر از الله اشهد ان محمدا رسول الله یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه واله وسلم فرستاده خداست حی علی الصلاه یعنی بشتاب برای نماز حی علی الفلاح یعنی بشتاب برای رستگاری حی علی خیر العمل یعنی بشتاب برای بهترین کارها قد قامت الصلاه یعنی به تحقیق که نماز بر پا شد لا اله الا الله یعنی نیست معبودی مگر الله
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . نماز در حرم ائمه: مستحب بلکه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت امیر المؤمنین علیه السلام برابر با دویست هزار نماز است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله سیستانی] (أَشْهَدُ أنَّ عَلِیّاً وَلیُّ اللّهِ) جزء اذان و اقامه نیست ، و لی خوب است بعد از (أَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهَ) به قصد قربت گفته شود . ترجمه اذان و اقامه اللّه اکبر : یعنی خدای تعالی بزرگتر از آنست که او را وصف کنند . أَشْهَدُ أَن لا إِلهَ إِلاّ اللّهُ : یعنی شهادت میدهم که کسی جز خدا سزاوار پرستش نیست . أَشْهَدُ أَنّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ : یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبداللّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم پیغمبر و فرستاده خداست . أَشْهَدُ أنَّ عَلیّاً أمْیر المُؤمنِین وَلیُّ اللّهِ : یعنی شهادت میدهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام امیر مؤمنان و ولیّ خدا بر همه خلق است . حَیَّ عَلَی الصّلاةِ : یعنی بشتاب برای نماز . حَیَّ عَلَی الْفَلاحِ : یعنی بشتاب برای رستگاری . حَیَّ عَلَی خَیْر الْعَمَلِ : یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است . قَدْ قَامَتِ الصَّلاةُ : یعنی بتحقیق نماز برپا شد . لا إِله إِلاّ اللّهُ : یعنی کسی جز خدا سزاوار پرستش نیست .
- [آیت الله سبحانی] اللّه اکبر یعنی خدای بزرگ تر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، یعنی شهادت می دهم که خدایی جز اللّه نیست. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله(صلی الله علیه وآله)پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمیرالمؤمنینَ وَلِیُّ اللّه، یعنی شهادت می دهم که حضرت علی(علیه السلام)امیرالمؤمنین، و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، یعنی بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الفَلاَح، یعنی بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قًد قامَتِ الصَّلاةُ، یعنی نماز برپا شده است. لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، یعنی خدایی جز اللّه نیست.
- [آیت الله سبحانی] نماز در حرم امامان(علیهم السلام) مستحب است و نماز در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) برابر دویست هزار نماز است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نماز در حرم امامان(علیهم السلام) مستحب است، بلکه در حدیث آمده نماز در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین(علیه السلام) برابر با دویست هزار نماز است.
- [آیت الله نوری همدانی] اشهدً انّ علیاً ولیً اللهِ جزء اذان و اقامه نیست ولی خوب است بعد از اشهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ ، به قصد قربت گفته شود . و چون در امثال زمان ما ، شعا ر تشیع محسوب می شود در هر جا که اظهار این شعار مستحسن و لازم باشد ، گفتن آن هم مستحسن و لازم است . ترجمه اذان و اقامه اللهَ اکبرً یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند اشهدً ان لا الهَ الاّ اللهً یعنی شهادت می دهم که غیر خدائی که یکتا و بی همتا است خدای دیگر سزاوار پرستش نیست . اشَهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی علیه و آله و سلم پیغمبر و فرستادة خداست . اشهدً ان علیاً امیر المؤمنینَ ولیّ الله یعنی شهادت می دهم که حضرت علی (علیه الصلاهَ و السلام ) امیر المؤمنین ولی خدا بر همة خلق است حیّ علیَ الصلاهِ یعنی بشتاب برای نماز . حیّ علی الفلاحِ یعنی بشتاب برای رستگاری . حیّ علی خیرِ العملِ یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است . قَد قامتِ الصلاهُ یعنی بتحقیق نماز بر پا شد . لا الهَ الاّ اللهُ یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی که یکتا و بی همتا است .