ازدواج سفری است که دختر و پسر از همدلی آغاز نموده و با همراهی و همکاری هم آن را ادامه میدهند و به سوی اتحاد و یکرنگی گام برمیدارند ، آن دو پس از عقد شرعی و محرمیّت با کمال مسرّت و خوش دلی از انس و محبّت یکدیگر و از گرمای وجود هم لذت میبرند . دوران نامزدی از بهترین و شیرینترین و سازندهترین ایام زندگی است که اگر با این دوران با ظرافت و مهارت برخورد شود و به وظایف مخصوص آن عمل گردد عاملی مهم در بالندگی و استحکام دورههای بعدیِ زندگی است. لذا گذراندن این دوران از جهات مختلفی مفید میباشد: 1 دختری که چندین سال در یک خانواده زندگی کرده و با آنان انس شدید دارد جدایی ناگهانی برایش سخت و دشوار است ، لذا در ایام نامزدی به مرور با یکدیگر انس گرفته و آماده زندگی مشترک میشود. 2 در این ایام دختر و پسر که تاکنون وظایف سنگین زندگی را به دوش نگرفتهاند خود را برای پذیرش مسؤولیت زندگی مهیّا میسازند. 3 در طول این مدت آنها موانع موجود بر سر راه زندگی مشترک را (همچون تحصیل، سربازی) پشت سر گذاشته و در عین حال از لذت حضور یار و یاوری مهربان برخوردار میشوند و خود را از گناهان و انحرافات حفظ میکنند و همچنین خانواده ها نیز فرصتی برای تهیه مقدمات عروسی خواهند داشت. در این ایام دختر و پسر میتوانند گامهای مؤثری در جهت شناختِ اخلاق و روحیات یکدیگر برداشته و به تفاهم پایدار برسند.[1] بر این اساس مدّت دوران نامزدی نیز تعیین میشود، در این دوران دختر و پسر باید به انس و شناخت و تفاهم رسیده و احساس کنند که دیگر آمادگی لازم را برای زندگی مشترک دارند زیرا زندگی همراه با برخی مشکلات و وظایف مخصوصِ خود است لذا کوتاه و یا طولانی بودن این دوران به موقعیّت و نیاز طرفین و خانواده برمیگردد، در صورتی که وضعیت ویژهای مانند ادامه تحصیلات و گذراندن سربازی و موارد دیگر... وجود نداشته باشد، دختر و پسر و خانوادههایشان آمادگی لازم را برای عروسی به دست آورده باشند، در حدود 6 - 9[2] ماه زمان مناسبی برای این دوران میباشد پس نباید بسیار عجله کرد که طرفین فرصت کافی روحی و روانی را نداشته و یا بسیار طولانی نمود که دچار خستگی و دل زدگی شده و آثار نامطلوبی بر زندگی آنها گذارد، که از جمله آفات طولانی شدن ایام نامزدی موارد ذیل را میتوان نام برد: 1 بهانههای دل: از آنجا که دختر و پسر برای اولین بار با یکدیگر صمیمی شده و توجّه وافری به جنس مخالف نموده و در رفتار و کردار و جمال و کمال دیگری دقیق میشوند شاید به نکاتی برخورد کنند که سبب کاهشِ رغبت آنان گردد، در این ایام باید توجه داشت مقایسه همسر با دیگرانی که به طور گذرا و کوتاه با آنان برخورد میکنیم ، درست نبوده و غور در رؤیاها و خیال پردازیها در این نوع افکار بسیار خطرناک است و چه بسا این مقایسهها هوس را دامن زده و تنوّع را زنده میکند و خرمن زندگی مشترک را میسوزاند . 2 خستگی و دلسردی: زمانی که دختر و پسر انس و شناخت لازم را نسبت به یکدیگر پیدا نمایند، از لحاظ مسائل عاطفی و روانی و زناشویی نیازمند محرمیّتی بیشتر میباشند لذا محدودیت و محرومیتهای زمان نامزدی، آنان را خسته و نگران نموده و آن شور و اشتیاق اولیّه و آرامش خاطر را از بین میبرد، و اگر بخواهند به صمیمیتی بیشتر و به رفت و آمدهای زیادتر بپردازند موجب ناراحتی خانوادهها میشوند. چه بسا در این میان حرف و حدیثها و کدورتهایی به وجود میآید که شاید تأثیر ناخوشایندی بر روحیه دختر و پسر گذاشته که حتی اثرات آن در زندگی مشترک نیز دیده شود.