خانواده پویاترین نظام اجتماعی است که برای خود قوائد، اجزا و ساختاری دارد و در بین تمامی تأسیسات اجتماعی از نقش و اهمیت خاصی برخوردار است. خانواده نشان و نماد اجتماعی و برآیند و انعکاس کل جامعه است. بنابراین خانواده را می توان معیاری برای شناخت مسایل و آسیبهای اجتماعی دانست.در ابتدای تشکیل هر خانواده این تعامل بین زن و شوهر برقرار می شود و با حضور فرزندان این سیستم تکمیل تر و البته پیچیده تر می شود. اما رابطه زن و شوهر همواره اصلی ترین و تأثیرگذارترین روابط است.رابطه زن و شوهر جلوه ای از کامل ترین شکل ارتباط انسانی است و آمیزه ای است از زیباترین تلاقی چشمها، گیراترین تبادل کلام، همسوترین اندیشه ها، پر رمز و رازترین محرمیتها است.این رابطه به معنی ایجاد سازگارترین سیستم و تأثیرگذارترین نظام بر روی اعضای خانواده و جامعه است. وجود رابطه سالم از مهمترین عوامل شکل گیری و بالندگی شخصیت اعضای خانواده می باشد.فرزندان در هر حال از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند و والدین نقش آموزگاران را بازی می کنند و به طرز رفتار و فکر خانواده جهت می دهند.داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر، اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است و ناسازگاری این دو رکن خانواده می تواند تأثیرات بسیار نامطلوبی در شخصیت فرزندان به وجود آورد. احساس امنیت حق فرزند است l دکتر علیرضا سمیعی، روان پزشک معتقد است: هر فرزندی به امنیت روانی نیاز دارد و والدین موظف هستند این نیاز را برای ایشان تأمین کنند. مطالعات جدید نشان می دهد که حتی درگیریهای اندک و مشاجره های محدود والدین می تواند زندگی سایر اعضای خانواده را دچار آشفتگی و بحران جدی کند. حتی زمانی که والدین با سردی با یکدیگر برخورد می کنند و در سکوت با یکدیگر رفتار خصمانه دارند و سعی می کنند فرزندان متوجه اختلاف آنها نشوند، فرزندان احساس پریشانی و اضطراب می کنند و حقیقت اختلاف والدین را درک می نمایند.برای فهم این مطلب کافی است در این زمان که والدین به این امید هستند که فرزندانشان متوجه ناراحتی و عصبانیت ایشان نیستند، احساس کودکان را جویا شده آنها احساس ترس، عصبانیت و ناراحتی را بیان می کنند. مشاجره های پنهان و آشکار اختلاف و درگیریهای زن و شوهر - حتی در درجات خفیف آن - می تواند الگوی خواب فرزندان را به هم بزند و در شرایطی حتی از ورود به مراحل اصلی خواب که برای استراحت ضروری است مانع شود و در نتیجه باعث زودرنجی در روز بعد و بروز مشکلات دیگری باشد.آنچه مهم است، مشاجرات والدین چه در حالت پنهان و چه در حالت آشکار آن، تأثیر زیادی در ایجاد اختلالهای عاطفی دارد و این مشکلات با گذشت زمان کاسته نمی شود و به صورت عادت نیز در نمی آید. بلکه فرزندان روز به روز در برابر آنها حساس تر می شوند. مریم عطایی، کارشناس خانواده نیز در همین باره می گوید: مشاجره والدین، فرزندان را دچار نوعی (تعارض شناختی) می کند. زیرا آنها والدین را به عنوان مرکز اصلی امنیت خود می دانند و در جریان مشاجره والدین نمی دانند باید به چه کسی پناه ببرند. همین مسأله آنها را دچار تعارض می کند. این تعارض درونی می تواند در درازمدت و در ارتباطات آینده، فرد را با مشکل اساسی و جدی مواجه کند. این فرزندان در بزرگی خود بارها شکست را تجربه می کنند. مشاجره والدین سبب بروز رفتارهای ناسازگار در جامعه می شود و آثار زیانباری را به همراه دارد. نظریه وراثت اجتماعی خشونت خانواده دانشمندانی که در تشریح نظریه (وراثت اجتماعی خشونت خانواده) تحقیق کرده اند معتقدند: کسانی که شاهد خشونت و مشاجره های والدین خود بوده اند، دو برابر بیشتر از سایرین با همسران خود، دچار مشکل رفتاری هستند.البته نتایج این مشاجره ها در دختران و پسران متفاوت است. به عنوان مثال دختران در کودکی به دلیل افزایش هیجان پذیری دچار اختلال (نوروتیک) همانند (ناخن جویدن) می شوند و در آینده با همسران خود بدرفتاری می کنند. این اثر در پسران سبب بروز رفتارهای ضد اجتماعی می شود. این پسران در کودکی و بزرگسالی عامل بسیاری از حوادث ناخوشایند در جوامع هستند.برخی از محققین معتقدند (هیتلر) و اصولاً جریان حزب نازی از همین ویژگی برای تحریک جوانان در جنگ، استفاده کرد و خشم گسسته میلیونها جوان را برانگیخت که نوعی برون ریزی ناخودآگاه مشکلات خانوادگی بود.آنچه مسلم است، شایع ترین رویدادهای استرس آمیز، ناشی از حساسیت بیش از حد افراد در زمینه مشکلات خانوادگی است. وقتی یک طرف خود را به نشنیدن می زند در کتاب چگونه فرزندانمان را تربیت کنیم؟ نوشته علی موحدی، آمده است: مهمترین مهارت ارتباط مؤثر گوش دادن واقعی به حرفهای همسر است. البته گاهی انجام این مهارت ساده برای عده ای آنقدر دشوار می شود که خود را به نشنیدن می زنند و جواب از قبل حاضر و آماده ای دارند، مدارک و دلایلی هم برای اثبات ادعای خود جمع آوری می کنند و حتی به داوری می نشینند ... ولی گوش دادن مهمترین مهارتی است که می تواند صمیمیت را به وجود آورد و آن را حفظ نماید. وقتی خوب گوش می دهید، همسرتان را بهتر درک می کنید، با او هماهنگ می شوید، از روابط خود بیشتر لذت می برید و با چشمان همسرتان به مسایل نگاه می کنید. مهارت گفتگوی سالم در این روش فرزندان شما قدرت تصمیم گیری صحیح و راه گفتگوی سالم را یاد می گیرند و به دور از تأثیرات ناسالم روانی، آینده بالقوه ای برای خود پیش بینی می کنند و شور و اشتیاق به الگوپذیری مناسب را از پدر و مادر به ارث می برند. این فرزندان چنان محیط خانواده را امن و آرام بخش می دانند که همواره در مواجهه با مشکلات درونی و بیرونی جامعه، پدر و مادر را تکیه گاه همیشگی خود می دانند و در تمامی مراحل زندگی خود از همفکری و همراهی آنان بهره مند می باشند.
مشاجره والدین چه تأثیری روی بچه ها می گذارد؟
خانواده پویاترین نظام اجتماعی است که برای خود قوائد، اجزا و ساختاری دارد و در بین تمامی تأسیسات اجتماعی از نقش و اهمیت خاصی برخوردار است. خانواده نشان و نماد اجتماعی و برآیند و انعکاس کل جامعه است. بنابراین خانواده را می توان معیاری برای شناخت مسایل و آسیبهای اجتماعی دانست.در ابتدای تشکیل هر خانواده این تعامل بین زن و شوهر برقرار می شود و با حضور فرزندان این سیستم تکمیل تر و البته پیچیده تر می شود. اما رابطه زن و شوهر همواره اصلی ترین و تأثیرگذارترین روابط است.رابطه زن و شوهر جلوه ای از کامل ترین شکل ارتباط انسانی است و آمیزه ای است از زیباترین تلاقی چشمها، گیراترین تبادل کلام، همسوترین اندیشه ها، پر رمز و رازترین محرمیتها است.این رابطه به معنی ایجاد سازگارترین سیستم و تأثیرگذارترین نظام بر روی اعضای خانواده و جامعه است. وجود رابطه سالم از مهمترین عوامل شکل گیری و بالندگی شخصیت اعضای خانواده می باشد.فرزندان در هر حال از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند و والدین نقش آموزگاران را بازی می کنند و به طرز رفتار و فکر خانواده جهت می دهند.داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر، اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است و ناسازگاری این دو رکن خانواده می تواند تأثیرات بسیار نامطلوبی در شخصیت فرزندان به وجود آورد.
احساس امنیت حق فرزند است
l دکتر علیرضا سمیعی، روان پزشک معتقد است: هر فرزندی به امنیت روانی نیاز دارد و والدین موظف هستند این نیاز را برای ایشان تأمین کنند. مطالعات جدید نشان می دهد که حتی درگیریهای اندک و مشاجره های محدود والدین می تواند زندگی سایر اعضای خانواده را دچار آشفتگی و بحران جدی کند. حتی زمانی که والدین با سردی با یکدیگر برخورد می کنند و در سکوت با یکدیگر رفتار خصمانه دارند و سعی می کنند فرزندان متوجه اختلاف آنها نشوند، فرزندان احساس پریشانی و اضطراب می کنند و حقیقت اختلاف والدین را درک می نمایند.برای فهم این مطلب کافی است در این زمان که والدین به این امید هستند که فرزندانشان متوجه ناراحتی و عصبانیت ایشان نیستند، احساس کودکان را جویا شده آنها احساس ترس، عصبانیت و ناراحتی را بیان می کنند.
مشاجره های پنهان و آشکار
اختلاف و درگیریهای زن و شوهر - حتی در درجات خفیف آن - می تواند الگوی خواب فرزندان را به هم بزند و در شرایطی حتی از ورود به مراحل اصلی خواب که برای استراحت ضروری است مانع شود و در نتیجه باعث زودرنجی در روز بعد و بروز مشکلات دیگری باشد.آنچه مهم است، مشاجرات والدین چه در حالت پنهان و چه در حالت آشکار آن، تأثیر زیادی در ایجاد اختلالهای عاطفی دارد و این مشکلات با گذشت زمان کاسته نمی شود و به صورت عادت نیز در نمی آید. بلکه فرزندان روز به روز در برابر آنها حساس تر می شوند.
مریم عطایی، کارشناس خانواده نیز در همین باره می گوید: مشاجره والدین، فرزندان را دچار نوعی (تعارض شناختی) می کند. زیرا آنها والدین را به عنوان مرکز اصلی امنیت خود می دانند و در جریان مشاجره والدین نمی دانند باید به چه کسی پناه ببرند. همین مسأله آنها را دچار تعارض می کند. این تعارض درونی می تواند در درازمدت و در ارتباطات آینده، فرد را با مشکل اساسی و جدی مواجه کند.
این فرزندان در بزرگی خود بارها شکست را تجربه می کنند. مشاجره والدین سبب بروز رفتارهای ناسازگار در جامعه می شود و آثار زیانباری را به همراه دارد.
نظریه وراثت اجتماعی خشونت خانواده
دانشمندانی که در تشریح نظریه (وراثت اجتماعی خشونت خانواده) تحقیق کرده اند معتقدند: کسانی که شاهد خشونت و مشاجره های والدین خود بوده اند، دو برابر بیشتر از سایرین با همسران خود، دچار مشکل رفتاری هستند.البته نتایج این مشاجره ها در دختران و پسران متفاوت است. به عنوان مثال دختران در کودکی به دلیل افزایش هیجان پذیری دچار اختلال (نوروتیک) همانند (ناخن جویدن) می شوند و در آینده با همسران خود بدرفتاری می کنند. این اثر در پسران سبب بروز رفتارهای ضد اجتماعی می شود. این پسران در کودکی و بزرگسالی عامل بسیاری از حوادث ناخوشایند در جوامع هستند.برخی از محققین معتقدند (هیتلر) و اصولاً جریان حزب نازی از همین ویژگی برای تحریک جوانان در جنگ، استفاده کرد و خشم گسسته میلیونها جوان را برانگیخت که نوعی برون ریزی ناخودآگاه مشکلات خانوادگی بود.آنچه مسلم است، شایع ترین رویدادهای استرس آمیز، ناشی از حساسیت بیش از حد افراد در زمینه مشکلات خانوادگی است.
