نمی توان انکار کرد که جامعه ی ما اکنون با مشکلات بزرگی مانند: فقر، ناامنی، فساد اداری، تبعیض، وجود اختلاف نظر در بعضی رده های مسؤولان، افزایش فاصله ی طبقاتی، از یاد بردن آرمان ها و ارزش های الهی، رقابت در مال اندوزی و ... دست به گریبان است، ولی باید پرسید: چرا چنین شده است؟
همه می دانیم که معنویات در برابر مادیات قرار دارد. قرآن کریم، هنگام برشمردن ویژگی های پرهیزکاران، از ایمان به غیب به عنوان یکی از مصداق های معنویات نام می برد. ایمان به غیب; یعنی ایمان به مبداء (خدا) و معاد (روز رستاخیز) و فرشتگان وحی. در چنین حالتی، باور داریم که خداوند حکیم برای انسان، تکلیف قرار داده است و زندگی انسان با مرگ به پایان نمی رسد، بلکه مرگ، رفتن از جهانی به جهان دیگر است. بر اساس این باور، افق دید یک انسان معنوی از یک فرد مادّی که همه ی وجودش، شکم و شهوت است و بیش تر از محسوسات، چیزی نمی شناسد، بسیار گسترده تر است.
پی آمدهای ایمان به غیب (معنویات)
1. اتحاد و همدلی
اگر انسان ها، هوای نفس خود را معیار عمل قرار دهند و همه چیز را برای خود بخواهند، همواره دچار تضاد و درگیری خواهند بود. بنابر فرمایش مولای متقیان، علی(علیه السلام):
مادّی گرایان بر سر دنیای دون بر یکدیگر پیش دستی می کنند و هم چون سگان، این مردار گندیده را از هم می ربایند و دیری نپاید که از یکدیگر بیزاری جویند و از هم جدا شوند و با لعنت، یکدیگر را دیدار کنند.[1]
در مقابل، اهل ایمان چون هوای خویش را کنار گذاشته اند و پیرو فرمان خداوند متعال هستند، با هم هیچ اختلافی ندارند.
امام خمینی(رحمهم الله) نیز فرموده است:
وقتی که خود نباشد، دیگر نزاع هم نیست، دعوا هم نیست. انبیا با هم نزاع نداشتند. همه ی انبیا اگر جمع بشوند در یک جایی، با هم هیچ اختلافی ندارند; برای این که وجهه، وجهه ی واحد است و خود کنار رفته است.[2]
پس اختلاف های موجود در جامعه، به دلیل فاصله گرفتن از معنویت و روی آوردن به مادیات است. اگر هواپرستی، جای خود را به خداپرستی دهد، یک رنگی، اتحاد و همدلی در جامعه حکم فرما می شود و اختلاف های قومی، حزبی و مذهبی که سرچشمه ی بسیاری از مشکلات کشور است، از میان برمی خیزد.
2. گشایش در رزق
گفتیم که نخستین ویژگی پرهیزکاران، ایمان به غیب است و به تصریح قرآن کریم:
من یتق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه من حیث لایحتسب.[3]
هر کس از خدا پروا داشته باشد، خداوند برای او گشایشی قرار می دهد.
حضرت پیامبر(صلی الله علیه وآله) منظور از گشایش را، رهایی از شبهه های دنیا و سختی های مرگ و روز قیامت می داند.[4] بنابراین، خداوند به آدمی از جایی که گمان نمی برد، روزی می دهد. پس بن بست ها و بحران های اجتماعی و گسترش فقر در نبودن تقوا و فاصله گرفتن از معنویت ریشه دارد.
3. توانایی بازشناسی حق و باطل
خداوند در قرآن می فرماید:
یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقاناً.[5]
ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر از خدا بترسید، خداوند توانایی بازشناسی حق از باطل را به شما می بخشد.
سردرگمی نسل جدید و گرفتار آمدن آنان در گرداب سلیقه ها، مکتب ها و مُدهای گوناگون تنها با تقوا پیشه کردن برطرف خواهد شد. آن گاه جوانان با نور تقوا و ایمان و معنویت، خواهند توانست راه را از چاه بازشناسند.
