دوره نوجوانی چگونه دوره ای است ورفتار با نوجوان چگونه باید باشد ؟

دوران نوجوانی منشاء بسیاری از سوء تفاهمات و اختلافات و لجبازی‌های نوجوانان با اطرافیان بخصوص با اعضای خانواده می‌باشد. آنان تقریبا با هر آن چه که بزرگترها بگویند مخالفت می‌کنند و در نتیجه باعث برانگیختن خشم آنان می‌شوند نوجوان در این راه توانایی خاصی دارد و از آنچنان انرژی برخوردار است که می‌تواند ساعتها به بحث و جدل بپردازد، بدون آن که خسته شود. او نه تنها با والدین و دیگر اعضای خانواده، بلکه با هر چه که آزادی او را محدود کند و برایش قید و بند ایجاد کند مخالف است؛ خصوصا اگر اطرافیان با عقاید او مخالفت کنند و بخواهند با زور و اجبار عقاید خود را به او تحمیل کنند. بروز این حالت در نوجوان می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد که ما مختصرا به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. بلوغ: یکی از بحرانی‌ترین مراحل زندگی انسان رسیدن به سن بلوغ است. مشخصه‌های رفتاری بلوغ روی آوردن به خیالبافی و ایده‌آلهای غیرقابل وصول، گرفتار شک و وسواس شدن، تقلید افراطی، غرابت در رفتار، تکبر و خودپسندی، حساسیت شدید نسبت به انتقاد درباره‌ی خود، بیهوده کاری و هوس بازی و مانند آن است که هر یک از این ویژگیها می‌تواند در رفتار او ایجاد اختلال و مشکل کند و او را تبدیل به موجودی غیر قابل تحمل نماید.
2. تغییرات در جسم و روان: انسان با ورود به سن بلوغ شاهد تغییرات جسمانی مثل تغییرات چشم گیر در ظاهر بدن، شروع ترشحات برخی از غدد داخلی و بیشتر شدن فعالیت برخی دیگر از آن‌ها، افزایش قد، تغییر صدا، پدید آمدن احساس مردانگی در پسران و زنانگی در دختران خواهد شد.
3. حس استقلال‌طلبی: استقلال‌طلبی و برتری‌جویی یکی از مشخصه‌های این دوره است که نوجوان را وادار می‌کند برای نشان دادن شخصیت خود و اثبات خود به دیگران، دست به کارهای بعضا عجیب و غریبی بزند که خود می‌تواند عامل بروز مشکلات فراوانی در رفتار آنان شود.
4. عکس‌العمل اطرافیان: برخورد نامناسب از طرف خانواده و اطرافیان یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند ویژگیهای دوره بلوغ را تشدید و حتی تثبیت کند. اگر نوجوان از جانب اطرافیان بدرستی درک نشود و آنان به وضعیت بحرانی او آگاهی کافی نداشته باشد. طبعا عکس العمل مناسبی در برابر او ارائه نمی‌دهند و بحران فکری او را تشدید می‌کنند.
5. لجبازی و مخالفت: یکی از ویژگیهای بارز نوجوان تسلیم نبودن در برابر عقاید دیگران، هر چند حق، و گستاخی زیاد او در برابر بزرگترهاست. معمولاً نوجوانان بر سر مسائلی چون فرم لباس، معاشرت با دوستان، بیرون رفتن از خانه، چگونگی صرف وقت، نوع غذا و مانند آن با والدین و اطرافیان به جر و بحث می‌پردازد لجبازی ابتدا در قالب عیب‌جویی‌های مکرر و انتقادهای دائمی از اطرافیان است. او حتی در مقابل عقائد و افکار قبلی خود دچار تردید می‌شود و به آن‌ها هم انتقاد می‌کند که نمونه بارز آن انتقاد به مذهب و رفتارهای مذهبی است که در بین نوجوانان شایع است. حال با توجه به این ویژگیهای خاص، بهترین و مناسبترین رفتار با نوجوان چیست؟ در پاسخ به این سؤال می‌توان به چند مورد مهم اشاره کرد.
1. ملایمت و مهربانی و پرهیز از هر گونه رفتار تلافی جویانه؟ علت بسیاری از لجبازیهای و مخالفتهای نوجوان نیاز به استقلال‌طلبی و برتری جویی است. ما باید تا حدودی به آن‌ها اجازه بدهیم که خود را نشان دهند. مخالفت با آن‌ها و توسل به خشونت و لجبازی و شکستن غرور جوانی آنان هیچ نتیجه‌ای جز تلخ کردن زندگی به کام خود و آنان ندارد بلکه او را به مخالفت و لجبازی بیشتر وادار خواهد کرد. اما اگر از همان ابتدا که شروع به لجاجت و عیب‌جویی کرد با او رفتاری مسالمت‌آمیز داشته باشیم و در کج خلقیهای او صبور باشیم و او را در برابر جمع ضایع نکنیم، بلکه گاهی نظرش را تأیید کنیم، در کنترل و تسلط بر او موفق خواهم بود. زیرا برای نفوذ در نوجوان فقط کافی است کاری کنیم که او به ما اعتماد کند زیرا در اینصورت است که لجاجت را کنار می‌گذارد. بنابراین هرگاه نوجوان درباره چیزی اظهار نظر می‌کند، نباید فورا با او مخالفت کرد، بلکه باید به نظرش احترام بگذاریم نه این که به او بی‌اعتنایی کنیم یا این که دائم به او بگوییم (تو هیچ نمی‌فهمی)، (تو را چه به این حرفها) (اول برو خودت را درست کن) و از این قبیل حرفها که باعث دلسردی نوجوان می‌شود.
