پیچ رادیو را که باز کردم، صدای چند نفر گوش را می نواخت که همه با هم می گفتند (زندگی با قرآن) . نظرم جلب شد که ببینم چه برنامه ای است ، بله؛ بازهم برنامه های خوب رادیو قرآن و گوش بنده و بخش دیگری به نام "زندگی با قرآن". مجری زبردستی که مکرر صدای او را شنیده ام و بخاطر اجرای خوبش ، پیش خودم او را ستوده ام این داستان را تعریف می کرد و می گفت : زهرا محمدی دختربچه 9 ساله ای است که در یک خانواده 4 نفره زندگی می کنه، مادر این کودک که در تماسی با برنامه ، جویای درمان ناخون جویدن و پرخاشگری کودک خود بود به پرسش های مجری پاسخ می داد . موارد لازم را برای اصلاح رفتار کودک بگویید. - زهرا دروغ هم می گوید؟ * بله اما وقتی می گوئیم چرا دروغ گفتی می گوید: مصلحتی بود. - چه زمانی ناخون می جود؟ *هنگامی که بین او و خواهرش مریم که چند سالی زهرا از او بزرگ تر است ، تبعیض قائل شویم، یا به او بگوییم مراعات خواهرت را بکن او از تو کوچک تر است و تو دیگر بزرگ شده ای و یا گاهی ممکن است به خاطر برخی از پرخاشگری هامورد عتاب و یا تنبیه واقع شود ، به گوشه ای می رود و ناخون می جود. - شما در منزل با همسر خود چگونه تعامل می کنید؟ * من اختلافاتی با خانواده همسرم دارم و این اختلاف به روابط من و شوهرم لطمه وارد کرده است و گاهی با یکدیگر رو راست نیستیم، بنابراین شوهرم مکرر به من دروغ می گوید و وقتی علت را جویا می شوم می گوید دروغ مصلحتی بود. *** خانم مجری که بعداً فهمیدم نام او ترکاشوند بود از کارشناس برنامه که شخصی بود به نام دکتر امینی پرسید داستان را شنیدید؟ دکتر در پاسخ گفت: بله مجری پرسید این داستان را تحلیل کنید. *** کارشناس شروع کرد: پرخاشگری زهرا نتیجه کشمکش های داخلی زن و شوهر به خاطر اختلافات بی پایه در منزل است . دروغ گویی زهرا به خاطر دروغ گویی های پدر و مادر زهراست، دلیل آن هم این است که وقتی علت هر دو را جویا می شویم هر دو می گویند دروغ مصلحتی بود. و ناخون جویدن زهرا، به خاطر هضم نکردن همه ی این ناهنجاری هاست .مخصوصاً تبعیض، چون زهرا هنوز کوچک است با تمام نیازهای یک کودک ، با ورود کودک دوم بسیاری از مسائل در خانه برای او تغییر کرده که مهم ترین آن توجه ،محبت ومیزان ساعتی است که پدر ومادر فرصت با اوبودن را دارند . پس پدرها و مادرهای عزیز مشاجره نکنید ، با یکدیگر بلند سخن نگویید ، تا فرزندانتان نیز پرخاشگر نشوند .به یکدیگر دروغ نگویید تا فرزندانتان به شما دروغ نگویند. یادمان باشد که فرزندان ما آن چیزی می شوند که ما هستیم نه آن چیزی که آرزویش را داریم. نگاه تان به کودکان تان یکسان تقسیم شود تا کودکان تان گرفتار عقده های درونی و برونی نگردند در غیر این صورت منتظر رفتارهایی ناپسند تر از ناخن جویدن در آینده از آن ها باشید .زمانی که دیگر فرصت چندانی برای تربیت ندارید و نهال کوچک کودک شما به درختی تنومند تبدیل شده است ، پس امروز نیاز کودک تان را بر طرف کنید و با اشباع کردن او از محبت راه ورود محبت های اشتباه را در آینده به قلب او ببندید . سایت تبیان سعی می کند با مقالات خود در کنارتان باشد با نظرات تان مارا همراهی کنید و در صورت بروز مشکل در تربیت کودک با مشاوره ی تبیان در تماس باشید . گلی از باغ بهشت پس از تولد، مهمترین مسئله ، نگهداری و تربیت کودک است تا وی را آماده ورود به کودکستان، دبستان و در نهایت ورود به اجتماع سازد. نگهداری طفل عبارت است از به کار بردن وسایل لازم برای بقا، نمو و بهداشت جسمی و روحی کودک مانند غذا دادن، پوشاندن، تمیز نگه داشتن و شست و شوی او و به طور کلی آنچه که سن کودک و طفل اقتضا آن را دارد. از جمله حقوق کودک که به عهده والدین آن می باشد، بهره بردن از شیر مادر، تامین مخارج و نگهداری او و حق حضانت که هم حق می باشد و هم تکلیف والدین، و از همه مهم تر تربیت کودک است که به موازات نگهداری از کودک باید به تربیت صحیح کودک پرداخت؛ چرا که فرزند صالح گلی است از گلهای بهشت و طبق ماده 1104 قانون مدنی در ایران ، والدین باید در تربیت اولاد خود با یکدیگر همکاری نمایند . والدین فقط مکلف به نگهداری از طفل نیستند بلکه بایستی در تربیت فرزند خود نیز کوشا باشند و با یکدیگر همفکری نمایند. با توجه به ا ینکه کودکان به علت عدم تکامل رشد بدنی و فکری قبل و بعد از تولد به مراقبت و توجه خاص نیازمند می باشند، جای بسی افتخار دارد که دین اسلام که کامل ترین و جامع ترین دین ها می باشد به این مسئله بسیار ظریف و حساس، به صورت دقیق و شفاف اشاره نموده است. برای رشد کامل و متعادل شخصیت کودکان، آنان باید در محیط خانواده و در فضایی سرشار از شادی و تفاهم پرورش یابند. دین اسلام، حقوق کودکان از قبل ، حین و بعد از تولد بسیار دقیق اشاره نموده و بر رعایت بسیار دقیق آن، تاکید ورزیده است و برای اجرای هر مرحله به والدین توصیه های لازم را نموده است. قبل از ازدواج به طرفین در انتخاب و گزینش همسر توصیه هایی گردیده ، در حین بارداری و 9 ماه مراقبت کودک، آداب و دستورالعمل های خاص آن ذکر گردیده و بعد از تولد تا زمانی که فرد دوران کودکی و نوجوانی را سپری می کند حتی تا زمانی که در قید حیات است، در اجتماع حق و حقوق آن لازم الاجرا شمرده شده است. در اسلام در خصوص حقوق والدین که مرتبط با فرزندان می باشد،اشاره های بی شماری گردیده است. از جمله: انتخاب نام نیک که باعث هویت بخشیدن به کودک گردد. برخورد منطقی با کودک و پاسخ گویی صحیح به سوالات بی شمار او. سلام نمودن به آنان و احترام قایل گردیدن برای کودکان. ابراز رابطه دوستانه توام با احترام. تکریم فرزندان و کودکان و اعمال عدالت نسبت به آنان. مسرور نمودن کودک و مشارکت در بازی و تفریح با آنان. آنچه مسلم است والدین در مسیر حفظ و نگهداری و تربیت کودکان خود با تعامل های گوناگونی مواجه می شوند. والدین اولین مسئولیت در پرورش و حمایت از کودکان را در سنین نوزادی تا بلوغ دارا می باشند. فرآیند آشناسازی خردسالان با فرهنگ، ارزش ها و هنجارهای اجتماع پیرامون آنان در دامان خانواده آغاز می گردد. برای رشد کامل و متعادل شخصیت کودکان، آنان باید در محیط خانواده و در فضایی سرشار از شادی و تفاهم پرورش یابند. اهمیت تربیت کودک آن هم