کتاب مقدس یک کتاب توحیدی است. در عهد قدیم و جدید آیات زیادی در معرفی خدای یکتا و یگانه وجود دارد[1] و اثری از تثلیث در آنها به چشم نمی خورد. این نکته باعث شده که برخی با تحقیق درباره ی خاستگاه این آیین علت نفوذ چنین نظریه ای را در مسیحیت ریشه یابی کنند.
تحقیقات تاریخی مؤید این است که بسیاری از آموزه های مسیحیت، از جمله تثلیث، تجسّم، فدا، رستاخیز، مصلوب شدن، تاریکی جهان هنگام مرگ نجات دهنده، پسر خدا بودن، نازل شدن پسر خدا برای رهانیدن زندگان و مردگان و موارد بسیار دیگر، در آیین بت پرستان سابق، خصوصاً هندوها و بوداییان وجود داشته، و از طریق آنان به کلیسا راه یافته است؛ مثلا هندوها (بَرْهَمْ) را خدای اکبر می دانند که در سه (اقنوم) یعنی (برهما)، (ویشنو) و (شیوا) متجلّی شده است.[2] چنان چه (اوزیریس)[3] در مصر، (آتیس)[4] در آسیای صغیر، و (دیونوسوس)[5] در یونان، خدایانی بودند که به خاطر نجات بشر مرده بودند. واژه ی (کیریوس)[6] را نیز که به معنای (خداوندگار) است و (پولس) به حضرت عیسی(علیه السلام)اطلاق می نماید، از یونانیان و سوری ها که به خدای (دیونوسوس) اختصاص داده بودند، اخذ نموده است.[7]
مطالعه ی تاریخ آیین های باستانی به ما نشان می دهد که اصطلاح (پسر خدا) در قدیم بسیار معمول بوده است و بسیاری از پادشاهان، مانند (فرعون مصر)، خود را (پسر خدا) می نامیدند.
هم چنین قصه ی مرگ یا مصلوب شدن مقدسین، تحمّل درد و مصیبت، و بالاخره رستاخیز آنان، نمونه های فراوانی است که در بسیاری از روایات اساطیری قدیم آمده است: (هراکلس) یونانی، (تموز) بابلی، (آدونیس) سوری، (آتیس) فریقی، (ازیریس) مصری، خدایانی هستند که کشته شدند؛ (پرومته)، (لیکورگوس) و (دیونیزوس) مصلوب شدند؛ برخی از این خدایان، مانند (آتیس)، (ازیریس) و (آدونیس) از قبر برخاستند و بسیاری، مانند عیسی، در روز سوم رستاخیز کردند؛ هر سال پیروان (آتیس) که پرستش او از آسیای صغیر به غرب (روم) نفوذ کرده بود، شکل (آتیس) را به درخت کاج می آویختند و برای مرگش عزاداری می کردند و پس از سه روز آن را دفن کرده، رستاخیزش را جشن می گرفتند و آن را نشان نجات می دانستند و به نشان این رستاخیز از خون گاو نر تعمید می گرفتند و کاهن آیتس اعلام می کرد که: (دلگرم باشید، همان گونه که خداوند رستاخیز کرد، شما هم نجات خواهید یافت.)؛ پیروان (دیونیزوس) در معابد خود مجسمه یا نقش مصلوب خدا را نشان می دادند، همان گونه که در کلیسای مسیحیت، شمایل عیسای مصلوب به جای خدا ارائه می شود. قصه ی رستاخیز خدایان و قهرمانان به حدّی شایع بود که اریگنس (اوریحن) درباره ی رستاخیز عیسی می نویسد: (این معجزه برای بت پرستان چیز تازه ای نیست).[8]
پی نوشتها:
[1]. مانند تثنیه، 4: 35 و 39، اول پادشاهان، 8: 60، اشعیاء، 45: 5، انجیل مرقس، 12: 29 و 32، انجیل یوحنّا، 17: 3، اول قرنتیان، 8: 4، اول تیموتائوس، 2: 5 و... .
[2]. پطرس بستانی، دایرة المعارف بستانی، ج 5، ص 321.
[3]. Osiris
[4]. Atis
[5]. Dionosus
[6]. Kyrios
[7]. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج 3، ص 697 و هاشم رضی، تاریخ ادیان، ص 1408.
[8]. اقتباس از: جلال الدین آشتیانی، تحقیقی در دین مسیح، ص 474 و تاریخ ادیان، ص 1408.
منبع: مسیحیت، سید محمد ادیب آل علی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم
