آیا نماز در زمان ادیان پیش از اسلام بوده است؟ و اگر وجود داشته شکل خواندن آن در ادیان مسیحی و یهودی و سایر ادیان آسمانی چگونه بوده است؟

با مطالعه پیرامون تاریخ ادیان و مذاهب و همچنین آیات و روایات نقل شده از معصومین علیهم السلام، این مطلب کاملاً روشن می گردد که قدیمی ترین عبادت در تمامی ادیان نماز بوده است.
از هنگام اقامت حضرت آدم و حوا علیهماالسلام در زمین، خداوند نماز را بر حضرت آدم علیه السلام واجب کرد1.
کشتی نوح علیه السلام دارای پنجره ها و سوراخ هایی بود که از آن نور خورشید به داخل منعکس می شد و از این طریق وقت نماز را تشخیص می دادند2.
حضرت ابراهیم علیه السلام آن گاه که همسر و فرزند خود را در کنار کعبه نو بنیاد نهاد، دست به دعا برداشت و به خدای متعال چنین گفت: خدایا من، خاندان خود را در سرزمینی غیرحاصل خیز و کنار خانه ات ترک نمودم تا نماز را به پا دارند پس دل های مردم را در هوای (گرو) آنان قرار ده3.
وقتی حضرت موسی علیه السلام به کوه طور آمد و پیام رسالت را دریافت نمود خداوند به او فرمود: (من خدای یکتا هستم. پس مرا عبادت کن و نماز را به پا دار)4.
حضرت عیسی علیه السلام در گهواره به امر خداوند این گونه سخن گفت: (من بنده خدا هستم که کتاب آسمانی را بر من نازل کرد و مرا پیامبر قرار داد و هر جا که باشم مرا مایه برکت قرار داد و به نماز و زکات تا وقتی که جان در بدن دارم مرا توصیه نمود)5.
علاوه بر پیامبران اولواالعزم، در آیات و روایات متعدّدی از نماز پیامبرانی همچون؛ شیث، ادریس، یونس، صالح، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، لوط، شعیب، داوود، زکریا، ایوب علیهم السلام و... سخن به میان آمده که همگی گویا وجود نماز در تمامی ادیان و شریعت های پیش از اسلام می باشد6.
اما در خصوص کیفیت و چگونگی اقامه نماز در ادیان مسیحی و یهودی و سایر ادیان آسمانی پیش از اسلام باید گفت: آنچه براساس تاریخ ادیان و آیات و روایات غیرقابل انکار می باشد این است که نماز به عنوان عبادت در کلیه ادیان وجود داشته و دارد و متناسب با تکامل دین، روند تکاملی داشته است و این تکامل در دین مبین اسلام همانند جنبه های دیگر آن معارف، مثل قوانین، و مقرّرات اجتماعی متناسب با انسان رشد یافته عصر خاتمیت به اوج خود رسیده است7.
یهودیان روزی سه بار نماز می خوانند. نماز صبح، نماز عصر و نماز مغرب. نماز در کنیسه بهتر است و در صورتی که حداقل ده نفر مرد حضور داشته باشند، نماز جماعت برقرار می شود. در این حال یک نفر کاهن، لاوی یا مسن ترین فرد که عبری را خوب می داند، جلو می ایستد و دعاها و متونی از تورات را می خواند. معروف ترین عبارتی که می خوانند شِمَعْ (بشنو) (Shema)نام دارد که عبارت است از: (ای اسرائیل بشنو؛ یهوه خدای ما یهوهِ واحد است. پس یهوه خدای خود را به تمامی جان و تمامی قوّت خود محبّت نما).8
شستن دست ها تا مچ (وضو) و بستن بازوبند و پیشانی بندی که در آن آیاتی از تورات نوشته شده (تفیلین) (Tefilin) برای مردان در نماز صبح واجب است. قبله یهود شهر اورشلیم است.
در مسیحیت نماز به شیوه خاصی که در اسلام وجود دارد مطرح نیست، بلکه آنها در برابر خدا دعا بجا می آورند. مسیحیان کاتولیک پیش از ورود به کلیسا با آب مقدس خود را تطهیر می کنند، به این صورت که دست خود را در آب فرو برده و به صلیب می کشند.9
یکی از دعاهای مرسوم برای برگزاری نماز، دعای زیر است: (ای پدر ما که در آسمانی نام تو مقدّس باد، اراده تو چنان که در آسمان است در زمین نیز به انجام رسد. نان کفاف امروز ما را بده، گناهان امروز ما را ببخش چنان که ما نیز کسانی را که به ما بدی می کنند ببخشیم. ما را در آزمایش نیاور، بلکه از شریر رهایی ده؛ زیرا ملکوت، قوت و جلال از آن توست. (آمین).10
البته برخی از حرکت های بدن مانند دست ها را رو به آسمان گرفتن و یا خم کردن زانو در نماز مسیحیان مرسوم است.
بنا بر آنچه گفته شد؛ نماز در ادیان آسمانی گذشته نیز سابقه داشته است اگر چه برگزاری آن به شکل های متفاوت بوده است.
پی نوشت:
1. مجلسی، بحارالانوار، ج11، ص196.
2. بحارالانوار، ج11، ص333.
3. ابراهیم 14، آیه 37
4. طه 20، آیه 14.
5. مریم 19، آیه 31 و 30.
6. برای اطلاع بیشتر رجوع کنید: سیمای نماز، حسین انصاریان، فصل: نماز در آئینه ی حیات انبیا و امّت ها.
7. مجتبی کلباسی، یکصد وده پرسش درباره نماز، انتشارات ستاد اقامه نماز، نهم، 1388ش، ص 114.
8. تثنیه 6: 5-4. البته آنان در قرائت آن، به جای لفظ یهوه، از ادونای استفاده می کنند.
9 .Houghton Mifflin Books .A History :Prayer .(2005) Carol Zaleski,Philip Zaleski.
10. متی، 6:9.
منبع: www.porseman.org