2. پرهیز از عیب‌جویی و انتقاد زیاد: نوجوان به دلیل ویژگی‌های خاص زمان بلوغ، معمولاً کمتر تسلیم افکار بزرگترها می‌شود، زیرا به نظر او افکار آنان قدیمی و کهنه است و باید عوض شود، به این دلیل طبیعی است که از انتقادگریزان باشد و حاضر نباشد کسی از او و افکارش خرده بگیرد، بلکه او می‌خواهد دیگران نیز هم فکر او باشند و او را تایید کنند. بنابراین انتقاد کردن از نوجوان و زیر سؤال بردن او نتیجه‌ای جزء لجاجت و تعصب ندارد و باعث می‌شود فاصله او با اطرافیان بیشتر شود.
3. روشن کردن سوء تفاهم‌ها: بسیاری از اختلافات بین نوجوان و خانواده بخاطر عدم برداشت یکسان از جریانات زندگی است. با کمی دقت می‌توان علت ناسازگاری آنان را تشخیص دهد. مسلما ما اگر با نرمی و سادگی به توضیح جریانات و رفع سوء تفاهمات بپردازیم اختلاف حل خواهد شد.
بنابراین نوجوانی دوره‌ی بسیار حساسی است که از آن به بحران تعبیر شده و اگر صبر و حوصله و تحمل بزرگترها کم باشد می‌توان مشکل آفرین باشد اما اگر با روشی صحیح با آن برخورد شود نه تنها مشکلی به وجود نمی‌آید بلکه باعث رشد فکری و شخصیتی وی می‌شود. اگر در روایات اسلامی مکررا توصیه شده که با جوانان و نوجوانان مانند مشاور رفتار کنید به این معناست که به نظرات آن‌ها احترام بگذارید و ضمن تایید بسیاری از آن‌ها با تذکر دوستانه و عالمانه به اصلاح آن‌ها بپردازید. خواهر محترم شما نیز در مورد رفتارهای خاصی برادرتان باید از اصول بالا تبعیت کنید یعنی بدانید که او هرگز نصیحت‌پذیر نیست و نه تنها از اعتراض شما و تذکر شما متنبه نمی‌شود بلکه از این که شما را ناراحت کند و بخاطر مورد پذیرش قرار نگرفتنش از شما انتقام بگیرد، لذت می‌برد. پس هرگز با او درگیر نشوید و با کارهایش مخالفت نکنید و بلکه همیشه نشان دهید که او را دوست می‌دارید. شاید بگویید این کار را کرده‌ام و فایده‌ای نداشته است ولی ما به شما می‌گوییم باید استقامت کنید و آنقدر رفتار خوب و مسالمت‌آمیز خود را ادامه دهید تا او مطمئن شود که شما واقعا او را دوست دارید و کارهای شما صرف ظاهر سازی نیست. در مورد غیبت کردن‌های او هم ناراحت نباشید زیرا شنونده غیبت در صورتی که قلبا به غیبت کردن طرف مقابل راضی باشد در گناه او شریک است. همچنین اگر نظر خاصی در مسائل سیاسی دارد یا انتقادهایی به نظام و دولت و امثال آن دارد شما هرگز موضع دفاعی به خود نگیرید. بلکه حتی گاهی تایید کنید زیرا اگر بخواهید در دیگران نفوذ داشته باشید رمز آن پذیرش بعضی از افکار آنان است که مطابق حق است. مواظب باشید هرگز به او برچسب بی‌دینی، جهنمی، و امثال آن نزنید زیرا سبب می‌شود بطور کلی از دین و مذهب رویگردان شود. شما بحمدالله خودتان دختر با ایمان و معتقدی هستید و خوب می‌دانید که پیامبر اسلام با چه مردمی روبرو بود و چگونه آن‌ها را به اسلام و خدا دعوت کرد. اگر ایشان لجاجت و تندی و بد دهنی و بی‌احترامی و خشونت به خرج می‌داد یا با آنان قهر می‌کرد هیچ کسی جذب او نمی‌شد. ما هم باید در مقابل افراد ناآگاه اینطور باشیم. بنابراین بهترین کار برای شما این است که با اخلاق خوب و با تحمل و صبر و با سکوت و گذشت زمینه اصلاح رفتار برادرتان را فراهم کنید و حتی اگر هم هیچ تغییری در رفتار او ندیدید باید استقامت کنید و صبور باشید که با این کار ثواب بسیار بزرگی نصیبتان شده است و نه تنها نمازها و روزهایتان اشکال ندارد بلکه به خدا بسیار نزدیک‌تر می‌شوید زیرا در روایات آمده که اگر کسی یک نفر را هدایت کند اجر و پاداشی بیشتر از تمام آن چه خورشید بر آن می‌تابد نصیبش خواهد شد. اما در مقابل اگر برخوردهای شما باعث لجاجت بیشتر او شود و او را بدتر کند نه تنها شما نیز مسئول هستید بلکه به گناه بزرگ قطع رحم نیز ممکن است مبتلا شوید.
در پایان به شما پیشنهاد می‌کنیم کتابهایی که در مورد روان‌شناسی نوجوان است مطالعه کنید تا آماده‌گی بیشتری برای حل مشکلتان داشته باشید.
www.eporsesh.com