وقتی یک طرف خود را به نشنیدن می زند
در کتاب چگونه فرزندانمان را تربیت کنیم؟ نوشته علی موحدی، آمده است: مهمترین مهارت ارتباط مؤثر گوش دادن واقعی به حرفهای همسر است. البته گاهی انجام این مهارت ساده برای عده ای آنقدر دشوار می شود که خود را به نشنیدن می زنند و جواب از قبل حاضر و آماده ای دارند، مدارک و دلایلی هم برای اثبات ادعای خود جمع آوری می کنند و حتی به داوری می نشینند ... ولی گوش دادن مهمترین مهارتی است که می تواند صمیمیت را به وجود آورد و آن را حفظ نماید. وقتی خوب گوش می دهید، همسرتان را بهتر درک می کنید، با او هماهنگ می شوید، از روابط خود بیشتر لذت می برید و با چشمان همسرتان به مسایل نگاه می کنید.
مهارت گفتگوی سالم
در این روش فرزندان شما قدرت تصمیم گیری صحیح و راه گفتگوی سالم را یاد می گیرند و به دور از تأثیرات ناسالم روانی، آینده بالقوه ای برای خود پیش بینی می کنند و شور و اشتیاق به الگوپذیری مناسب را از پدر و مادر به ارث می برند. این فرزندان چنان محیط خانواده را امن و آرام بخش می دانند که همواره در مواجهه با مشکلات درونی و بیرونی جامعه، پدر و مادر را تکیه گاه همیشگی خود می دانند و در تمامی مراحل زندگی خود از همفکری و همراهی آنان بهره مند می باشند.
- [سایر] تأثیر حضور فرزندان در صحنه مشاجره والدین چیست؟
- [سایر] نماز چه تأثیری در زندگی سیاسی - اجتماعی افراد می گذارد؟
- [سایر] آیا مشاهده روابط جنسی والدین، آثار منفی بر کودک می گذارد؟
- [سایر] آیا اعتقاد به عصمت پیامبران و امامان(علیهم السلام) تأثیری منفی بر زندگی فردی و اجتماعی ما نمی گذارد؟
- [سایر] والدین با بچه های لوس و نونور چه کنند؟
- [سایر] وقتی بچه ای به دنیا می آید والدین چه کارهایی را باید انجام دهند؟
- [سایر] امروزه که دخالتهای آمریکا و فرانسه در لبنان بسیار زیاد شده است، می خواستم بدونم آمریکا و فرانسه در لبنان چه منافعی را دنبال می کنند و این منافع چه تأثیری بر روابط ایران و لبنان می گذارد؟
- [سایر] چگونه با مشاجره بچهها برخورد مناسبی داشته باشیم؟
- [آیت الله بهجت] آیا کودک و وسایل او جزو چیزهایی محسوب می شوند که در اختیار والدین هستند که اگر ایشان آن وسایل را پاک بدانند می توان آن وسایل را پاک دانست مثلاً دست بچه ای زخم می شود و آن بچه غایب می شود و آن گاه که برمی گردد عین نجاست در دست او نیست و والدین بچه دست بچه را پاک می دانند ، آیا می توان آن را پاک دانست و معلوم نیست که خودش آن را شسته یا والدین او آب کشیده اند؟
- [سایر] زن و شوهری دچار مشاجره و درگیری می شوند. والدین خانم پس از شنیدن کلیات ماجرا از زبان دخترشان بدون هیچگونه توضیح دیگری اقدام به ناسزاگویی و فحاشی و اهانت به داماد خود می نمایند و به او نسبت هایی نظیر فاقد شرف و غیرت و دیوانه و ... می دهند. آیا ادای این الفاظ و کلمات حتی در صورت مقصر بودن داماد از طرف والدین دختر شرعا صحیح است؟
- [آیت الله سبحانی] امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد، باید هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالی را پیش بچه یا دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه و بچه مالی را پیش کسی امانت بگذارند صحیح نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد، باید هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالی را پیش بچه یا دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه و بچه مالی را پیش کسی امانت بگذارند صحیح نیست.
- [آیت الله نوری همدانی] امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد ، باید هر دو بالغ و عاقل باشند ، پس اگر انسان مالی را پیش بچّه یا دیوانه امانت بگذارد ، یا دیوانه و بچّه مالی را پیش کسی امانت بگذارند ، صحیح نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] مالی را که قرار می گذارد به عامل بدهد معتبر نیست که مثل باب اجاره از همه جهت معیّن باشد ، ولی باید این اندازه معیّن باشد که بعداً موجب غَرَر و مشاجره میان جاعل و عامل نشود مثلاً اگر بگوید هر کس کیف مرا که محتوی پول بوده است و گم شده است پیدا کند یک چهارم آن پول را به او می دهم ، صحیح است .
- [آیت الله وحید خراسانی] امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد باید هردو عاقل باشند پس اگر انسان مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد یا دیوانه مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست و کسی که مال خودش را امانت می گذارد باید بالغ باشد و جایز است بچه ممیز مال دیگری را با اذنش نزد کسی امانت بگذارد و امانت گذاشتن نزد بچه ممیز در صورتی که متمکن از حفظ باشد و امانت را حفظ کند و مستلزم تصرف در مال بچه نباشد اشکال ندارد و معتبر است کسی که مال خودش را امانت می گذارد سفیه و مفلس نباشد مگر با اذن یا اجازه ولی سفیه و طلبکاران مفلس ولی امانت گذاشتن نزد سفیه و مفلس در صورتی که مستلزم تصرف انها در مال خودشان نباشد مانعی ندارد و در صورت استلزام با اذن یا اجازه ولی و طلبکاران اشکال ندارد
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر و مادر بچّه غیر ممیز، کافر غیر کتابی باشند، بنابر احتیاط واجب باید از آن بچّه نیز اجتناب شود واگر بچّه ممیز بوده و اظهار کفر کند، نجس میباشد؛ ولی اگر یکی از والدین مسلمان یا اهل کتاب باشند، بچّه نیز پاک است و اگر پدر و مادر کافر بوده ولی پدر بزرگ یا مادر بزرگ او مسلمان باشند، پاک بودن بچّه منوط بر این است که آنها کفالت وی را بر عهده داشته باشند، امّا بچّهای که پدر و مادر او بعد از تولد او مرتد شدهاند، پاک است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه انسان وضو داشته و شک کند باطل شده یا نه، بنامی گذارد که وضوی او باقی است و بعکس اگر کسی وضو نداشته، شک دارد وضو گرفته یا نه، بنا می گذارد که وضو نگرفته است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] امانتدار و کسی که مال را امانت می گذارد، باید هر دو عاقل باشند، پس اگر انسانی مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست، ولی بچّه ممیّز می تواند با اذن ولیّ خود مالش را نزد کسی امانت بگذارد و همچنین می تواند وکیل باشد که مال فردی را نزد فرد دیگری امانت بگذارد و همین طور امانت گذاشتن نزد بچّه ممیّز با اذن ولیّ او اشکال ندارد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] امانت دار و کسی که مال را امانت می گذارد باید هر دو عاقل باشند؛ پس اگر انسان مالی را پیش دیوانه امانت بگذارد؛ یا دیوانه مالی را پیش کسی امانت بگذارد صحیح نیست. ولی جایز است بچه ممیز با اذن ولی مالش را نزد کسی امانت بگذارد و همچنین جایز است مال دیگری را با اذنش نزد کسی امانت بگذارد و امانت گذاشتن نزد بچه ممیز عیبی ندارد اگرچه ولی اجازه نداده باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زراعت با آب باران و نهر مشروب شود و احتیاجی به آب چاه نداشته باشد اما با آن نیز آبیاری گردد و این کار تاثیری در محصول نداشته باشد زکات آن ده یک است و اگر بعکس با آب چاه آبیاری شود و آب باران بر آن ببارد اما تأثیری نگذارد زکات آن بیست یک است.