[3] در پایان لازم به ذکر است: برای رسیدن به تفاهم و زندگی سرشار از عشق و صفا خوب است در این ایام با مطالعة کتب مفید و سودمند پیرامون ازدواج و مسایل زناشویی اطلاعات خود را افزایش داده و همچنین با محبّت و صداقت با هر رفتار نموده و به عواطف و احساسات یکدیگر احترام گذارند، و با هدیه و ملاقاتهای صمیمانه انس با هم را تجربه کرده و پیرامون مسایل و آرزوهای زندگی سخن گویند و از اهداف آینده با هم گفتگو کرده و برای آن طرح و برنامهریزی کنند. نکتة دیگر آن که در این ایام از آنجا که دختر و پسر در خانوادههای خود زندگی میکنند بهتر است احترام دو خانواده را نگه داشته و تا حد امکان نظرات و آداب و رسوم آنان را با زیرکی تمام تأمین نمایند. منابع برای مطالعه بیشتر: 1 جوانان و تشکیل خانواده، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسیان، ص 240 تا 260. 2 آیینه ازدواج و روابط همسران، سید ضیاالدین صدری، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، تهران. 3 آیین همسرداری، آیت امینی، انتشارات اسلامی. 4 پیمان زناشویی، مصطفی زمانی، انتشارات پیام اسلام، ص 80. [1] مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، (چاپ ششم، انتشارات پارسیان قم) ص 230 تا 235. رجوع شود به مقالة ارزندهای هم از آقای محمد آل اسحاق (روزنامة رسالت، شمارة 2102، تاریخ 1/2/72، ص 4. [2] مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، (چاپ ششم، انتشارات پارسیان قم) ص 230 تا 235. رجوع شود به مقالة ارزندهای هم از آقای محمد آل اسحاق (روزنامة رسالت، شمارة 2102، تاریخ 1/2/72، ص 4. [3] جوانان و انتخاب همسر، (همان) ص 244 تا 258. ( اندیشه قم )
ازدواج سفری است که دختر و پسر از همدلی آغاز نموده و با همراهی و همکاری هم آن را ادامه میدهند و به سوی اتحاد و یکرنگی گام برمیدارند ، آن دو پس از عقد شرعی و محرمیّت با کمال مسرّت و خوش دلی از انس و محبّت یکدیگر و از گرمای وجود هم لذت میبرند .
دوران نامزدی از بهترین و شیرینترین و سازندهترین ایام زندگی است که اگر با این دوران با ظرافت و مهارت برخورد شود و به وظایف مخصوص آن عمل گردد عاملی مهم در بالندگی و استحکام دورههای بعدیِ زندگی است.
لذا گذراندن این دوران از جهات مختلفی مفید میباشد:
1 دختری که چندین سال در یک خانواده زندگی کرده و با آنان انس شدید دارد جدایی ناگهانی برایش سخت و دشوار است ، لذا در ایام نامزدی به مرور با یکدیگر انس گرفته و آماده زندگی مشترک میشود.
2 در این ایام دختر و پسر که تاکنون وظایف سنگین زندگی را به دوش نگرفتهاند خود را برای پذیرش مسؤولیت زندگی مهیّا میسازند.
3 در طول این مدت آنها موانع موجود بر سر راه زندگی مشترک را (همچون تحصیل، سربازی) پشت سر گذاشته و در عین حال از لذت حضور یار و یاوری مهربان برخوردار میشوند و خود را از گناهان و انحرافات حفظ میکنند و همچنین خانواده ها نیز فرصتی برای تهیه مقدمات عروسی خواهند داشت.
