شروط ضمن عقد، شروطی است که حین جاری شدن عقد، در عقدنامه گنجانده می‌شود و اگر عروس و داماد امضا کنند، الزام‌آور است. طبق ماده 1119 قانون مدنی ایران، دو طرف عقد ازدواج می‌توانند هر شرطی را برای ازدواج قرار دهند؛ به شرط آن که مخالف مقتضای عقد نباشد؛ ) سید حسن امامی، حقوق مدنی، ج 4، ص 438. به طور مثال زن می‌تواند بگوید: با این شرط ازدواج می‌کنم که با من رابطه زناشویی برقرار نکنی؛ زیرا این رابطه مقتضای عقد است. افزون بر این شرط که در قانون مدنی آمده، توجه داشته باشید که خلاف شرع نباشد؛ مثل این که زن بگوید: با تو ازدواج می‌کنم به این شرط که نماز نخوانی یا مرد بگوید: به این شرط با تو ازدواج می‌کنم که حجاب نداشته باشی، و امکان عملی شدن شرطها نیز وجود داشته باشد؛ مثل این که نگوید: با این شرط با تو ازدواج می‌کنم که قد خود را بلند یا کوتاه کنی یا در یک روز، یک کتاب تخصصی هزار صفحه‌ای را بنویسی و... مواردی که می‌شود شروط ضمن عقد قرار داد، انتخاب شهر محل سکونت، محل سکونت مستقل، اشتغال، تحصیل و چیزهایی از این قبیل است. توجه داشته باشید که اگر شرطی را پذیرفتید، حتما به آن عمل کنید؛ زیرا رسول خدا )صلی الله علیه وآله( بر وفا کردن به عهد تأکید فرموده است: المؤمنون عند شروطهم. ) شیخ طوسی، تهذیب، ج 7، ص 371 مؤمنان به شرطهایشان عمل می‌کنند. این نکته را هم در نظر بگیرید که ممکن است این شروط عملی نشود؛ پس اگر شرطی برایتان بسیار مهم است به گونه‌ای که بدون آن نمی‌توانید به زندگی مشترک ادامه دهید، آن را نپذیرید. برخی به امید عملی شدن شرطی چون ادامه تحصیل یا اشتغال یا بدان امید که بعد بتوانند همسرشان را راضی کنند، به ازدواج تن می‌دهند و بعد که شرط عملی نمی‌شود، دچار افسردگی‌های حاد می‌شوند و زندگی برایشان لذتی نخواهد داشت.
شروط ضمن عقد، شروطی است که حین جاری شدن عقد، در عقدنامه گنجانده میشود و اگر عروس و داماد امضا کنند، الزامآور است.
طبق ماده 1119 قانون مدنی ایران، دو طرف عقد ازدواج میتوانند هر شرطی را برای ازدواج قرار دهند؛ به شرط آن که مخالف مقتضای عقد نباشد؛ ) سید حسن امامی، حقوق مدنی، ج 4، ص 438. به طور مثال زن میتواند بگوید: با این شرط ازدواج میکنم که با من رابطه زناشویی برقرار نکنی؛ زیرا این رابطه مقتضای عقد است.
افزون بر این شرط که در قانون مدنی آمده، توجه داشته باشید که خلاف شرع نباشد؛ مثل این که زن بگوید: با تو ازدواج میکنم به این شرط که نماز نخوانی یا مرد بگوید: به این شرط با تو ازدواج میکنم که حجاب نداشته باشی، و امکان عملی شدن شرطها نیز وجود داشته باشد؛ مثل این که نگوید: با این شرط با تو ازدواج میکنم که قد خود را بلند یا کوتاه کنی یا در یک روز، یک کتاب تخصصی هزار صفحهای را بنویسی و...
مواردی که میشود شروط ضمن عقد قرار داد، انتخاب شهر محل سکونت، محل سکونت مستقل، اشتغال، تحصیل و چیزهایی از این قبیل است.
توجه داشته باشید که اگر شرطی را پذیرفتید، حتما به آن عمل کنید؛ زیرا رسول خدا )صلی الله علیه وآله( بر وفا کردن به عهد تأکید فرموده است:
المؤمنون عند شروطهم. ) شیخ طوسی، تهذیب، ج 7، ص 371
مؤمنان به شرطهایشان عمل میکنند.
این نکته را هم در نظر بگیرید که ممکن است این شروط عملی نشود؛ پس اگر شرطی برایتان بسیار مهم است به گونهای که بدون آن نمیتوانید به زندگی مشترک ادامه دهید، آن را نپذیرید.
برخی به امید عملی شدن شرطی چون ادامه تحصیل یا اشتغال یا بدان امید که بعد بتوانند همسرشان را راضی کنند، به ازدواج تن میدهند و بعد که شرط عملی نمیشود، دچار افسردگیهای حاد میشوند و زندگی برایشان لذتی نخواهد داشت.