4. افزایش برکت های آسمانی و زمینی
اگر مردم، ارتباط خود را با خدا بیشتر می کردند و به معنویات بیشتر اقبال نشان می دادند، خداوند متعال، باران های بابرکت فرو می فرستاد، زمین ها را حاصل خیز می ساخت و... تا مردم از آرامش و رفاه بسیار خوبی برخوردار شوند. گسستن از خدا و معنویت، به فراموشی سپردن آخرت و کردارهای ناصواب سبب می شود خداوند، برکت های خود را از مردم باز ستاند. در قرآن کریم می خوانیم:
و لو ان اهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض و لکن کذّبوا فاخذناهم بما کانوا یکسبون.[6]
چنان چه مردم شهر و دیار همه ایمان می آوردند و پرهیزکار می شدند، همانا ما درهای برکت آسمان و زمین را بر روی آنان می گشودیم، ولی آنان (آیات و پیامبران ما را) دروغ پنداشتند. ما نیز آنان را به کیفر کردار زشت شان رساندیم.
آری، فاصله گرفتن از معنویت بر میزان برکت های آسمانی و زمینی اثر می گذارد.
5. کرامت انسانی
کرامت انسان در پرتو حاکم بودن ارزش ها و معنویت، انجام تکلیف الهی و پرهیزکاری به دست می آید. آن گاه که آدمی از خدا و معنویت، فاصله گیرد، به پستی خواهد گرایید و به کارهایی دست خواهد زد که هیچ حیوان درنده و هیچ موجود پستی، آن را انجام نمی دهد. پس تنها راه نجات ملت ها، روی آوردن به برنامه ای است که خداوند برای بشر تدوین کرده و به وسیله ی رسول خویش در اختیار آنان نهاده است:
ان اکرمکم عندالله اتقاکم.[7]
همانا ارجمندترین شما نزد خداوند، پرهیزکارترین شماست.
6. آرامش
امروزه بیماری های روانی مانند: افسردگی، اضطراب، هراس و... مشکل همه ی جامعه های انسانی است. این مشکلات در این مسأله ریشه دارد که بشر نمی داند از کجا آمده است، برای چه زنده است و سرانجام به کجا خواهد رفت. به همین دلیل، با فراموش کردن خدا، به مادیات سرگرم می شود و گاه با ناامیدی از سرانجام کار خویش و ترس از آینده ی نامعلوم، به خودکشی دست می یازد. این در حالی است که:
الا بذکر الله تطمئن القلوب[8].
همانا دل با یاد خدا، آرام گیرد.
اگر انسان به خداوند توسّل جوید، دیگر از هیچ مشکلی، هراس به دل راه نخواهد داد ; زیرا:
الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون الذین آمنوا و کانوا یتقون.[9]
آگاه باشید که هیچ ترس و هیچ اندوهی در دل دوستان خدا نیست; همانانی که ایمان آوردند و خداترس هستند.
بنابراین، حاکم شدن ارزش های الهی و معنویت در جامعه و تعهد و تقوای تک تک مردم و مسؤولان نظام، همه ی مشکلات اقتصادی، فقر، فساد، تبعیض، اختلاف های بیهوده ی حزبی، نژادی، مذهبی و ... را برطرف خواهد کرد و کشوری امن، آباد و آزاد از تسلط بیگانگان را به ارمغان خواهد آورد. در مقابل، گسترش مادّی گرایی و پیروی از فرهنگ غرب، جامعه را به سوی نابودی و زیان کاری پیش خواهد برد.
پی نوشتها:
[1]. نهج البلاغه، خطبه ی 151.
[2]. صحیفه ی نور، امام خمینی(ره)، ج 14، صص 138 و 139، سخنرانی 28/11/1359.
[3]. طلاق، 2و3.
[4]. مجمع البیان، ج 10، ص 36 .
[5]. انفال، 29.
[6]. اعراف، 95.
[7]. حجرات، 13.
[8]- رعد، 28.
[9]. یونس، 62.