در این ایام دختر و پسر میتوانند گامهای مؤثری در جهت شناختِ اخلاق و روحیات یکدیگر برداشته و به تفاهم پایدار برسند.[1]
بر این اساس مدّت دوران نامزدی نیز تعیین میشود، در این دوران دختر و پسر باید به انس و شناخت و تفاهم رسیده و احساس کنند که دیگر آمادگی لازم را برای زندگی مشترک دارند زیرا زندگی همراه با برخی مشکلات و وظایف مخصوصِ خود است لذا کوتاه و یا طولانی بودن این دوران به موقعیّت و نیاز طرفین و خانواده برمیگردد، در صورتی که وضعیت ویژهای مانند ادامه تحصیلات و گذراندن سربازی و موارد دیگر... وجود نداشته باشد، دختر و پسر و خانوادههایشان آمادگی لازم را برای عروسی به دست آورده باشند، در حدود 6 - 9[2] ماه زمان مناسبی برای این دوران میباشد پس نباید بسیار عجله کرد که طرفین فرصت کافی روحی و روانی را نداشته و یا بسیار طولانی نمود که دچار خستگی و دل زدگی شده و آثار نامطلوبی بر زندگی آنها گذارد، که از جمله آفات طولانی شدن ایام نامزدی موارد ذیل را میتوان نام برد:
1 بهانههای دل: از آنجا که دختر و پسر برای اولین بار با یکدیگر صمیمی شده و توجّه وافری به جنس مخالف نموده و در رفتار و کردار و جمال و کمال دیگری دقیق میشوند شاید به نکاتی برخورد کنند که سبب کاهشِ رغبت آنان گردد، در این ایام باید توجه داشت مقایسه همسر با دیگرانی که به طور گذرا و کوتاه با آنان برخورد میکنیم ، درست نبوده و غور در رؤیاها و خیال پردازیها در این نوع افکار بسیار خطرناک است و چه بسا این مقایسهها هوس را دامن زده و تنوّع را زنده میکند و خرمن زندگی مشترک را میسوزاند .
2 خستگی و دلسردی: زمانی که دختر و پسر انس و شناخت لازم را نسبت به یکدیگر پیدا نمایند، از لحاظ مسائل عاطفی و روانی و زناشویی نیازمند محرمیّتی بیشتر میباشند لذا محدودیت و محرومیتهای زمان نامزدی، آنان را خسته و نگران نموده و آن شور و اشتیاق اولیّه و آرامش خاطر را از بین میبرد، و اگر بخواهند به صمیمیتی بیشتر و به رفت و آمدهای زیادتر بپردازند موجب ناراحتی خانوادهها میشوند.
چه بسا در این میان حرف و حدیثها و کدورتهایی به وجود میآید که شاید تأثیر ناخوشایندی بر روحیه دختر و پسر گذاشته که حتی اثرات آن در زندگی مشترک نیز دیده شود.[3]
در پایان لازم به ذکر است: برای رسیدن به تفاهم و زندگی سرشار از عشق و صفا خوب است در این ایام با مطالعة کتب مفید و سودمند پیرامون ازدواج و مسایل زناشویی اطلاعات خود را افزایش داده و همچنین با محبّت و صداقت با هر رفتار نموده و به عواطف و احساسات یکدیگر احترام گذارند، و با هدیه و ملاقاتهای صمیمانه انس با هم را تجربه کرده و پیرامون مسایل و آرزوهای زندگی سخن گویند و از اهداف آینده با هم گفتگو کرده و برای آن طرح و برنامهریزی کنند.
نکتة دیگر آن که در این ایام از آنجا که دختر و پسر در خانوادههای خود زندگی میکنند بهتر است احترام دو خانواده را نگه داشته و تا حد امکان نظرات و آداب و رسوم آنان را با زیرکی تمام تأمین نمایند.
منابع برای مطالعه بیشتر:
1 جوانان و تشکیل خانواده، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسیان، ص 240 تا 260.
2 آیینه ازدواج و روابط همسران، سید ضیاالدین صدری، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، تهران.
3 آیین همسرداری، آیت امینی، انتشارات اسلامی.
4 پیمان زناشویی، مصطفی زمانی، انتشارات پیام اسلام، ص 80.
[1] مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، (چاپ ششم، انتشارات پارسیان قم) ص 230 تا 235. رجوع شود به مقالة ارزندهای هم از آقای محمد آل اسحاق (روزنامة رسالت، شمارة 2102، تاریخ 1/2/72، ص 4.
[2] مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، (چاپ ششم، انتشارات پارسیان قم) ص 230 تا 235. رجوع شود به مقالة ارزندهای هم از آقای محمد آل اسحاق (روزنامة رسالت، شمارة 2102، تاریخ 1/2/72، ص 4.
[3] جوانان و انتخاب همسر، (همان) ص 244 تا 258.
( اندیشه قم )
- [سایر] چرا عشق های دوران عقد ، بعد از عروسی کم میشود ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] بنده بین زمان عقد با همسرم تا زمان برگزاری مراسم عروسی حدود دو سال و نیم فاصله بوده و در دو شهر دور از هم مشغول تحصیل بودیم. آیا به فاصله زمان بین عقد تا برگزاری مراسم عروسی (زفاف) نفقه تعلق می گیرد یا خیر؟ با توجه به اینکه در این فاصله هیچ گونه تماسی بین طرفین صورت نگرفته باشد؟
- [آیت الله مظاهری] دختری که در دوران عقد به سر میبرد و قرار است پس از عروسی برای زندگی به شهر شوهر خود که از زادگاهش فاصله دارد برود، در زمان عقد و هنگامی که برای چند روز به آن شهر میرود، نماز و روزهاش چه حکمی دارد؟
- [سایر] در دوران عقد تا عروسی - که دختر در خانه پدر به سر میبرد آیا تأمین نفقه او بر عهده شوهر است؟
- [سایر] دوران نامزدی باید کوتاه باشد یا طولانی؟ در هر صورت دلایل خود را بیان کنید؟
- [سایر] با توجه به دوران حبس طولانی امام کاظم (ع) چگونه امامزادگان بسیاری منتسب به ایشان هستند؟
- [سایر] بگو و مگوهای دوران عقد تا چه حد می تواند سلامت دوران عقد را به خطر بیاندازد؟
- [آیت الله خامنه ای] روابط زن و شوهر در دوران عقد
- [سایر] در ازدواج، مدت عقد تا عروسی چقدر باید باشد؟
- [سایر] آیا مراسم عقد و عروسی در ماه محرم حرام است؟
- [آیت الله سبحانی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی عَلَی الصَّداقِ المَعْلُوم) (یعنی خود را زن تو نمودم، به مهری که معیّن شده). پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ علی الصَّداقِ المعلومِ) (یعنی قبول کردم ازدواج را با همان مهر معلوم) عقد صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند چنانچه مثلاً اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل زن بگوید: (زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی فاطِمَةَ مُوَکِّلِکَ اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ المَعْلُومِ). پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزویج لِمُوَکِّلِی اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ) صحیح می باشد. دستور خواندن عقد موقت
- [آیت الله نوری همدانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغة عقد غیر دائم را بخوانند ، بعد از آنکه مدّت و مَهر را معیّن کردند ، چنانچه زن بگوید : زَوَجْتُکَ نَفْسی فٍی الْمُدَّهٍ الْمَعْلُومَهٍ عَلَی الْمَهْرٍ الْمَعْلُومٍ ، بعد بدون فاصله مرد بگوید قَبٍلْتُ صحیح است . و اگر دیگری را وکیل کنند و اوّل وکیل زن به وکیل مرد بگوید : مَتَّعْتُ مُوَکِلَّتی مُوَکِلَّکَ فِی الْمُدَّهِ الْمَعْلُومَهِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُومِ ، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید : قَبِلْتُ لِمُوَکِلی هکَذا صحیح میباشد . شرائط عقد :
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد غیر دائم را بخوانند، بعد از آنکه مدّت و مهر را معیّن کردند، چنانچه زن بگوید: زَوَّجْتُکَ نَفْسی فِی المُدَّةِ الْمَعْلُومَةِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعلُوم، بعد بدون فاصله مرد بگوید: قَبِلْتُ، صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند اوّل وکیل زن به وکیل مرد بگوید: مَتَّعْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکِّلَکَ فِی الْمُدَّةِ الْمَعْلُومَةِ عَلَی الْمَهْرِ الْمَعْلُوم، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: قَبِلْتُ لِمُوَکِّلی هکَذَا، صحیح می باشد. شرایط عقد
