آیا بین کیفیت لباس پوشیدن و نوع شخصیت افراد رابطه‌ای وجود دارد؟

لباس دست کم پاسخ‌گوی سه نیاز آدمی است یکی این که او را از سرما و گرما حفظ می‌کند، دیگر این که در جهت حفظ عفت و شرم، به او کمک می‌کند و سوم این که به او آراستگی و وقار می‌بخشد. در هر جامعه‌ای نوع و کیفیت لباس زنان و مردان، علاه بر آن که تابع شرایط اقتصادی و اجتماعی و اقلیمی آن جامعه است، تابع جهان بینی و ارزش‌های حاکم بر فرهنگ آن جامعه نیز می‌باشد. انسان بسته به این که برای جهان، چه معنایی قائل باشد، خود را چگونه موجودی بداند، چه سرنوشتی برای خود تصور کند و سعادت خود را در چه بداند، لباس پوشیدنش تفاوت می‌کند.
همان طور که گفتیم انسان به وسیله لباس به خود آراستگی و زیبایی می‌بخشد. خود آرایی و زینت کردن، نه تنها آثار مثبت روحی و روانی در دیگران داشته و موجب آرامش روحی می‌شود، بلکه اثرات روانی مثبتی نیز در خود فرد دارد. بنابراین، نه تنها کیفیت لباس پوشیدن حاکی از شخصیت انسان است، بلکه در شکل‌گیری و تحول شخصیت او نقش دارد. اینک بعضی از موارد ارتباط نوع پوشش و شخصیت آدمی را بر می‌شماریم:
1. پوشیدن لباس آراسته و پرهیز از هر نوع آشفتگی و پریشانی، نشانه‌ای از وجود نظام فکری و ذوق سلیم در انسان است. بنابراین می‌توان گفت که آشفتگی برونی، حکایت از آشفتگی درونی می‌کند زیرا انسان اگر دارای شخصیت طبیعی و سالم باشد، از آشفتگی و بهم ریختگی گریزان است و نظم و ترتیب و تمیزی را بر ژولیدگی و پریشانی ترجیح می‌دهد.
2. پرهیز از خودآرایی و پذیرفتن آشفتگی و ژولیدگی در لباس، به جهت تعارضی که با خواسته‌های فطری انسان دارد، اثرات بدی در زمینه روانی بر انسان می‌گذارد بطوری که به تدریج سبب بروز افسردگی روحی و انهدام ذوق سلیم در انسان شده، منجر به بی‌اعتدالی روانی می‌شود تا آن جا که علائق انسان را به زندگی و مواهب موجود در آن، از حد اعتدال کاهش می‌دهد و او را به شخصی منزوی و گوشه‌گیر تبدیل می‌کند.
3. آراستگی ظاهری اگر با خود آرایی درونی همراه شود، تنها رمز موفقیت انسان در جلب محبت و راه یافتن در دل‌هاست به طوری که بدون برخورداری از چنان شرایط ظاهری و باطنی، انتظار محبوبیت پیدا کردن، انتظاری بی‌جا خواهد بود.
در این جا بعضی از ویژگی‌های لباس را که با شخصیت انسان مرتبط است، از زبان روایات اسلامی یادآور می‌شویم:
1. لباس زیبا، باعث تقرب به خداست. امام صادق (ع) می‌فرماید: خود را به وسیله لباس زیبا کنید زیرا خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد.(1) بنابراین وقتی انسان احساس کند خدا او را دوست دارد، تأثیر مثبتی برشخصیت او می‌گذارد.
2. امام علی (ع) می‌فرماید: لباس تمیز، غم و ناراحتی را برطرف می‌کند و برای نماز، یک نوع پاکیزگی است.(2)
بنابراین یکی از عوامل نشاط و شادابی روانی، پوشیدن لباس تمیز است.
3. لباس تمیز، باعث ذلت و خواری دشمنان می‌شود و انسان را در مقابل آنان سربلند می‌کند. امام صادق (ع) می‌فرماید: لباس پاکیزه، دشمن را ذلیل می‌نماید.(3)
4. لباس مناسب، انسان را در میان مردم عزیز می‌کند. امام علی (ع) می‌فرماید: براستی نیکوترین لباس، آن لباسی است که تو را با مردم همسان سازد و موجب آرایش تو در میان آنان شود و زبان‌های آنان را از بدگویی تو باز دارد.(4)
5. لباس انسان، باید معرف جنس او نیز باشد بنابراین لباس مردان باید با لباس زنان تفاوت داشته باشد و هر کدام لباس مخصوص خود را بپوشند. پیامبر خدا (ص) مردانی را که لباس زنان و زنانی را که لباس مردان می‌پوشند، از رحمت خدا دور دانست.(5)
6. لباس نباید غیر متعارف و به اصطلاح لباس شهرت باشد. گاهی انسان بر اساس خود خواهی و تکبر، لباسی را انتخاب می‌کند که نظیرش در هیچ کس نبوده باشد. امام صادق (ع) می‌فرماید: برای انسان از نشانه‌های خفت و خواری همین بس که لباسی بپوشد که به آن مشهور شود.(6)
بنابراین لباس شهرت، نشانه شخصیت خود خواه و متکبر است. از سیره و زندگی پیامبر اکرم (ص) و سایر پیشوایان دینی استفاده می‌شود که آنها با مسئله تجمل پرستی در لباس سخت مخالف بودند و از آن چه نشانه خودخواهی و تکبر داشت، برحذر می‌داشتند. درباره هیئت نمایندگی نجران، چنین آمده است: در پاسخ به دعوت پیامبر اکرم (ص) در سال دهم هجری، هیئتی از مسیحیان نجران وارد مدینه شدند تا با پیامبر مذاکره کنند. این هیئت در
حالی که لباس‌های تجملی ابریشمی بر تن و انگشترهای طلا بر دست و صلیب‌ها بر گردن داشتند، وارد مسجد شدند ولی وضع زننده و نامناسب و حاکی از تکبر و خودخواهی آنان، پیامبر (ص) را ناراحت نمود و در نتیجه آنان را به حضور نپذیرفت اما علت ناراحتی پیامبر (ص) را ندانستند. از علی (ع) در این‌باره چاره خواستند و علت به حضور نپذیرفتن هیئت توسط پیامبر اکرم (ص) و ناراحتی آن بزرگوار را جویا شدند. علی (ع) فرمود: من چنین فکر می‌کنم که آنها باید این لباس‌های تجملاتی و انگشترهای گران قیمت را از تن بیرون کنند و بعد خدمت پیامبر (ص) برسند. آنها چنین کردند و پیامبر اکرم (ص)، آنها را به حضور پذیرفت و مورد احترام و تکریم قرار داد.
7. پرهیز از لباس فرهنگ‌های بیگانه کسی که فرهنگ اسلامی و ملی خود را رها کند و به رنگ و لباس بیگانگان (که مظهر آن دنیای غرب است) در آید، نشانه نداشتن استقلال و نشانه وابستگی به آنان است. چنین فردی، دچار احساس خود کم‌بینی شده است و شخصیتی ذلیل دارد. امام علی (ع) می‌فرماید: همواره حال این امت نیکو خواهد بود تا زمانی که لباس بیگانگان را نپوشند و غذاهای آنان را نخورند و آن زمان که چنین کنند، خداوند آنها را ذلیل خواهد کرد.(7)
8. استفاده از رنگهای شاد در لباس، اثرات غیر مستقیمی در افزایش حرکت و فعالیت و پیشرفت کار افراد دارد و در سلامت روانی و شخصیتی افراد مؤثر خواهد بود. پیامبر خدا (ص) می‌فرماید: لباس سفید رنگ بپوشید که سبب آرامش و پاکیزگی شماست.(8) بنابراین انسانی که از رنگ‌های روشن و شاد در لباس استفاده می‌کند، از آرامش روانی بیشتری برخوردار است. امام زین‌العابدین (ع) می‌فرماید: زمانی که امام حسن (ع) متولد شدند، او را در جامه زردی پیچیدند و به خدمت رسول اکرم (ص) آوردند تا نامی را برای وی انتخاب کند. آن حضرت فرمود: مگر من شما را نهی نکردم که نوزاد را در جامه زرد نپیچید بعد آنان جامه زرد نوزاد را بیرون آوردند و او را در جامه سفیدی پیچیدند و به حضور پیامبر اکرم (ص) آوردند تا مراسم نام‌گذاری صورت گیرد.(9)
از آن چه گذشت، معلوم می‌شود که کیفیت و چگونگی لباس هم از نظر رنگ و هم از نظر مدل و هم از نظر آراستگی و تمیزی، نشانه نوع شخصیت انسان است و چه بسا افرادی که با پوشیدن نوع خاصی از لباس‌ها، دچار مسخ شخصیتی می‌شوند و به کلی رفتار و اعمالشان تغییر پیدا می‌کند.
پی‌نوشت‌
(1) وسائل، ج 3، ص 043.
(2) وسائل، ج 3، ص 643.
(3) همان، ص 643.
(4) غررالحکم، ص 251.
(5) سنن ابی داود، ج 4، ص 06.
(6) بحار، ج 78، ص 252.
(7) وسائل، ج 3، ص 653.
(8) همان، ص 553.
(9) منتهی الامال، ج 1، ص 114.