وظایف والدین در مواجهه با کودک چیست ؟
در خانواده مسئولیت والدین پس از مسئولیت زن و شوهری مهمترین رکن به شمار می‌رود. با تولد اولین فرزند تحولی اساسی در مسئولیت زن و شوهری پدید می‌آید. با تولد کودک زن وشوهر باید به تدریج بین مسئولیت زن وشوهری و والدینی سازگاری ایجاد کنند. وظیفه والدین پرورش کودک واجتماعی کردن او طی مراحل مختلف است . در نوزادی وکودکی غالب وظیفه پدر و مادر ،تغذیه و حفاظت از کودک است . در سنین میانی کودکی کنترل و راهنمایی اهمیت بیشتری دارد و در نوجوانی فراهم آوردن زمینه استقلال آنان از نکات مهم است. از آنجا که کودک تا جوانی بیشتر مدت زندگی خود را با خانواده می‌گذراند. مهمترین عامل رشد وتحول او در ابعاد مختلف جسمانی و شناختی ،‌رفتاری و عاطفی خانواده است. در این مجال کوتاه وظایف والدین را از دیدگاه اسلام بررسی می‌کنیم: اولین نکته در دیدگاه اسلام در مورد وظایف والدین‌،‌تقدس وتاکید بر ارزش معنوی آن است به گونه‌ای که برای آن ارزش عبادت خداوند شده است. برای نمونه رسول خدا (ص) فرموده‌اند: “ وقتی زن باردار می‌شود ثواب و پاداش او مانند روزه‌دار برپا کننده نماز وکسی است که با مال و جانش در راه خدا جهاد می‌کند. هنگامی که وضع حمل کرد کسی عظمت ومزد و پاداش او را درک نمی‌کند. وقتی به نوزادش شیر می‌دهد هر مکیدن بچه ارزش آ‌زاد کردن بنده‌ای از فرزندان اسماعیل را دارد وهرگاه به‌طور کامل به فرزندش شیر داد فرشته‌ای به او می‌گوید : همه گناهان گذشته‌‌ات بخشیده شده است.(1) این گونه تلقی موجب می‌شود والدین وظایف خانوادگی خویش را در ضمن سایر وظایف دینی قرار داده و آنها را مخل یا جدا از وظایف دینی احساس نکنند . نکته دوم : توجه اسلام به روابط والدین با کودک بیش از تولد و حتی قبل از انعقاد نطفه است . نکته سوم: توجه اسلام به همه ابعاد رشد کودک و توصیه‌های ویژه به والدین در زمینه تغذیه رشد جسمانی شناختی و عاطفی کودک است . اسلام تاکید می‌کند برای نوزاد چیزی بهتر از شیر مادر نیست. همچنین تاثیر شیر بر بعد شناختی، جسمانی و دینی نوازد مورد تاکید قرار گرفته است به گونه‌ای که زنان کم عقل،‌ بدزبان ،‌بسیار زشت و حرام خوار و دشمن اولیای دین وشراب خوار و یا آنانی که دارای نقص جسمانی مانند ضعف بینایی هستند نباید به کودک شیر دهند.(2) نکته چهارم تاکید اسلام برروابط عاطفی والدین با فرزندان است و در این جهت توصیه‌هایی در دو بعد روابط کلا‌می و غیرکلا‌می به والدین ارائه کرده است تا با عمل به آنها سلامت روانی کودکان حتی‌المقدور تامین شود. روانشناسان بر تامین نیازهای عاطفی کودکان بسیار تاکید دارند و جالب‌ترین توصیه آنها توجه عاطفی مثبت و بی‌قید وشرط والدین به کودک است که عامل مهمی در سلامت روانی کودک در طول زندگی او به شمار می‌رود. اولیای دین در باب روابط عاطفی با کودکان توصیه‌هایی به شرح ذیل دارند: 1.گفتگویی مهربانانه و دلسوزانه با فرزندان(3) 2.نگاه مهربانانه به ایشان (4) 3.بوسیدن و در آغوش کشیدن فرزند (5) 4.بازی با کودکان (6) 5. احترام به کودک و نیکو صدا زدن و گفتگوی محترمانه (7) 6.دست کشیدن بر سر آنها (8) همچنین اسلام بر رعایت عدالت و مساوات در برخوردعاطفی با فرزندان بسیار تاکید دارد. پیامبر اسلام (ص) فردی را که فقط یکی از دو فرزندش را می‌بوسید به رعایت مساوات بین فرزندان دعوت نمود.(9) شایان ذکر است که درتعالیم اسلامی افراط در ابراز محبت نسبت به فرزندان قابل پذیرش نیست. ابراز عواطف بیش ازحد باعث کودک محوری در خانواده می‌شود و به سبب وابستگی شدید، فرزندان را از کسب استقلال باز می‌دارد. البته تنبیه به صورت ملایم و در شرایطی تائید شده است از جمله قهر کردن با کودکان که در این صورت قطع روابط با فرزندان به مدت طولانی مناسب نیست.(10) پی‌نوشتها: 1. وسایل الشیعه،‌ج 15،ص 175 2. همان منبع 3.همان منبع 4. الحدیث، ج3،ص 296 5.وسایل الشیعه، ج 15،ص 194 6.همان منبع 7. بحارالانوار، ج 101، ص 95 8.وسایل الشیعه ، ص 59، ج 15 9.وسایل الشیعه، ج 15،ص 204 10.فروغ کافی ، ج 6،ص 5
عنوان سوال:

وظایف والدین در مواجهه با کودک چیست ؟


پاسخ:

در خانواده مسئولیت والدین پس از مسئولیت زن و شوهری مهمترین رکن به شمار می‌رود. با تولد اولین فرزند تحولی اساسی در مسئولیت زن و شوهری پدید می‌آید. با تولد کودک زن وشوهر باید به تدریج بین مسئولیت زن وشوهری و والدینی سازگاری ایجاد کنند.
وظیفه والدین پرورش کودک واجتماعی کردن او طی مراحل مختلف است . در نوزادی وکودکی غالب وظیفه پدر و مادر ،تغذیه و حفاظت از کودک است . در سنین میانی کودکی کنترل و راهنمایی اهمیت بیشتری دارد و در نوجوانی فراهم آوردن زمینه استقلال آنان از نکات مهم است.
از آنجا که کودک تا جوانی بیشتر مدت زندگی خود را با خانواده می‌گذراند. مهمترین عامل رشد وتحول او در ابعاد مختلف جسمانی و شناختی ،‌رفتاری و عاطفی خانواده است.
در این مجال کوتاه وظایف والدین را از دیدگاه اسلام بررسی می‌کنیم:
اولین نکته در دیدگاه اسلام در مورد وظایف والدین‌،‌تقدس وتاکید بر ارزش معنوی آن است به گونه‌ای که برای آن ارزش عبادت خداوند شده است. برای نمونه رسول خدا (ص) فرموده‌اند: “ وقتی زن باردار می‌شود ثواب و پاداش او مانند روزه‌دار برپا کننده نماز وکسی است که با مال و جانش در راه خدا جهاد می‌کند. هنگامی که وضع حمل کرد کسی عظمت ومزد و پاداش او را درک نمی‌کند. وقتی به نوزادش شیر می‌دهد هر مکیدن بچه ارزش آ‌زاد کردن بنده‌ای از فرزندان اسماعیل را دارد وهرگاه به‌طور کامل به فرزندش شیر داد فرشته‌ای به او می‌گوید : همه گناهان گذشته‌‌ات بخشیده شده است.(1)
این گونه تلقی موجب می‌شود والدین وظایف خانوادگی خویش را در ضمن سایر وظایف دینی قرار داده و آنها را مخل یا جدا از وظایف دینی احساس نکنند .
نکته دوم : توجه اسلام به روابط والدین با کودک بیش از تولد و حتی قبل از انعقاد نطفه است .
نکته سوم: توجه اسلام به همه ابعاد رشد کودک و توصیه‌های ویژه به والدین در زمینه تغذیه رشد جسمانی شناختی و عاطفی کودک است . اسلام تاکید می‌کند برای نوزاد چیزی بهتر از شیر مادر نیست.
همچنین تاثیر شیر بر بعد شناختی، جسمانی و دینی نوازد مورد تاکید قرار گرفته است به گونه‌ای که زنان کم عقل،‌ بدزبان ،‌بسیار زشت و حرام خوار و دشمن اولیای دین وشراب خوار و یا آنانی که دارای نقص جسمانی مانند ضعف بینایی هستند نباید به کودک شیر دهند.(2)
نکته چهارم تاکید اسلام برروابط عاطفی والدین با فرزندان است و در این جهت توصیه‌هایی در دو بعد روابط کلا‌می و غیرکلا‌می به والدین ارائه کرده است تا با عمل به آنها سلامت روانی کودکان حتی‌المقدور تامین شود.
روانشناسان بر تامین نیازهای عاطفی کودکان بسیار تاکید دارند و جالب‌ترین توصیه آنها توجه عاطفی مثبت و بی‌قید وشرط والدین به کودک است که عامل مهمی در سلامت روانی کودک در طول زندگی او به شمار می‌رود.
اولیای دین در باب روابط عاطفی با کودکان توصیه‌هایی به شرح ذیل دارند:
1.گفتگویی مهربانانه و دلسوزانه با فرزندان(3)
2.نگاه مهربانانه به ایشان (4)
3.بوسیدن و در آغوش کشیدن فرزند (5)
4.بازی با کودکان (6)
5. احترام به کودک و نیکو صدا زدن و گفتگوی محترمانه (7)
6.دست کشیدن بر سر آنها (8)
همچنین اسلام بر رعایت عدالت و مساوات در برخوردعاطفی با فرزندان بسیار تاکید دارد. پیامبر اسلام (ص) فردی را که فقط یکی از دو فرزندش را می‌بوسید به رعایت مساوات بین فرزندان دعوت نمود.(9)
شایان ذکر است که درتعالیم اسلامی افراط در ابراز محبت نسبت به فرزندان قابل پذیرش نیست. ابراز عواطف بیش ازحد باعث کودک محوری در خانواده می‌شود و به سبب وابستگی شدید، فرزندان را از کسب استقلال باز می‌دارد. البته تنبیه به صورت ملایم و در شرایطی تائید شده است از جمله قهر کردن با کودکان که در این صورت قطع روابط با فرزندان به مدت طولانی مناسب نیست.(10)
پی‌نوشتها:
1. وسایل الشیعه،‌ج 15،ص 175
2. همان منبع
3.همان منبع
4. الحدیث، ج3،ص 296
5.وسایل الشیعه، ج 15،ص 194
6.همان منبع
7. بحارالانوار، ج 101، ص 95
8.وسایل الشیعه ، ص 59، ج 15
9.وسایل الشیعه، ج 15،ص 204
10.فروغ کافی ، ج 6،ص 5





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین