دین مسیحیت
دین مسیحیت از ادیان بزرگ آسمانی و آیین حضرت عیسی بن مریم علیه‌السّلام است.
بت پرستی در دین مسیحیت به چه شکل بوده و یا هست؟
تحقیقات تاریخی نشان داده است که بت پرستی انسان های اولیه، در همه اشکال گوناگونش حرکتی قهقرایی و انحرافی از یک اعتقاد صحیح و اساسی است و نیز توحید و یگانه پرستی یهود و مسیحیت و اسلام در مقابل اندیشه شرک و بت پرستی قرار داشته و مایه هدایت بشر به سوی حق و سعادت آنان می باشد. تاریخ مسیحیت، از اعتقاد به خدای واحد، شروع شد و سپس این اعتقاد پاک و خالص از بین رفت. ولی با از بین رفتن اعتقاد به توحید خالص هرگز گزارش نشده است که مسیحیت به بت پرستی (اصطلاحی) گرایش پیدا کنند، یعنی بت پرستی به معنای اعتقاد به خدایان فراوانی در اشکال مختلف که برخی از این خدایان به شکل انسان و حیوان و احیاناً ترکیبی از این دو از جنس سنگ، فلز یا مواد دیگر با این باور که آنها در زندگی آنان در محبت خیر و شر و یا شفاعت در نزد خداوند تأثیر گذار بوده و یا به عنوان خدا مورد پرستش قرار گرفته باشد. لکن در عین حال عقیده به تثلیث در دین مسیحیت مورد قبول واقع شد. نتیجة این تغییر و تحول نابجا، گیجی و حیرتی بود که مردم را هر چه بیشتر از سلامت عقلی و فکری دور ساخت. در قرون اخیر عده ای از دانشمندان غربی مشاهده کرده اند که بین عقاید مسیحیان و ادیان هندی تشابه عجیبی وجود دارد. آنان در مطالعات خود متوجه شدند که عقاید تثلیث، فدا، تصلیب و سایر مسائل اعتقادی مسیحیان عیناً در مذاهب بت پرستان وجود داشته و در اعتقادات بنی اسرائیل سابقه ای نداشته است.[1] از این رو اعتقاد به تثلیث که بعد از حضرت عیسی بوجود آمده است، در واقع برگرفته از آیینهای دیگری بوده است. قرآن مجید معتقد است که موضوع تثلیث در ادیان دیگر سابقه دارد و مسیحیان پس از رفتن مسیح، سه گانه پرستی را از ادیان دیگر گرفته و آن را با آئین پاک مسیح که جز یگانه پرستی چیزی نبوده است، در هم آمیخته اند. قرآن می فرماید: مسیحیان گفته اند که مسیح فرزند خدا است، این سخنی است که آن را در زبان می گویند آنان خود را شبیه کسانی می سازند که پیش از آنان (به وسیلة این عقیده)کفر ورزیده اند و از رحمت خدا دور باشند، چگونه (با دیدن دلائل یگانگی خدا) از راه حق منحرف می شوند.[2] بنابراین تعجب نخواهیم کرد که پس از رفتن حضرت مسیح از میان پیروان خویش، موضوع سه گانه پرستی که نمونه ای از شرک می باشد به محافل دینی مسیحیان راه یابد و با خون و گوشت آنان آمیخته گردد.[3] سوسینوس از احیاگران عقیدة توحید (قرن شانزدهم و هفدهم) در مسیحیت که مقالات متعددی در ردّ تثلیث نگاشته، اعتقاد به تثلیث را شرک خوانده و معتقد است که کتاب مقدس بعداً براساس عقیدة تثلیث دوباره تنظیم شده است.[4] اکنون باید دید که مقصود از (تثلیث) که گاهی نیز به آن (ثالوث اقدس) می گویند چیست، روشن ترین معرف برای حقیقت تثلیث همان است که مؤلف کتاب مقدس مستمر هاکس آمریکائی بیان داشته است. وی می گوید: (طبیعت خدایی) از سه اقنوم متساوی الجوهر می باشد، یعنی خدای پدر و خدای پسر و خدای روح القدس، خدای پدر خالق جمیع کائنات است به واسطة پسر و پسر فادی، و روح القدس پاک کننده می باشد و لکن باید دانست که این هر سه اقنوم را یک رتبه و عمل است.[5] اقنوم در لغت به معنی (اصله) و شخص است و همان طور که تصریح می کنند آنان برای هر یک از این سه خدا یک رتبه، یک درجه و یک عمل معتقد هستند. اکنون باید از پیروان تثلیث پرسید آیا مقصود از خدایان سه گانه چیست؟ در این جا می توان تثلیث را به دو صورت زیر که هیچ کدام مناسب مقام ربوبی نیست، تصور نمود: 1. هر کدام از خدایان سه گانه وجود مستقل دارد و هر کدام با وجود و تشخصّ خاصی خودنمائی می کنند. به عبارت دیگر یک طبیعت است، اما سه فرد دارد و هر فردی خدای تام و مستقلی است، یک چنین تثلیث همان شرک جاهلی است که در مسیحیت به صورت خدایان سه گانه تجلی کرده است. در صورتی که دلائل توحید و یگانگی هر نوع شرک و دو بینی را برای خدا ابطال کرده است. و به حکم این دلایل ممکن نیست که برای خدا نظیر و شریکی تصور کرد. 2. تفسیر دیگر (تثلیث) این است که اقانیم سه گانه بدون این که هر کدام دارای تشخّص و استقلال باشد، بر اثر ترکیب و به هم پیوستگی خدای جهان را تشکیل داده اند و در حقیقت هیچ یک از این اجزای سه گانه خدا نیست، بلکه خدای جهان همان نتیجه ای است که از ترکیب این سه اقنوم تولید می گردد. اشکال این نوع تفسیر این می شود که خدا در نتیجه مرکب می شود و در تشخّص و تحقق خود نیاز به اجزای خویش پیدا می کند و تا این اجزا دست به دست هم ندهند و به هم آمیخته نشوند، خدای جهان تحقق نمی پذیرد، در این صورت مسیحیت با بن بستهای بدتری روبرو می شود. بنابراین مسیحیت بعد از حضرت مسیح دچار شرک شدند که با عقیدة تثلیث خود نمایی می کند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. افسانه های بت پرستی در آیین کلیسا، ترجمة عبدالرحیم خلخالی 2. الهیات مسیحی ترجمه ط. میکائلیان انتشارات حیات ابدی 3. تاریخ ادیان علی اصغر حکمت. 4. عیسی اسطوره یا تاریخ؟ ترجمه حسین توفیقی 5. پسر خدا در عهدین و قرآن، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی 6. مسیحیت و بدعت ها، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی 7. جهان مسیحیت ترجمه مسیح مهاجری 8. کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی. 9. مفهوم انجیلها ترجمه، محمد قاصی. [1] . توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، انتشارات سمت، چاپ ششم، 83، ص141. [2] . آیه/30. [3] . سبحانی، جعفر، راه خدا شناسی و شناخت صفات او، انتشارات مکتب اسلام، چ اول، 1375، ص376. [4] . زیبائی نژاد، محمد رضا، تاریخ و کلام مسیحیت، ناشر معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، چ دوم، 76، ص142. [5] . قاموس کتاب مقدس، ص344، به نقل از راه خدا شناسی، ص382. ( اندیشه قم )
تحقیقات تاریخی نشان داده است که بت پرستی انسان های اولیه، در همه اشکال گوناگونش حرکتی قهقرایی و انحرافی از یک اعتقاد صحیح و اساسی است و نیز توحید و یگانه پرستی یهود و مسیحیت و اسلام در مقابل اندیشه شرک و بت پرستی قرار داشته و مایه هدایت بشر به سوی حق و سعادت آنان می باشد. تاریخ مسیحیت، از اعتقاد به خدای واحد، شروع شد و سپس این اعتقاد پاک و خالص از بین رفت. ولی با از بین رفتن اعتقاد به توحید خالص هرگز گزارش نشده است که مسیحیت به بت پرستی (اصطلاحی) گرایش پیدا کنند، یعنی بت پرستی به معنای اعتقاد به خدایان فراوانی در اشکال مختلف که برخی از این خدایان به شکل انسان و حیوان و احیاناً ترکیبی از این دو از جنس سنگ، فلز یا مواد دیگر با این باور که آنها در زندگی آنان در محبت خیر و شر و یا شفاعت در نزد خداوند تأثیر گذار بوده و یا به عنوان خدا مورد پرستش قرار گرفته باشد. لکن در عین حال عقیده به تثلیث در دین مسیحیت مورد قبول واقع شد. نتیجة این تغییر و تحول نابجا، گیجی و حیرتی بود که مردم را هر چه بیشتر از سلامت عقلی و فکری دور ساخت. در قرون اخیر عده ای از دانشمندان غربی مشاهده کرده اند که بین عقاید مسیحیان و ادیان هندی تشابه عجیبی وجود دارد. آنان در مطالعات خود متوجه شدند که عقاید تثلیث، فدا، تصلیب و سایر مسائل اعتقادی مسیحیان عیناً در مذاهب بت پرستان وجود داشته و در اعتقادات بنی اسرائیل سابقه ای نداشته است.[1] از این رو اعتقاد به تثلیث که بعد از حضرت عیسی بوجود آمده است، در واقع برگرفته از آیینهای دیگری بوده است. قرآن مجید معتقد است که موضوع تثلیث در ادیان دیگر سابقه دارد و مسیحیان پس از رفتن مسیح، سه گانه پرستی را از ادیان دیگر گرفته و آن را با آئین پاک مسیح که جز یگانه پرستی چیزی نبوده است، در هم آمیخته اند. قرآن می فرماید: مسیحیان گفته اند که مسیح فرزند خدا است، این سخنی است که آن را در زبان می گویند آنان خود را شبیه کسانی می سازند که پیش از آنان (به وسیلة این عقیده)کفر ورزیده اند و از رحمت خدا دور باشند، چگونه (با دیدن دلائل یگانگی خدا) از راه حق منحرف می شوند.[2] بنابراین تعجب نخواهیم کرد که پس از رفتن حضرت مسیح از میان پیروان خویش، موضوع سه گانه پرستی که نمونه ای از شرک می باشد به محافل دینی مسیحیان راه یابد و با خون و گوشت آنان آمیخته گردد.[3] سوسینوس از احیاگران عقیدة توحید (قرن شانزدهم و هفدهم) در مسیحیت که مقالات متعددی در ردّ تثلیث نگاشته، اعتقاد به تثلیث را شرک خوانده و معتقد است که کتاب مقدس بعداً براساس عقیدة تثلیث دوباره تنظیم شده است.[4] اکنون باید دید که مقصود از (تثلیث) که گاهی نیز به آن (ثالوث اقدس) می گویند چیست، روشن ترین معرف برای حقیقت تثلیث همان است که مؤلف کتاب مقدس مستمر هاکس آمریکائی بیان داشته است. وی می گوید: (طبیعت خدایی) از سه اقنوم متساوی الجوهر می باشد، یعنی خدای پدر و خدای پسر و خدای روح القدس، خدای پدر خالق جمیع کائنات است به واسطة پسر و پسر فادی، و روح القدس پاک کننده می باشد و لکن باید دانست که این هر سه اقنوم را یک رتبه و عمل است.[5] اقنوم در لغت به معنی (اصله) و شخص است و همان طور که تصریح می کنند آنان برای هر یک از این سه خدا یک رتبه، یک درجه و یک عمل معتقد هستند. اکنون باید از پیروان تثلیث پرسید آیا مقصود از خدایان سه گانه چیست؟ در این جا می توان تثلیث را به دو صورت زیر که هیچ کدام مناسب مقام ربوبی نیست، تصور نمود: 1. هر کدام از خدایان سه گانه وجود مستقل دارد و هر کدام با وجود و تشخصّ خاصی خودنمائی می کنند. به عبارت دیگر یک طبیعت است، اما سه فرد دارد و هر فردی خدای تام و مستقلی است، یک چنین تثلیث همان شرک جاهلی است که در مسیحیت به صورت خدایان سه گانه تجلی کرده است. در صورتی که دلائل توحید و یگانگی هر نوع شرک و دو بینی را برای خدا ابطال کرده است. و به حکم این دلایل ممکن نیست که برای خدا نظیر و شریکی تصور کرد. 2. تفسیر دیگر (تثلیث) این است که اقانیم سه گانه بدون این که هر کدام دارای تشخّص و استقلال باشد، بر اثر ترکیب و به هم پیوستگی خدای جهان را تشکیل داده اند و در حقیقت هیچ یک از این اجزای سه گانه خدا نیست، بلکه خدای جهان همان نتیجه ای است که از ترکیب این سه اقنوم تولید می گردد. اشکال این نوع تفسیر این می شود که خدا در نتیجه مرکب می شود و در تشخّص و تحقق خود نیاز به اجزای خویش پیدا می کند و تا این اجزا دست به دست هم ندهند و به هم آمیخته نشوند، خدای جهان تحقق نمی پذیرد، در این صورت مسیحیت با بن بستهای بدتری روبرو می شود. بنابراین مسیحیت بعد از حضرت مسیح دچار شرک شدند که با عقیدة تثلیث خود نمایی می کند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. افسانه های بت پرستی در آیین کلیسا، ترجمة عبدالرحیم خلخالی 2. الهیات مسیحی ترجمه ط. میکائلیان انتشارات حیات ابدی 3. تاریخ ادیان علی اصغر حکمت. 4. عیسی اسطوره یا تاریخ؟ ترجمه حسین توفیقی 5. پسر خدا در عهدین و قرآن، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی 6. مسیحیت و بدعت ها، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی 7. جهان مسیحیت ترجمه مسیح مهاجری 8. کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی. 9. مفهوم انجیلها ترجمه، محمد قاصی. [1] . توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، انتشارات سمت، چاپ ششم، 83، ص141. [2] . آیه/30. [3] . سبحانی، جعفر، راه خدا شناسی و شناخت صفات او، انتشارات مکتب اسلام، چ اول، 1375، ص376. [4] . زیبائی نژاد، محمد رضا، تاریخ و کلام مسیحیت، ناشر معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، چ دوم، 76، ص142. [5] . قاموس کتاب مقدس، ص344، به نقل از راه خدا شناسی، ص382. ( اندیشه قم )
پاسخ:
تحقیقات تاریخی نشان داده است که بت پرستی انسان های اولیه، در همه اشکال گوناگونش حرکتی قهقرایی و انحرافی از یک اعتقاد صحیح و اساسی است و نیز توحید و یگانه پرستی یهود و مسیحیت و اسلام در مقابل اندیشه شرک و بت پرستی قرار داشته و مایه هدایت بشر به سوی حق و سعادت آنان می باشد.
تاریخ مسیحیت، از اعتقاد به خدای واحد، شروع شد و سپس این اعتقاد پاک و خالص از بین رفت. ولی با از بین رفتن اعتقاد به توحید خالص هرگز گزارش نشده است که مسیحیت به بت پرستی (اصطلاحی) گرایش پیدا کنند، یعنی بت پرستی به معنای اعتقاد به خدایان فراوانی در اشکال مختلف که برخی از این خدایان به شکل انسان و حیوان و احیاناً ترکیبی از این دو از جنس سنگ، فلز یا مواد دیگر با این باور که آنها در زندگی آنان در محبت خیر و شر و یا شفاعت در نزد خداوند تأثیر گذار بوده و یا به عنوان خدا مورد پرستش قرار گرفته باشد.
لکن در عین حال عقیده به تثلیث در دین مسیحیت مورد قبول واقع شد. نتیجة این تغییر و تحول نابجا، گیجی و حیرتی بود که مردم را هر چه بیشتر از سلامت عقلی و فکری دور ساخت.
در قرون اخیر عده ای از دانشمندان غربی مشاهده کرده اند که بین عقاید مسیحیان و ادیان هندی تشابه عجیبی وجود دارد. آنان در مطالعات خود متوجه شدند که عقاید تثلیث، فدا، تصلیب و سایر مسائل اعتقادی مسیحیان عیناً در مذاهب بت پرستان وجود داشته و در اعتقادات بنی اسرائیل سابقه ای نداشته است.[1]
از این رو اعتقاد به تثلیث که بعد از حضرت عیسی بوجود آمده است، در واقع برگرفته از آیینهای دیگری بوده است.
قرآن مجید معتقد است که موضوع تثلیث در ادیان دیگر سابقه دارد و مسیحیان پس از رفتن مسیح، سه گانه پرستی را از ادیان دیگر گرفته و آن را با آئین پاک مسیح که جز یگانه پرستی چیزی نبوده است، در هم آمیخته اند. قرآن می فرماید:
مسیحیان گفته اند که مسیح فرزند خدا است، این سخنی است که آن را در زبان می گویند آنان خود را شبیه کسانی می سازند که پیش از آنان (به وسیلة این عقیده)کفر ورزیده اند و از رحمت خدا دور باشند، چگونه (با دیدن دلائل یگانگی خدا) از راه حق منحرف می شوند.[2]
بنابراین تعجب نخواهیم کرد که پس از رفتن حضرت مسیح از میان پیروان خویش، موضوع سه گانه پرستی که نمونه ای از شرک می باشد به محافل دینی مسیحیان راه یابد و با خون و گوشت آنان آمیخته گردد.[3]
سوسینوس از احیاگران عقیدة توحید (قرن شانزدهم و هفدهم) در مسیحیت که مقالات متعددی در ردّ تثلیث نگاشته، اعتقاد به تثلیث را شرک خوانده و معتقد است که کتاب مقدس بعداً براساس عقیدة تثلیث دوباره تنظیم شده است.[4]
اکنون باید دید که مقصود از (تثلیث) که گاهی نیز به آن (ثالوث اقدس) می گویند چیست، روشن ترین معرف برای حقیقت تثلیث همان است که مؤلف کتاب مقدس مستمر هاکس آمریکائی بیان داشته است.
