باید توجّه داشت که انسان ها دارای دو بعد فردی و اجتماعی اند، اسلام به عنوان یک آیین جامع و کامل برای تمام ابعاد زندگانی بشر، برنامه ها و دستورات سعادت بخشی را ارائه داده است، که به طور طبیعی تکامل و تقرّب انسان ها به مقامات عالی و در نهایت خدای سبحان، در پرتو عمل و بستر آن دستورات و آموزه ها متجلّی و متحقّق خواهد شد. شاید بر همین اساس باشد که شارع مقدس به انسان ها دستور داده است که نمازهای واجب را به جماعت که مظهر شکوه، صفا، همدلی، وحدت و تفاهم است بخوانند، زیرا حضور در جماعات جنبه اجتماعی انسان را اشباع، مسئولیت های اجتماعی و نظارت همگانی را تضمین کرده و سرانجام یک جامعه بالنده و آرام و سالم می سازد.
اما در خصوص جماعت خواندن نمازهای مستحبّی از منظر شیعه دو مسئله قابل طرح می باشد:
اول. در فقه شیعه نیز براساس آنچه که از پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام دستور داده شده برخی از نمازهای مستحبّی همچون نماز باران به لحاظ این که دارای جنبه های اجتماعی، همگانی و عمومی است از دیگر نمازهای نافله استثناء شده و به جماعت خوانده می شود، اما سایر نمازهای مستحبّی و نوافل و به خصوص نماز شب چون بیشتر برای تربیت، سازندگی، تهذیب و اصلاح فرد - که البته مقدّمه برای اصلاح جامعه است - در نظر گرفته شده است، به طور فرادا و پنهانی خوانده می شود و لذا پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است: (صلاة الرجل تطوعا حیث لایراه الناس یعدل صلاته علی اعین الناس خمسا و عشرین)1؛ (نماز مستحبّی که در مکان دور از دید مردم خوانده شود از نظر ثواب و ارزش معنوی معادل با بیست و پنج نماز است که در معرض دید مردم بجا آورده شود).
و امیرالمؤمنین علی علیه السلام می فرماید: (فی الانفراد لعباده اللّه کنوز الارباح)2؛ (گنج های سعادت و ثمره عبادت خداوند در خلوت است).
و از سوی دیگر فلسفه جعل نافله ها جبران و تکمیل کاستی های واجبات قرار داده شده است. امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده است: (انما جعلت النافله لیتم بها ما یفسد من الفریضه)؛ (نافله برای این قرار داده شده است تا به وسیله آن، کاستی های نماز واجب جبران گردد).3 و چون نافله در خلوت و به دور از اجتماع و با علاقه و خواست طبیعی شخص صورت می گیرد، جبران کاستی های نماز واجب را که ممکن است از روی ریا و با تکلّف و مشقّت انجام شده است را بنماید.
دوم. آن نمازی که زمینه ساز طرح چنین سؤالی شده و نقطه تمایز دیدگاه شیعه با برادران اهل تسنّن در نمازهای مستحبّی می باشد؛ نمازی است که پیروان این مذهب در ماه های مبارک رمضان بجا می آورند.4
براساس روایاتی که حضرت علی علیه السلام نقل شده چنین نمازی در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وجود نداشته و در دوران خلیفه دوّم رسم گردیده است.
آن حضرت در این باره فرموده اند: (به خدا سوگند که من به مردم فرمان دادم در ماه رمضان همان نماز فریضه را به جماعت بخوانند و به آنها اعلام کردم که جماعت در نماز نافله بدعت و خودساخته است و دستور خدا نیست. شیون و فریاد جمعی از لشکریانم بلند شد که به همراه من با دشمن جنگ می کردند، داد می زدند ای مسلمانان سنّت عمر دگرگون شد، علی ما را از نماز نافله ماه رمضان باز می دارد و من ترسیدم که در یک سو از لشکرم شورشی بر پا کنند)5.
به همین دلیل از آنجا که در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین نمازی وجود نداشته شیعیان نیز به دلیل پایبندی به احکام الهی و سنّت رسول خدا صلی الله علیه و آله چنین نمازی را بجا نمی آورند.
پی نوشت:
1. نهج الفصاحة، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی الله علیه و آله، ص 545.
2. غررالحکم، ج 2، ص 55.
3. علل الشرائع، ج 2، ص329.
4. این نماز به نماز تراویح معروف است.
5. الکافی، ج8، ص 62.
منبع: www.porseman.org