تربیت بدون خشونت در اسلام بسیار حایز اهمیت است. حق رشد و تکامل کودک در محیطی بدون خشونت یکی از حقوق انسانی و بنیادین کودک است. روش های آموزشی همراه با خشونت اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و منجر به رفتار غیر اجتماعی یا مشکل خودآزاری کودک می شوند ریشه های خشونت علیه کودکان در خانواده بسیار هستند. اغلب اوقات چنین مشکلاتی از افزایش فشار بر والدین و این باور که تنبیه بدنی راه موثری برای کنترل و تربیت کودک است، ناشی می شوند. در حالی که مستندات علمی بسیاری وجود دارند که نشان می دهند تربیت با خشونت منجر به بروز مشکلات روانی و پرورش می گردند؛ به عنوان مثال روش های آموزشی همراه با خشونت باعث تضعیف توانایی کودک برای تمرکز در مدرسه می شوند. این روش ها اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و منجر به رفتار غیر اجتماعی یا مشکل خودآزاری کودک می شوند. تنبیه بدنی کودکان از بعد اخلاقی نیز مردود است؛ کتک زدن انسان ها کاراشتباهی است. کودکان نیز انسان هستند . به طور کلی هر گونه سهل انگاری، آزار روانی و جسمی کودک، باعث رفتار اجتماعی ناپسند شده و شان و حقوق آنها را نقض می کند. بدون تردید اساس تربیت اسلامی، بر آزادی فکر و روش تربیتی آن مبتنی برتکریم شخصیت انسان،به خصوص اطفال می باشد. والدینی که علاقه دارند فرزندانی با شخصیت مطلوب پرورش دهند لازم است از دوران کودکی به آن توجه کنند و این خوی پسندیده را ازابتدا در آنان احیا نمایند. شخصیت،استقلال اراده،ا عتماد به نفس و ...ا ز صفاتی هستند که اساس آن در ذهن پدر و مادر پی ریزی می شود. لذا احترام به کودک و حس معاشرت پدر و مادر با وی یکی از اساسی ترین عوامل ایجاد شخصیت در کودک است. توجه به تعلیم و تربیت کودکان به طور گسترده ای در احادیث و روایات مورد اشاره قرار گرفته است. (کل مولود یولد علی الفطره) به این معنا که هر نوزادی بر فطرت پاک متولد می شود و اگر از همان اوان کودکی مورد تربیت اسلامی قرار گیرد و از آلودگی ها دور نگاه داشته شود، یقیناً در آینده نیز از انحراف مصون خواهد ماند. رسول اکرم (ص) می فرمایند: (اکرموا اولادکم و احسنو آدابهم) * فرزندان خود را احترام کنید و با آنان مودب برخورد نمایید. پی نوشت: 1- طبرسی، ج 7 ، ص 625 www.eporsesh.com
پیچ رادیو را که باز کردم، صدای چند نفر گوش را می نواخت که همه با هم می گفتند (زندگی با قرآن) . نظرم جلب شد که ببینم چه برنامه ای است ، بله؛ بازهم برنامه های خوب رادیو قرآن و گوش بنده و بخش دیگری به نام "زندگی با قرآن".
مجری زبردستی که مکرر صدای او را شنیده ام و بخاطر اجرای خوبش ، پیش خودم او را ستوده ام این داستان را تعریف می کرد و می گفت : زهرا محمدی دختربچه 9 ساله ای است که در یک خانواده 4 نفره زندگی می کنه، مادر این کودک که در تماسی با برنامه ، جویای درمان ناخون جویدن و پرخاشگری کودک خود بود به پرسش های مجری پاسخ می داد .
موارد لازم را برای اصلاح رفتار کودک بگویید.
- زهرا دروغ هم می گوید؟
* بله اما وقتی می گوئیم چرا دروغ گفتی می گوید: مصلحتی بود.
- چه زمانی ناخون می جود؟
*هنگامی که بین او و خواهرش مریم که چند سالی زهرا از او بزرگ تر است ، تبعیض قائل شویم، یا به او بگوییم مراعات خواهرت را بکن او از تو کوچک تر است و تو دیگر بزرگ شده ای و یا گاهی ممکن است به خاطر برخی از پرخاشگری هامورد عتاب و یا تنبیه واقع شود ، به گوشه ای می رود و ناخون می جود.
- شما در منزل با همسر خود چگونه تعامل می کنید؟
* من اختلافاتی با خانواده همسرم دارم و این اختلاف به روابط من و شوهرم لطمه وارد کرده است و گاهی با یکدیگر رو راست نیستیم، بنابراین شوهرم مکرر به من دروغ می گوید و وقتی علت را جویا می شوم می گوید دروغ مصلحتی بود.
***
خانم مجری که بعداً فهمیدم نام او ترکاشوند بود از کارشناس برنامه که شخصی بود به نام دکتر امینی پرسید داستان را شنیدید؟
دکتر در پاسخ گفت: بله
مجری پرسید این داستان را تحلیل کنید.
***
کارشناس شروع کرد: پرخاشگری زهرا نتیجه کشمکش های داخلی زن و شوهر به خاطر اختلافات بی پایه در منزل است . دروغ گویی زهرا به خاطر دروغ گویی های پدر و مادر زهراست، دلیل آن هم این است که وقتی علت هر دو را جویا می شویم هر دو می گویند دروغ مصلحتی بود.
و ناخون جویدن زهرا، به خاطر هضم نکردن همه ی این ناهنجاری هاست .مخصوصاً تبعیض، چون زهرا هنوز کوچک است با تمام نیازهای یک کودک ، با ورود کودک دوم بسیاری از مسائل در خانه برای او تغییر کرده که مهم ترین آن توجه ،محبت ومیزان ساعتی است که پدر ومادر فرصت با اوبودن را دارند .
پس پدرها و مادرهای عزیز
مشاجره نکنید ، با یکدیگر بلند سخن نگویید ، تا فرزندانتان نیز پرخاشگر نشوند .به یکدیگر دروغ نگویید تا فرزندانتان به شما دروغ نگویند.
یادمان باشد که فرزندان ما آن چیزی می شوند که ما هستیم نه آن چیزی که آرزویش را داریم.
نگاه تان به کودکان تان یکسان تقسیم شود تا کودکان تان گرفتار عقده های درونی و برونی نگردند در غیر این صورت منتظر رفتارهایی ناپسند تر از ناخن جویدن در آینده از آن ها باشید .زمانی که دیگر فرصت چندانی برای تربیت ندارید و نهال کوچک کودک شما به درختی تنومند تبدیل شده است ، پس امروز نیاز کودک تان را بر طرف کنید و با اشباع کردن او از محبت راه ورود محبت های اشتباه را در آینده به قلب او ببندید .
سایت تبیان سعی می کند با مقالات خود در کنارتان باشد با نظرات تان مارا همراهی کنید و در صورت بروز مشکل در تربیت کودک با مشاوره ی تبیان در تماس باشید .
گلی از باغ بهشت
پس از تولد، مهمترین مسئله ، نگهداری و تربیت کودک است تا وی را آماده ورود به کودکستان، دبستان و در نهایت ورود به اجتماع سازد. نگهداری طفل عبارت است از به کار بردن وسایل لازم برای بقا، نمو و بهداشت جسمی و روحی کودک مانند غذا دادن، پوشاندن، تمیز نگه داشتن و شست و شوی او و به طور کلی آنچه که سن کودک و طفل اقتضا آن را دارد.
از جمله حقوق کودک که به عهده والدین آن می باشد، بهره بردن از شیر مادر، تامین مخارج و نگهداری او و حق حضانت که هم حق می باشد و هم تکلیف والدین، و از همه مهم تر تربیت کودک است که به موازات نگهداری از کودک باید به تربیت صحیح کودک پرداخت؛ چرا که فرزند صالح گلی است از گلهای بهشت و طبق ماده 1104 قانون مدنی در ایران ، والدین باید در تربیت اولاد خود با یکدیگر همکاری نمایند .
والدین فقط مکلف به نگهداری از طفل نیستند بلکه بایستی در تربیت فرزند خود نیز کوشا باشند و با یکدیگر همفکری نمایند. با توجه به ا ینکه کودکان به علت عدم تکامل رشد بدنی و فکری قبل و بعد از تولد به مراقبت و توجه خاص نیازمند می باشند، جای بسی افتخار دارد که دین اسلام که کامل ترین و جامع ترین دین ها می باشد به این مسئله بسیار ظریف و حساس، به صورت دقیق و شفاف اشاره نموده است.
برای رشد کامل و متعادل شخصیت کودکان، آنان باید در محیط خانواده و در فضایی سرشار از شادی و تفاهم پرورش یابند.
دین اسلام، حقوق کودکان از قبل ، حین و بعد از تولد بسیار دقیق اشاره نموده و بر رعایت بسیار دقیق آن، تاکید ورزیده است و برای اجرای هر مرحله به والدین توصیه های لازم را نموده است. قبل از ازدواج به طرفین در انتخاب و گزینش همسر توصیه هایی گردیده ، در حین بارداری و 9 ماه مراقبت کودک، آداب و دستورالعمل های خاص آن ذکر گردیده و بعد از تولد تا زمانی که فرد دوران کودکی و نوجوانی را سپری می کند حتی تا زمانی که در قید حیات است، در اجتماع حق و حقوق آن لازم الاجرا شمرده شده است. در اسلام در خصوص حقوق والدین که مرتبط با فرزندان می باشد،اشاره های بی شماری گردیده است.
از جمله: انتخاب نام نیک که باعث هویت بخشیدن به کودک گردد.
برخورد منطقی با کودک و پاسخ گویی صحیح به سوالات بی شمار او.
سلام نمودن به آنان و احترام قایل گردیدن برای کودکان.
ابراز رابطه دوستانه توام با احترام.
تکریم فرزندان و کودکان و اعمال عدالت نسبت به آنان.
مسرور نمودن کودک و مشارکت در بازی و تفریح با آنان.
آنچه مسلم است والدین در مسیر حفظ و نگهداری و تربیت کودکان خود با تعامل های گوناگونی مواجه می شوند. والدین اولین مسئولیت در پرورش و حمایت از کودکان را در سنین نوزادی تا بلوغ دارا می باشند. فرآیند آشناسازی خردسالان با فرهنگ، ارزش ها و هنجارهای اجتماع پیرامون آنان در دامان خانواده آغاز می گردد.
برای رشد کامل و متعادل شخصیت کودکان، آنان باید در محیط خانواده و در فضایی سرشار از شادی و تفاهم پرورش یابند. اهمیت تربیت کودک آن هم تربیت بدون خشونت در اسلام بسیار حایز اهمیت است. حق رشد و تکامل کودک در محیطی بدون خشونت یکی از حقوق انسانی و بنیادین کودک است.
روش های آموزشی همراه با خشونت اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و منجر به رفتار غیر اجتماعی یا مشکل خودآزاری کودک می شوند
ریشه های خشونت علیه کودکان در خانواده بسیار هستند. اغلب اوقات چنین مشکلاتی از افزایش فشار بر والدین و این باور که تنبیه بدنی راه موثری برای کنترل و تربیت کودک است، ناشی می شوند. در حالی که مستندات علمی بسیاری وجود دارند که نشان می دهند تربیت با خشونت منجر به بروز مشکلات روانی و پرورش می گردند؛
به عنوان مثال روش های آموزشی همراه با خشونت باعث تضعیف توانایی کودک برای تمرکز در مدرسه می شوند. این روش ها اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و منجر به رفتار غیر اجتماعی یا مشکل خودآزاری کودک می شوند. تنبیه بدنی کودکان از بعد اخلاقی نیز مردود است؛ کتک زدن انسان ها کاراشتباهی است. کودکان نیز انسان هستند .
به طور کلی هر گونه سهل انگاری، آزار روانی و جسمی کودک، باعث رفتار اجتماعی ناپسند شده و شان و حقوق آنها را نقض می کند. بدون تردید اساس تربیت اسلامی، بر آزادی فکر و روش تربیتی آن مبتنی برتکریم شخصیت انسان،به خصوص اطفال می باشد. والدینی که علاقه دارند فرزندانی با شخصیت مطلوب پرورش دهند لازم است از دوران کودکی به آن توجه کنند و این خوی پسندیده را ازابتدا در آنان احیا نمایند.
شخصیت،استقلال اراده،ا عتماد به نفس و ...ا ز صفاتی هستند که اساس آن در ذهن پدر و مادر پی ریزی می شود. لذا احترام به کودک و حس معاشرت پدر و مادر با وی یکی از اساسی ترین عوامل ایجاد شخصیت در کودک است. توجه به تعلیم و تربیت کودکان به طور گسترده ای در احادیث و روایات مورد اشاره قرار گرفته است. (کل مولود یولد علی الفطره) به این معنا که هر نوزادی بر فطرت پاک متولد می شود و اگر از همان اوان کودکی مورد تربیت اسلامی قرار گیرد و از آلودگی ها دور نگاه داشته شود، یقیناً در آینده نیز از انحراف مصون خواهد ماند.
رسول اکرم (ص) می فرمایند: (اکرموا اولادکم و احسنو آدابهم) * فرزندان خود را احترام کنید و با آنان مودب برخورد نمایید.
پی نوشت:
1- طبرسی، ج 7 ، ص 625
www.eporsesh.com
- [سایر] دغدغه ی والدین درباره تربیت کودک تا چه میزان باید باشد؟
- [سایر] اثرات ناهماهنگی والدین در شخصیت کودک چیست؟
- [سایر] اثرات ناهماهنگی والدین در شخصیت کودک چیست؟
- [سایر] وظایف والدین در مواجهه با کودک چیست ؟
- [سایر] اشتباهات رایج والدین در تربیت کودکان چیست؟
- [سایر] کلیدهای والدین برای تربیت موفق کودکان چیست؟
- [سایر] راهکارهایی برای تربیت کودک خجالتی بیان کنید.
- [سایر] برای تربیت کودک بد زبان چه کنیم؟
- [سایر] تفاهم والدین چه نقشی در رشد وتربیت کودک دارد؟
- [سایر] تکلیف و مسئولیت والدین در تربیت فرزند را بیان کنید؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر پدر یا مادر صلاحیّت نگهداری و تربیت کودک را نداشته و موجب فساد اخلاق و سوء تربیت دینی یا عدم سلامت جسمی فرزند شوند، حقّ حضانت از آنها ساقط میشود و در این صورت حقّ حضانت به ترتیب به افرادی که در مسأله 2997 گفته شد منتقل میشود.
- [آیت الله اردبیلی] مرد باید در نمازهای صبح، مغرب و عشاء مراقب باشد که تمام کلمات حمد و سوره حتی بنابر احتیاط حرف آخر آنها را بلند بخواند.
- [آیت الله جوادی آملی] .درمان کودک باید با اذن ولیّ او باشد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هر کودک نابالغی مالی را پیدا کند احتیاط واجب آن است که ولی او اعلان نماید و چنانچه تا یک سال صاحب آن پیدا نشد مطابق یکی از دستورهای چهارگانه گذشته، آنچه مطابق مصلحت کودک است عمل می نماید.
- [آیت الله اردبیلی] بر مادر واجب نیست که به نحو رایگان یا با دریافت مزد کودک را شیر دهد، ولی در صورتی که راه تغذیه منحصر به شیر مادر باشد و امکان استفاده از شیر غیر مادر وجود نداشته باشد و یا موجب ضرر و زیان برای کودک شود، بر خود مادر واجب است کودک را شیر بدهد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر شخص با اهل معصیت، محشور باشد و بتواند به ترک معصیت، از معصیت آنها جلوگیری نماید، بهترین طریقه امر به معروف و نهی از منکر است، مثلاً اگر رفیق انسان بخواهد غیبت کند، انسان از استماع، معذرت بخواهد و بگوید من از خدا میترسم غیبت کنم، و اگر در بین تارکالصلاةها باشد، مراقب خواندن نماز باشد، یا بین روزهخورها مراقب روزه باشد تا آنها به همین خواندن نماز و گرفتن روزه، تشویق شوند و نماز بخوانند و روزه بگیرند، بهترین اقسام نهی از منکر و امر به معروف را انجام داده است.
- [آیت الله مظاهری] درختها در دست کسی که آنها را آبیاری و تربیت میکند امانت است و اگر تلف شود ضامن نیست، ولی اگر در تربیت و آبیاری آنها کوتاهی کند و یا به شرایطی که گفته شد عمل نکرده باشد ضامن است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر زنی بچهای را با شرایطی که در مسأله (2483) و بعد از آن، گفته خواهد شد شیر دهد، رابطههای رضاعی زیر پدید میآید، این روابط که نسبی آنها موجب محرمیت میشود رضاعی آنها نیز سبب محرمیت میگردد: 1 - آن زن مادر رضاعی کودک میشود. 2 - شوهر آن زن که شیر از اوست، پدر رضاعی کودک میشود. 3 - پدر و مادر آن مرد و اجداد او - اگر چه رضاعی باشند - جدّ و جدّه پدری رضاعی آن کودک میشوند. 4 - پدر و مادر آن زن و اجداد او - اگر چه رضاعی باشند - جدّ و جدّه مادری رضاعی آن کودک میشوند. 5 - پسران - نسبی و رضاعی - آن مرد یا زن، برادران رضاعی کودک و دختران - نسبی و رضاعی - آنها خواهران رضاعی او میشوند. 6 - نوادگان - نسبی و رضاعی - آن مرد یا زن، برادرزادگان و خواهر زادگان رضاعی کودک میشوند. 7 - برادر - نسبی و رضاعی - آن مرد عموی رضاعی و خواهر - نسبی و رضاعی - او عمه رضاعی کودک میشوند. 8 - برادر - نسبی و رضاعی - آن زن دایی رضاعی و خواهر - نسبی و رضاعی - او خاله رضاعی کودک میشوند. 9 - عمو و عمه و دایی و خاله آن مرد - هر چند با واسطه باشند - به ترتیب عمو و عمه و دایی و خاله پدر رضاعی کودک میشوند. 10 - عمو و عمه و دایی و خاله آن زن - هر چند با واسطه باشند - به ترتیب عمو و عمه و دایی و خاله مادر رضاعی کودک میشوند.
- [آیت الله اردبیلی] (حِضانت) یعنی نگهداری و پرورش کودک حق و تکلیف پدر و مادر است.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد، چنانچه در عقد شرط نکرده باشند که خودش آنها را تربیت کند ورثهاش به جای او هستند و چنانچه خودشان عمل را انجام ندهند واجیر هم نگیرند، حاکم شرع از مال میّت اجیر میگیرد، وحاصل را بین ورثه میّت ومالک قسمت میکند، و اگر شرط کرده باشند که خود او درختها را تربیت نماید، پس اگر قرار گذاشتهاند که به دیگری واگذار نکند، با مردن او معامله به هم میخورد، و اگر قرار نگذاشتهاند مالک میتواند عقد را به هم بزند یا راضی شود که ورثه او یا کسی که آنها اجیرش میکنند درختها را تربیت نمایند.