وی می گوید: (طبیعت خدایی) از سه اقنوم متساوی الجوهر می باشد، یعنی خدای پدر و خدای پسر و خدای روح القدس، خدای پدر خالق جمیع کائنات است به واسطة پسر و پسر فادی، و روح القدس پاک کننده می باشد و لکن باید دانست که این هر سه اقنوم را یک رتبه و عمل است.[5]
اقنوم در لغت به معنی (اصله) و شخص است و همان طور که تصریح می کنند آنان برای هر یک از این سه خدا یک رتبه، یک درجه و یک عمل معتقد هستند.
اکنون باید از پیروان تثلیث پرسید آیا مقصود از خدایان سه گانه چیست؟ در این جا می توان تثلیث را به دو صورت زیر که هیچ کدام مناسب مقام ربوبی نیست، تصور نمود:
1. هر کدام از خدایان سه گانه وجود مستقل دارد و هر کدام با وجود و تشخصّ خاصی خودنمائی می کنند. به عبارت دیگر یک طبیعت است، اما سه فرد دارد و هر فردی خدای تام و مستقلی است، یک چنین تثلیث همان شرک جاهلی است که در مسیحیت به صورت خدایان سه گانه تجلی کرده است. در صورتی که دلائل توحید و یگانگی هر نوع شرک و دو بینی را برای خدا ابطال کرده است. و به حکم این دلایل ممکن نیست که برای خدا نظیر و شریکی تصور کرد.
2. تفسیر دیگر (تثلیث) این است که اقانیم سه گانه بدون این که هر کدام دارای تشخّص و استقلال باشد، بر اثر ترکیب و به هم پیوستگی خدای جهان را تشکیل داده اند و در حقیقت هیچ یک از این اجزای سه گانه خدا نیست، بلکه خدای جهان همان نتیجه ای است که از ترکیب این سه اقنوم تولید می گردد.
اشکال این نوع تفسیر این می شود که خدا در نتیجه مرکب می شود و در تشخّص و تحقق خود نیاز به اجزای خویش پیدا می کند و تا این اجزا دست به دست هم ندهند و به هم آمیخته نشوند، خدای جهان تحقق نمی پذیرد، در این صورت مسیحیت با بن بستهای بدتری روبرو می شود.
بنابراین مسیحیت بعد از حضرت مسیح دچار شرک شدند که با عقیدة تثلیث خود نمایی می کند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. افسانه های بت پرستی در آیین کلیسا، ترجمة عبدالرحیم خلخالی
2. الهیات مسیحی ترجمه ط. میکائلیان انتشارات حیات ابدی
3. تاریخ ادیان علی اصغر حکمت.
4. عیسی اسطوره یا تاریخ؟ ترجمه حسین توفیقی
5. پسر خدا در عهدین و قرآن، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی
6. مسیحیت و بدعت ها، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی
7. جهان مسیحیت ترجمه مسیح مهاجری
8. کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی.
9. مفهوم انجیلها ترجمه، محمد قاصی.
[1] . توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ، انتشارات سمت، چاپ ششم، 83، ص141.
[2] . آیه/30.
[3] . سبحانی، جعفر، راه خدا شناسی و شناخت صفات او، انتشارات مکتب اسلام، چ اول، 1375، ص376.
[4] . زیبائی نژاد، محمد رضا، تاریخ و کلام مسیحیت، ناشر معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی، چ دوم، 76، ص142.
[5] . قاموس کتاب مقدس، ص344، به نقل از راه خدا شناسی، ص382.
( اندیشه قم )
- [سایر] مفهوم بیت زیر چیست و اشاره به چه چیزی دارد؟ اگر کافر بدانستی که بت چیست یقین کردی که دین در بت پرستی است
- [سایر] آیا ریشه ی تثلیث در آیین های بت پرستی است؟
- [سایر] ایا بوسیدن قبور ائمه یک نوع بت پرستی نیست؟
- [سایر] آیا ابولهب به سبب بت پرستی کافر بوده یا به سبب انکار نبوت حضرت پیامبر (ص)؟ برخی این ادعا را دارند که کفر او به سبب انکار نبوت بود نه به سبب بت پرستی.
- [سایر] بت پرستی چه زمانی و توسط چه کسی در مکه آغاز گردید؟
- [سایر] بت پرستی چه زمانی و توسط چه کسی در مکه آغاز گردید؟
- [سایر] آیا این که بت پرستان، بت ها را خدا نمی دانستند بلکه آنها را نماد و چهره خدای مورد نظرخود می دانستند اشکال بت پرستی را برطرف می کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا حرمت نقّاشی و مجسمه سازی به دلیل برداشت شرک آمیز از آنها و جنبه بت پرستی آن است؟ در این صورت امروز که این امور ذهنیّت بت پرستی را در عموم مردم ایجاد نمی کند و به عنوان هنر شناخته شده و به کار گرفته می شود، پرداختن به آن چه حکمی دارد؟
- [سایر] اگر حضرت آدم (ع ) به عنوان پیامبر خداوند از همان ابتدای خلقت مردم را به خداپرستی و... دعوت نمی کرد پس شروع بت پرستی از کی بود؟
- [سایر] مگر نه این که خداوند در همه جا حاضر است پس چرا نماز به سمت کعبه خوانده می شود؟ آیا این کار به بت پرستی شباهت ندارد؟
- [آیت الله اردبیلی] شعبدهبازی در صورتی که برای جلوهدادن حق به شکل باطل و یا باطل به شکل حق باشد، جایز نیست، ولی اگر تنها برای سرگرمی باشد، اشکال ندارد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مشرک یعنی افرادی که خدایی غیر از خدای یگانه را بپرستند (بت پرست) یا برای خدا شریک قائل باشند و دو یا چند خدا را بپرستند، نجس می باشند ولی کسانی که وحدت خدای سبحان را قبول دارند و یکی از پیامبران الهی را قبول داشته باشند (یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و صابئیان) پاک می باشند. و اهل کتاب اگر به واسطه تحریف در دین خود مشرک شده باشند حکم سایر مشرکین را دارند و نجس می باشند و همچنین کسانی که بی دین بوده و هیچ خدایی را قبول ندارند نجس می باشند. ناصبی ها نیز که دشمن ائمه اطهار(علیهم السلام) هستند نجس می باشند. خوارج و نیز مسلمانانی که مشرک شده باشند و حضرت علی(علیه السلام) را خدا بدانند یا یکی از ضروریات دین را انکار کنند به نحوی که به انکار خدا و رسول خدا برگردد نجس می باشند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اعانت ظلمه و کسانی که با دین و احکام دین، ضدیت و معاندت دارند، تجاوز به حریم دین و حرام است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اعانت ظلمه و کسانی که با دین و احکام دین، ضدیت و معاندت دارند و همراهی نمودن با آنها در ظلم و ستم، تجاوز به حریم دین و حرام است.
- [آیت الله سبحانی] ساختن و خرید و فروش مجسّمه حرام است ولی خرید و فروش صابون و مانند آن که روی آنها شکل مجسمه یا نقش های برجسته است اشکالی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] ابراء ذمّه میت از دَین صحیح است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر پاها را بیش از اندازه گشادبگذارد بطوری که از شکل ایستادن بیرون رود نمازش باطل است، مگر این که ناچار باشد.
- [آیت الله اردبیلی] برای یاد دادن واجبات یا مستحبات نماز می‌توان مزد گرفت.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی که بدهکار است و زراعتی نیز دارد فوت کند و ورثه پیش از آن که زکات زراعت واجب شود دین او را از اموال دیگری بدهند، هرکدام از ورثه سهمش به اندازه زکات برسد باید زکات را بدهد اما اگر دین او را قبل از واجب شدن زکات نپردازند، چنانچه مال میت فقط به اندازه دین است زکات واجب نمی شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر شود یا حکم ضروری دین یعنیحکمی را که مسلمانان جز دین اسلام می‌دانند مثل واجب بودن نماز وروزه را انکار کند در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است مرتدّ می‌شود.