چرا خدا حوادثی مثل زلزله را به وجود می‌آورد که انسان‌ها از بین بروند; آیا می‌توان علت زلزبه را غضب یا خشم طبیعت دانست؟

در پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که بلاها و دشواری‌ها، علل و رازهای متعددی دارند . از این رو توجه به نکات ذیل شایسته است:
1 . زلزله را نمی‌توان شر دانست . شر دو معنی دارد: چیزی که ملایم و هماهنگ باطبایع نیست; مانند حیوانات موذی و دیگری چیزهایی که موجب فساد می‌شوند و در آن مصلحتی وجود ندارد . آن چه از خدا نفی می‌شود، قسم دوم است; بنابراین ما در عالم (بد مطلق‌) نداریم و هر چه که لباس وجود و هستی پوشیده، به نحوی خیر دارد; گرچه بر ما پوشیده باشد .

پس بد مطلق نباشد در جهان
بد به نسبت‌باشد این را هم بدان
زهر مار آن مار را باشد حیات
نسبتش با آدمی باشد ممات (1)
از دیدگاه یک خداپرست، خیر محض و آن چه که خیرش بیشتر است، امکان وجود دارد، اما آن چه که شر محض است‌یا شرش بیشتر از خیرش باشد، امکان وجودش از سوی خداوند نیست .
2 . این مصیبت‌ها و بلاها را می‌توان از منظر امتحان و آزمایش الهی نگریست و صبر در برابر این مصیبت‌ها ارزشمند است . خداوند می‌فرماید:
(و قطعا شما را به چیزی از (قبیل) ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم و مژده ده شکیبایان را) . 1
در آیه‌ای نیز بر امتحانی بودن شر و خیر گواهی می‌دهد;
(و شما را از راه آزمایش به بد و نیک خواهیم آزمود) . (2)
علامه مطهری در توضیح این آیه معتقد است که (ای بسا یک چیزی خودش خیر است; نعمت است; ما که به شما می‌دهیم، جنبه امتحانی دارد; ولی وقتی که به شما دادیم، همین خیر بسا هست که سبب فساد شما بشود; باز شر هم جنبه امتحانی دارد; ای بسا همین شر منشاء اصلاح شما بشود) . (3)
2 . مصیبت‌ها تربیت کننده فرد، بیدار کننده جامعه، هوشیار کننده انسان‌های خفته و تحریک کننده عزم‌ها و اراده‌هاست . بلا و مصیبت این گونه نیست که اثرش بریدن و خمودی باشد; بلکه وجود سختی‌ها برای آن است که استعداهای باطنی انسان بروز کند . بلاها هم فرد را تربیت می‌کند و هم به بیدار سازی جامعه می‌انجامد . درنگ در بی‌تابی‌ها، سوگ‌ها و ایثارهای زیبای ایرانیان، پس از واقعه بم گواه این مدعاست . در دل گرفتاری ها و مصیبت‌ها، سعادت و نیک‌بخی‌ها نهفته است . در دنیا کسی پیروز است که قدرت شناوری داشته باشد . شناوری در امواج بلاها و سختی‌ها، و شناوری در میدان عمل و در عرصه مصیبت‌ها به دست می‌آید . (4)

همه عمر تلخی کشیده است‌سعدی
که نامش برآمد به شیرین زبانی
3 . بلا و مصیبت، صفت رضا به قضای الهی و خشنودی را به آن چه خدا پیش می‌آورد، ایجاد می‌کند و برای مردان خدا، صبر در برابر مصیبت‌ها همچون شهد شیرین است . (5)

چون صفا بیند، بلا شیرین شود
خوش شود دارو چو صحت‌بین شود
برد بیند خویش را در عین مات
پس بگوید اقتلونی یا ثقات
4 . مشکلاتی که بر مردان الهی وارد می‌شود نه از نوع عذاب، بلکه برای ترفیع مقام یا آزمایش است . جمله معروف (البلاء للولاء) ، مبین این اصل است .

اگر با دیگرانش بود میلی
چرا جام مرا بشکست لیلی
بلا برای اولیای خدا از نعمت‌ها و هدایای بزرگ الهی است . امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:
(خداوند بنده‌ای را که دوست می‌دارد، او را در گرداب بلا فرو می‌برد; فرو بردنی‌) . (6)

هر آدمی که کشته شمشیر عشق شد
گو غم مخور که ملک ابد خون بهای اوست
از دست دوست هر چه ستانی شکر بود
سعدی رضای خود مطلب چون رضا اوست
> 5 . برخی از مصیبت‌هایی که در مورد انسان‌های پاک، اما خطاکار پیش می‌آید، برای پاک‌سازی‌آنهاست; (7) مولوی می‌گوید:

که بلای دوست تطهیر شماست
علم او بالای تدبیر شماست
مصیبت‌های وارده، ضمن فراهم آوری آمرزش گناه، زمینه تقرب بیشتر به خدا را فراهم می‌آورد . به فرموده امام کاظم (علیه السلام) (ناخوشی و سختی نعمتی است که خداوند برای پاک‌سازی به انسان عنایت می‌کند) . (8)
6 . در پایان این نکته نیز لازم به ذکر است که برخی دیگر از مصیبت هایی که به بشر می‌رسد، زاییده انتخاب انسان است . خداوند هم بر این نکته تاکید دارد که (هر گونه مصیبتی که به شما برسد، به سبب دستاورد خود شماست‌) . (9)
عدم رعایت اصول مهندسی در ساخت‌بناها و تلفات سنگین ناشی از این امر را از نظر نباید دور داشت . به راستی چرا زلزله‌های بالای 7 ریشتر در ژاپن تلفات بسیار اندکی داشته است؟

پی‌نوشت:
1 . جلال الدین بلخی .
2 . بقره (2): 155 .
3 . انبیاء (21): 35 .
4 . شهید مطهری، مجموعه آثار، ج 4، ص 328 .
5 . همان، ص 311 .
6 . مجموعه آثار (عدل الهی)، ج 1، ص 176 .
7 . محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج 15، ص 55 .
8 . محمد محمدی‌ری‌شهری، عدل در جهان بینی توحیدی، ص 141 .
9 . بحارالانوار، ج 78، ص 165 .