- [سایر] مقصود از شروط ضمن عقد چیست و چه چیزهایی را می توان در ضمن عقد، شرط کرد؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح شرط کرد که تمکین خاص صورت نگیرد؟ آیا این شرط موجب بطلان عقد نمیشود؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا میتوان در عقد موقت، شرط نفقه را به صورت شرط نتیجه بیان نمود؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح، شرط کرد که زن حق طلاق داشته باشد؛ نه مرد؟ آیا این شرط موجب بطلان عقد نمیشود؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح شرط کرد که مرد زن را طلاق ندهد؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح شرط کرد که زن بچه دار نشود؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح، شرط کرد که محل سکنا به زن واگذار شود؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا میتوان در ضمن عقد نکاح، شرط کرد که حضانت بچه ها، در صورت وقوع طلاق، به مادر واگذار شود؟
- [آیت الله سبحانی] چنانچه مستحضر هستید در عقد نامه هایی که در مجالس عقد توسط آقایان بر دختران طرح می شود شروطی مندرج است که پیش از اجرای عقد همه آن شروط به طرفین خوانده می شود، آیا التزام به این شروط و نفس این شروط شرعاً جایز است یا نه؟
- [سایر] به خواستگاری دختری رفتهام و پدر و مادرش اصرار دارند که حق طلاق را به فرزندشان بدهم. آیا میتوان حق طلاق را شرط ضمن عقد قرار داد؟
- [آیت الله بهجت] اگر بعد از قرارداد مزارعه، مالک یا زارع بمیرد، مزارعه بههم نمیخورد و ورّاث به جای آنان میباشند، و اگر مالک در عقد مزارعه شرط کند که زارع خودش کار مزارعه را انجام دهد، ولی زارع قبل از عمل بمیرد، عقد باطل نمیشود، ولی مالک اختیار فسخ پیدا میکند. و اگر بعد از آنکه مقداری از عمل را انجام داد بمیرد، باز هم مزارعه باطل نمیشود، پس اگر مقصود از شرط این بوده که خودش از اول تا آخر کار کند بهطوریکه اگر قبل از اتمام کار عاجز شد شرط آنها محقق نشده، مالک میتواند مزارعه را نسبت به گذشته و آینده فسخ کند، و اگر مقصود از شرط این بوده که تا وقتی هست و میتواند، خودش انجام دهد، در این صورت تنها نسبت به آینده حق فسخ دارد و ارزش کار زارع تا وقت مردن، برای ورّاث او محفوظ است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در ضمن عقد مضاربه یا عقد دیگری شرط کنند که تا مدت معینی مضاربه را فسخ نکنند، وفای به این شرط واجب است.
- [آیت الله مظاهری] ابتدای مدّت اجاره بعد از خواندن عقد است، و اگر شرط کنند که ابتدای آن مدّتی بعد از خواندن عقد باشد، شرط باطل است ولی اجاره صحیح است.
- [آیت الله جوادی آملی] .شروط لباس نمازگزار: یکم: پاک بودن؛ دوم: مباح بودن؛ سوم: از اجزای مردار نبودن؛ چهارم : از اجزای حیوان حرامگوشت نبودن؛ پنجم و ششم: اگر نمازگزار مرد است, از ابریشم خالص و طلاباف نبودن. شرط یکم: پاک بودن
- [آیت الله اردبیلی] اگر در عقد شرکت شرط کنند کسی که کار میکند یا بیشتر از شریک دیگر کار میکند، بیشتر منفعت ببرد یا شرط کنند کسی که کار نمیکند یا کمتر کار میکند بیشتر منفعت ببرد، عقد و شرط صحیح است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر در عقد مضاربه، مالک شرط کند که عامل در ضرر شریک باشد، این شرط باطل است ولی اصل مضاربه باطل نیست. بلی اگر در ضمن عقد مضاربه یا در ضمن عقد دیگری، چه جایز چه لازم، شرط کنند که در صورت خسارت، نصف آن را مثلاً، عامل از جیب خود بدهد، این شرط صحیح و عمل به آن لازم است.
- [آیت الله بهجت] مضاربه عقد جایز است؛ یعنی طرفین هر وقت بخواهند، میتوانند عقد را بههم بزنند، و حتی اگر در متن عقد مدت معینی را شرط کنند، مضاربه تبدیل به عقد لازم نمیشود، و اقرب صحت عقد و شرط است و لازمه آن این است که بعد از سپری شدن مدت، تصرف عامل منوط به اجازه مالک است.
- [آیت الله اردبیلی] عقد مضاربه اگر مدّتدار باشد، عقد لازم است و چنانچه مدّتدار نباشد، بعید نیست عقد جایز باشد؛ ولی اگر شرط کنند که تا مدّت معیّنی آن را به هم نزنند، باید به شرط عمل نمایند و منظور از عقد لازم، قراردادی است که بدون رضایت طرفین نمیتوان آن را به هم زد، بر خلاف عقد جایز.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر شوهر در عقد شرط کرده باشد که زن باکره باشد و بعد از عقد معلوم شود باکره نبوده، میتواند عقد را به هم بزند.
- [امام خمینی] اگر شوهر در عقد شرط کند که زن باکره باشد و بعد از عقد معلوم شود که باکره نبوده، می تواند عقد را به هم بزند.