- [آیت الله سیستانی] اگر خود زن و مرد بخواهند صیغه عقد غیر دائم را بخوانند ، بعد از آنکه مدّت و مهر را معیّن کردند ، چنانچه زن بگوید : (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی فِی المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ) ، بعد بدون فاصله قابل توجهی مرد بگوید : (قَبِلْتُ) ، صحیح است . واگر دیگری را وکیل کنند ، و اول وکیل زن به وکیل مرد بگوید : (زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی مُوَکِّلَکَ فِی المُدَّةِ المَعْلُومَةِ عَلَی المَهْرِ المَعْلُومِ) پس بدون فاصله قابل توجهی وکیل مرد ، بگوید : (قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ لِمُوَکِّلِی هکَذا) ، صحیح میباشد . شرائط عقد
- [آیت الله سبحانی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: (زَوَّجْتُکَ نَفْسِی عَلَی الصَّداقِ المَعْلُوم) (یعنی خود را زن تو نمودم، به مهری که معیّن شده). پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزْوِیجَ علی الصَّداقِ المعلومِ) (یعنی قبول کردم ازدواج را با همان مهر معلوم) عقد صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند چنانچه مثلاً اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل زن بگوید: (زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتِی فاطِمَةَ مُوَکِّلِکَ اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ المَعْلُومِ). پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: (قَبِلْتُ التَّزویج لِمُوَکِّلِی اَحْمَدَ عَلَی الصَّداقِ الْمَعْلُومِ) صحیح می باشد.
- [امام خمینی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند و اول زن بگوید: "زوجتک نفسی علی الصداق المعلوم" یعنی خود را زن تو نمودم به مهری که معین شده، پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: "قبلت التزویج" یعنی قبول کردم ازدواج را عقد صحیح است. و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند، چنانچه مثلا اسم مرد احمد و اسم زن فاطمه باشد و وکیل بگوید: "زوجت موکلتی فاطمة موکلک احمد علی الصداق المعلوم" پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: "قبلت لموکلی احمد علی الصداق"، صحیح می باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .جواهراتی که با چند بار غواصی به دست می آیند, اگر مجموع آنها به مقدار نصاب برسد، خمس دارد و چنانچه بین دفعاتْ فاصلهّ طولانی , مانند دو یا سه سال باشد، برای هر دفعه , جداگانه نصاب سنجی می شود و هرکدام که به مقدار نصاب برسد, خمس دارد.
- [آیت الله جوادی آملی] .ابتدای مدّت اجاره میتواند از عقد آن فاصله داشته باشد, مثلاً هنگام اجاره مال، نیز وقت اجیر شدن شخص, چنین قرار دهند که پس از یک ماه، بهرهوری یا کار, شروع شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر زن برابر مرد یا جلوتر، بدون رعایت فاصله مناسب بایستد و با هم وارد نماز شوند احتیاط مستحب آن است که نماز را دوباره بخوانند و اگر یکی بعد از دیگری به نماز بایستد احتیاط مستحب آن است که دومی نمازش را دوباره بخواند.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر صیغه عقد دائم را خود زن و مرد بخوانند، اوّل زن بگوید: )زَوَّجْتُکَ نَفْسی عَلَی الصِّداقِ المَعْلوم( )یعنی خود را زن تو نمودم به مهری که معیّن شده( پس از آن بدون فاصله مرد بگوید: )قَبِلْتُ التَّزْویج( )یعنی قبول کردم ازدواج را( عقد صحیح است و اگر دیگری را وکیل کنند که از طرف آنها صیغه عقد را بخواند، چنانچه مثلاً اسم مرد احمد واسم زن فاطمه باشد و وکیل زن بگوید: )زَوَّجْتُ مُوَکِّلَتی فاطِمََْ مُوَکِّلَکَ أحْمَدَ عَلی الصِّداقِ المَعْلوُم(، پس بدون فاصله وکیل مرد بگوید: )قَبِلْتُ لمِوُکِّلی أحْمَدَ عَلَی الصِّداق(، صحیح میباشد و بنابر احتیاط مستحبّ باید لفظی که مرد میگوید با لفظی که زن میگوید مطابق باشد، مثلاً اگر زن )زَوَّجتُ( میگوید، مرد هم )قَبِلْتُ الْتَّزویج( بگوید. دستور خواندن عقد غیر دائم دستور خواندن عقد غیر دائم